Evropska unija je krajem 2022. donijela direktivu Women on Boards, koja predviđa uravnoteženo učešće žena i muškaraca u odborima direktora i na rukovodećim pozicijama. Slična inicijativa pokrenuta i u Crnoj Gori, ali je i dalje na čekanju
Evropska unija je krajem 2022. donijela direktivu Women on Boards, koja predviđa uravnoteženo učešće žena i muškaraca u odborima direktora i na rukovodećim pozicijama. Cilj je da do jula 2026. u velikim preduzećima, državnim i privatnim, žene zauzimaju najmanje 40 odsto neizvršnih direktorskih položaja, kao i najmanje 33 odsto direktorskih, uključujući i izvršne i neizvršne direktorske pozicije.
I Crna Gora je krenula u ispunjavanje ovih ciljeva, ali nam za sada loše ide. Na čelu 55 državnih preduzeća uglavnom se nalaze muškarci, koji poziciju izvršnog direktora pokrivaju u 82 odsto slučajeva, dok je žena na rukovodećim položajima samo 18 odsto, podaci su sa sajta mojnovac Instituta Alternativa, koji redovno prati i ažurira promjene u 178 javnih preduzeća koliko ih na državnom i lokalnom nivou posluje u Crnoj Gori.
Od 55 državnih preduzeća na čelu samo njih deset nalaze se žene. Uglavnom se radi o manjim državnim kompanijama koje su neinteresantne za muške partijske kadrove koji dobijaju rukovođenje velikih državnih kompanija.
Dušanka Dragojević izvršna je direktorica Montecargo Podgorica, Aleksandra Mitrović, direktorica Crnogorskog fonda za solidarnu stambenu izgradnju, Valentina Radulović, direktorica Naučno-tehnološki park Crne Gore, Marinela Đuretić, direktorica Nacionalnih parkova Crne Gore, Sandra Požgaj, Montepranzo – Bokaprodukt Tivat, Marina Banović, vd direktorka Unispektrum, Slavica Pavićević, vd izvršna direktorka Željezničkoga prevoza Crne Gore.
Fond za inovacije Crne Gore je jedna od tri državne firme koje imaju žene na poziciji izvršne direktorice i predsjednice upravnog odbora – Bojana Femić-Radosavović je izvršna direktorica, a na čelu Odbora direktora je Marijeta Barjaktarović-Lanzardi. Firmi Castello Montenegro iz Pljevalja dikretorica je Anka Krsmanović, a predsjednica odbora direktora Maja Ivanović.
I Željeznička infrastruktura Crne Gore ima na čelu dvije žene – izvršna direktorica je Marina Bošković, predsjednica odbora direktora Jelena Kljajević. Bošković je sestra od tetke lidera Demokratske narodne partije (DNP) Milana Kneževića, a članica te stranke je Kljajević.
Da partije presudno utiču u kadriranju u javnim preduzećima pokazuje i primjer EPCG-Solar-gradnja Nikšić. Predsjednica odbora direktora ove kompanije je Marina Jočić, funkcionerka Nove srpske demokratije. Ona je u posljednje četiri godine rukovodila javnim firmama u više različitih djelatnosti – od zaštite prirode, do kulture i proizvodnje energije. Tako je bila predsjednica Upravnog odbora Nacionalnih parkova, predsjednica Upravnog odbora JU Muzeji i galerije u Podgorici i sad je na čelu SG. U avgustu je sa mjesta izvršne direktoke Solar gradnje smjenjena Valerija Saveljić koja je bila kadar URA.
U odborima direktora državnih preduzeća, imenovano je 249 osoba, od toga su 69 odsto muškarci a 31 odsto žene. Međutim, predsjednica odbora direktora je još manje, tako je u 55 državnih preduzeća samo u njih 15 na čelu odbora direktora žena.
Pojedine funkcionerke ne mogu da ćute na ono što zatiču u državnim preduzećima pa je tako predsjednica Odbora direktora Skijališta Crne Gore Milena Vlahović u julu ove godine podnijela ostavku. ,,Plan koji je izrađen prije skoro 20 godina, nažalost je kreiran pod velikim uticajem i u prekomjernom interesu privatnih investitora za razvoj stambenih jedinica za prodaju na postojećim skijalištima, a infrastruktura vrijedna stotinama miliona eura kompletna planirana o državnom trošku. Po mom zapažanju ovaj građevinski lobi nažalost godinama vrši veliki loš uticaj na razvoj ski centara, usmjeravajući ga u svom interesu, često na štetu državnog”, kazala je Vlahović.
Slična, ako ne i gora, situacija kao u državnim je i u lokalnim preduzećima. Od 123 imenovana direktora u opoštinskim preduzećima 82 odsto su muškarci dok je žena na čelnim funkcijama samo 18 odsto. Imenovano je 472 člana odbora direktora lokalnih preduzeća, od kojih je 83 odsto muškaraca i samo 17 odsto žena.
Pravu sliku daje podatak da je od ukupno 123 opštinskih preduzeća u državi, samo njih 21 ima izvršnu direktorku, u ostalih 102 na čelu su muškarci.
Da bi se stanje promijenilo Investiciono-razvojni fond je preduzeo korake u cilju usklađivanja domaćeg zakonodavstva sa evropskim. Pređašnja direktorica IRF-a Irena Radović, predsjednica Odbora za rodnu ravnopravnost u Skupštini Crne Gore Božena Jelušić i izvršna direktorica Centra za ženska prava Maja Raičević, inicirali su Akcionu agendu za ekonomsko osnaživanje žena.
Anita Stjepčević iz Centra za ženska prava bila je članice Radne grupe za izradu amandmana na budući Zakon o privrednim društvima. Ona za Monitor kaže da je radna grupa kojom je koordinirao Investiciono razvojni fond na čelu sa tadašnjom direktoricom Radović, sačinila predloge amandmana kojim se kroz izmjene i dopune Zakona o privrednim društvima predlažu norme sa ciljem inkorporiranja Direktive EU 2022/2381. koja za cilj ima već pomenuto povećanje učešća žena u privrednim društvima.
,,Radna grupa je predložila da se ove odredbe, uključujući i pravo da se odbije upis u registar u slučaju da nijedan uslov nije ispunjen, odnose na velika preduzeća, privatna i javna, te preduzeća koja se kotiraju na berzi. Prijedlog je dostavljen Ministarstvu ekonomskog razvoja i turizma i Savjetu za konkurentnost u decembru 2022. godine”, kaže Stjepčević.
Ona kaže da su njihovi predlozi dobili i važnu političku podršku članova i članica diplomatskog kora, gotovo svih lidera parlamentarnih partija, te lidera domaćih i međunarodnih privrednih asocijacija. Paraleleno sa zagovaračim procesom po prvi put je obučena i prva generacija polaznica programa Women on boards, po uzoru na zemlje EU.
U Izvještaju o Crnoj Gori za 2024. Evropska komisija konstatuje da Crna Gora još uvijek nije usvojila novi Zakon o privrednim društvima. Iz EK su opomenuli i na obavezu države da isti harmonizacije sa evropskim standardima medju kojima je i tzv. Women on Boards Direktiva.
,,Iako je prema Srednjeročnom programu rada Vlade 2024-2027 utvrđivanje finalnog Predloga zakona o privrednim društvima, a potom i njegovo usvajanje, planirano za IV kvartal ove godine, za sada nema zvaničnih pomaka ka tom cilju. Zbog toga nam se opravdanom čini sumnja u stvarnu posvećenost donosilaca odluka prema evropskoj integraciji zemlje, koja prije svega treba da podrazumijeva jednakost šansi svih. Duboko vjerujemo da se afirmativnim mjerama, poput predloženog amandmana, vrijednosni sistem može pomjerati progresivnije ka partitetu kao jedinom standardu na koji, u konačnom, pristajemo”, naglašava Stjepčević.
Teško partije pristaju na bilo kakve promjene u državnim i lokalnim preduzećima koje odavno tretiraju kao svoj plijen.
Predrag NIKOLIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice