Dok sve protiče u znaku analize tzv. identitetskih rezultata popisa, malo kome pada na pamet da su seobe sa sjevera države nezaustavljive i da nemaju velike veze sa “prebrojavanjem krvnih zrnaca” već sa time da je ovaj region dotakao socijalno dno
Čitave porodice pakuju kofere i spas od bijede traže u zapadnoevopskim zemljama. Iz Berana, Petnjice, Gusinja, Bijelog Polja, Pljevalja ljudi odlaze u potrazi za boljim životom u nekoj od razvijenih evropskih zemlja, ili u Sjedinjenim Američkim Državama.
Računica je jasna. Ako im i ne uspije da ostanu duže, za nekoliko mjeseci rada na crno, što jeste rizično ali ne i neizvodljivo, oni će zaraditi mnogo više nego u Crnoj Gori za godinu ili dvije.
Mnogi će pokušati i da dobiju radne dozvole na određeni vremenski period. Po mogućnosti što duži. „Čini se da nema dana da po neka stolica u učionici ne ostane prazna. Odlaze čitave porodice, roditelji odvode djecu. Pokušavaju tamo da ostanu. Vraća se jedino ko mora“, ispričao je za Monitor jedan prosvjetni radnik iz Petnjice.
U prvom talasu, u vrijeme NATO bombardovanja, ovaj sredovječni čovjek je sa porodicom proveo u zapadnoevropskim zemljama, Luksemburgu i Njemačkoj, više godina, ali se ipak vratio da živi u svom rodom mjestu. Za razliku od mnogih drugih, on je to učinio svojom voljom. U Crnoj Gori ima posao i živi kao i većina prosvjetnih radnika.
„Okusio sam azilantski život, ali sam odlučio da živim u Petnjici. Meni je ovdje ljepše. Druga stvar je što nas je vlast dovela do dna. Ne znam, zapravo, ima li uopšte dna, jer je sve gore i gore“, kaže on.
Ovaj prosvjetni radnik jedan je od rijetkih stanovnika ovog kraja koji nije iz vladajućih stranaka ni na lokalnom ni na državnom nivou i kojeg euforija nakon dobijanja statusa opštine nije ponijela tako daleko i visoko da ne vidi probleme koji Petnjicu muče. Ova varoš, kaže, nema čak ni kiosk za štampu,pa se i po novine odlazi u Berane.
Jedan mladi Petnjičanin ispričao je da je, od kada je uvedena vizna liberalizacija, za Luksemburg išao više puta po tri mjeseca, i da će to činiti sve dok bude mogao. Pokušaće i da ostane jer su u toj zemlji od ranije njegova starija braća.
U Crnoj Gori je radio kod privatnika „od jutra do mraka“, jedva preživljavajući, i shvatio da to nije ono što želi u životu. „Odem u Luksemburg na tri mjeseca. Radim na crno i onda ne čekam da me oni deportuju, već se sam vratim u Crnu Goru. Sačekam neko vrijeme, pa onda opet odem“, bio je iskren ovaj mladić.
Nemogućnost zaposlenja, siromaštvo i socijalna bijeda, bankarski i zelanaški dugovi, kamataši, stvari su koje i stanovnike Plava i Gusinja tjeraju da spas, makar privremeno, potraže tradicionalno u SAD.
Koliko je mladih iz ovog kraja u međuvremenu otišlo, ne zna se precizno. Lokalni zvaničnici smatraju da Gusinjani, kao i drugi stanovnici sjevera, za inostranstvo odlaze iz ekonomskih razloga, te da bi otvaranje novih radnih mjesta išlo u prilog zaustavljanju migracija.
Potresne ispovijesti o tome da u svojoj državi ne mogu ostvariti osnovna ljudska prava, pravo na rad i pravo na život, mogu se svaki dan čuti na ulici pa i pročitati u medijima.
Petnjica je jedina opština na sjeveru koja se sjetila da otvori u okviru lokalne administracije Kancelariju za dijasporu, kao poseban resor.
Pitanje je, međutim, da li je Kancelarija i stalni kontakt sa dijasporom dovoljan. Reklo bi se da, ipak, nije. Uz izrazito negativan prirodni priraštaj, Petnjičani imaju razlog za brigu. Porazan je podatak da se na području te opštine u prošloj godini rodilo svega nekoliko beba. Ali, Petnjičani makar čine napor da migracije zaustave. Svi drugi kao da su se prepustili tom talasu, na kojem ljudi odlaze.
Koga je u ovoj ostrašćenoj atmosferi oko rezultata popisa briga što je najveća stopa nezaposlenosti u Crnoj Gori u opštini Petnjica – 73,48 odsto, dok je najniža u Kotoru 1,79 odsto. To su zvanični podaci Zavoda za zapošljavanje (ZZZ) koji se odnose na kraj juna ove godine.
Prema tim podacima, u Petnjici ima ukupno 1,3 hiljade radno aktivnih stanovnika, od čega je zaposleno 345, dok je skoro tri puta više ili 956 njih na evidenciji nezaposlenih.
Kotor, na drugoj strani te liste, ima 9,57 hiljada radno sposobnih stanovnika, od čega je zaposleno 9,4 hiljade, a na birou je svega 171 Kotoranin.
U čak pet crnogorskih opština stopa nezaposlenosti je preko 50 odsto, odnosno više je nezaposlenih nego zaposlenih stanovnika. Nakon Petnjice, najveću stopu nezaposlenih ima Gusinje 67,78 odsto, gdje radi 317 građana, a nezaposlenih je 667. Stopa nezaposlenosti u Andrijevici je 56,71 odsto. Tamo, uz 600 zapošljenih građana, posao traži 786 nezaposlenih. U Plavu je nezaposlenost 55,21 odsto, odnosno radi 1,5 hiljada građana, dok posao čeka njih 1,87 hiljada. U Rožajama stopa nezaposlenosti iznosi 54,32 odsto, tako da posao u toj opštini čeka 4,53 hiljade nezaposlenih, dok 3,81 hiljadu radi.
Od pet opština sa najvećom stopom nezaposlenosti, četiri su sa bošnjačkom nacionalnom većinom među stanovnicima. U proteklih 18 godina Bošnjačka stranka je 16 godina bila dio vladajuće koalicije.
Značajna stopa nezaposlenosti postoji i u opštini Berane, gdje iznosi 40,74 odsto. U tom gradu ima 5,69 hiljada zaposleni i 3,9 hiljada nezaposlenih.
Državni prosjek stope nezaposlenosti na kraju juna je 11,56 odsto. U većini gradova na primorju ta stopa je ispod pet odsto. Stopa nezaposlenosti u Bijelom Polju iznosi 26,54 odsto, u Kolašinu je 30,24 odsto, u Mojkovcu 34,58 odsto, u Pljevljima 22,22 odsto, a u Plužinama 24,08 odsto. Stopu nezaposlenosti ispod 20 odsto na sjeveru imaju Šavnik 19,4 odsto i Žabljak sa 14,48 odsto.
Na primorju, nakon Kotora, najnižu stopu nezaposlenosti ima Herceg Novi gdje iznosi dva odsto. Taj grad ima 15 hiljada zaposlenih, a na evidenciji nezaposlenih je svega 307 osoba.
Budva sa 579 nezaposlenih i 27 hiljada zaposlenih, ima stopu nezaposlenosti od 2,08 odsto. Tivat ima 9,2 hiljade zaposlenih i 201 nezaposlenog, pa je stopa nezaposlenosti 2,14 odsto.
U Baru je stopa nezaposlenosti 5,49 odsto, odnosno u tom gradu ima 18,6 hiljada zaposlenih i 1,08 hiljada nezaposlenih. Najveću stopu nezaposlenosti na primorju ima Ulcinj – 9,27 odsto. Tamo se na evidenciji nezaposlenih nalazi 751 osoba, dok 7,3 hiljade ima posao.
U centralnoj regiji najnižu stopu nezaposlenosti ima Podgorica, 4,63 odsto. To znači da u glavnom gradu radi 112 hiljada osoba, dok ih je na birou registrovano 5,45 hiljada.
Od ukupnog broja zaposlenih u junu na nivou cijele države od 265 hiljada, u glavnom gradu radno mjesto ima njih 42,2 odsto. Dok od ukupnog broja nezaposlenih od 34,7 hiljada 15,5 odsto živi u glavnom gradu.
I onda se čudimo što ljudi odlaze sa sjevera. Ne samo Petnjica, već čitav sjever mora tražiti način da zaustavi migracijski cunami, a to neće moći ni oni, ni bilo koji drugi grad, bez podrške centralnih vlasti i ulaganja u projekte koji će zadržavati mlade ljude.
Desetine miliona eura su bivše državne vlasti usmjerile u tri sjeverna grada za izgradnju tri ski centra od kojih su se makar dva pokazali kao promašaji. Možda će biti još više turista nego što ih je bilo ove po tome rekordne godine na sjeveru, ali će, ako se migracije nastave, biti sve manje onih koji će ih sačekivati.
Ali, važno je da se prebrojimo, prestrojimo, da vidimo koliko koga ima, kojim jezikom govorimo. Treba kontaktirati nekoga od migranata da li ih to pitaju kada stignu u Njemačku, ili je tamo jedino važno šta znaju da rade i kako rade.
Tufik SOFTIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice