Jedina očuvana srednjovjekovna kaldrma koja je povezivala Bar sa Skadrom, kao i ostaci katoličke crkve iz 13. vijeka, srušeni su kako bi nastao novi asfaltirani put u Dzidzarinu, najvećem maslinarskom kompleksu u Starom Baru.
Ovo mjesto označeno je dijelom međunarodnih Maslinarskih staza, što znači da je dio turističke rute od posebnog značaja. Tu su stoljetna stabla maslina kojih ima između deset i petnaest hiljada. Osim što su uništeni istorijski spomenici koji su ga dodatno krasili, izgradnjom asfaltnog puta uništen je i prirodni ambijent tog mjesta.
,,Skoro preko noći zatekao sam gotovo završen moderni put, uništenu kaldrmu i izmještene i devastirane ostatke jedne srednjovjekovne crkve”, priča Mladen Zagarčanin, arheolog.
Sve je počelo kada je rukovodstvo Društva maslinara Bar, polovinom januara, organizovalo obilazak kompleksa za medije, kako bi se skrenula pažnja na potrebe izgradnje novog puta koji bi vodio do ovih maslinjaka. Do tog kompleksa se ne može stići automobilom, pa se tako ne može uvidjeti ni sav njegov potencijal.
Predsjednik Društva maslinara Bar, Ćasim Alković, je tom prilikom izjavio da je izgradnja ovog puta od opšteg i višestrukog značaja za maslinare i za razvoj opštine Bar, jer, kako je kazao, „ovo područje je potpuno nezaštićeno od požara i nedostupno za bilo kakvu protivpožarnu zaštitu maslinjaka i kuća koje su izgrađene na obodu. Pri tom je skrenuo pažnju na Ministarstvo poljoprivrede koje je još 2012. godine na račun Društva maslinara za izgradnju ovog puta uplatilo deset hiljada eura. Prethodno rukovodstvo Društva maslinara je četiri godine držalo novac na računu i zato nije pokrenuta izgradnja puta.
Radovi su počeli ubrzo nakon angažovanja novog rukovodstva Društva. Već u februaru 2016. počelo sa radovima na izgradnji puta, a za samo petnaestak dana izgrađeno je pola kilometra od planiranih 1900 m. Ovom projektu su se priključili Opština, vlasnici maslinjaka kao i pojedine barske firme i time doprinijele brzoj otplati izvođaču radova, lokalnoj firmi Kip-kop Luković.
U, međuvremenu, se došlo do dionice puta koju su zauzimale kaldrma i katolička crkva. Da rušenje istorijskih spomenika nije bilo jedino rješenje smatra arheolog i Baranin Mladen Zagarčanin.
„Da graditelj puta nije znao da je crkva na ovom mjestu u to ne vjerujem. Posebno vlasnici imanja koji znaju svaki pedalj – oni su morali skrenuti pažnju. Postojao je način sa se ona zaobiđe, da se napravi prostor i prolaz sa sjeveroistočne strane, ali to nije urađeno”, kaže on za Monitor.
Zagarčaninu, magistru arheologije i laureatu nagrade Karavađo za 2014. godinu i nagrade Ruske akademije nauka i umjetnosti, mještani su došli pred vrata i pitali ga šta da rade. Zamolili su ga da dođe i potvrdi da se radi o srednjovjekovnoj crkvi i da utvrdi stepen uništenosti.
Zagarčanin kaže da je srušena crkva bila dio feudalnog imanja i da je građena pored samog puta radi vjernika. ,,Bogati trgovci su je darivali poklonima i novcem. Na osnovu njenog načina zidanja ova je crkva imala najmanje dvije faze, od kojih je jedna prema tehnici klesanja pripadala svakako 14-15. vijeku. Druga faza je starija, ranoromanička ili romanička iz 10-12 vijeka. Dio je najstarije baštine kraja i svaki podatak je dragocjen. Sama konzervacija njenih ostataka u maslinjaku bila bi velika atrakcija za turiste, a za nauku ogroman podatak”, objašnjava.
Kaldrma je, opet, nijemi svjedok uzbudljive barske prošlosti. Neki njeni djelovi sežu još u rimsko doba. Bar je u srednjem vijeku bio jedan od centara trgovine i zato je morao da ima veoma razvijenu mrežu trgovačkih puteva. Taj stari put je išao preko Rumije na Velike i Male Mikuliće, a zatim se spuštao na Menke i odatle se spajao sa drugim rumijskim krakom koji je od Bijelih skala preko Turčina išao prema Baru. Put je bio kaldrmisan od podnožja Rumije.
,,U isti mah napravljen je drenažni sistem kako se kaldrma ne bi obrušavala odnosno kako voda ne bi odnijela stazu. Taj put je svugdje širine oko 1.5-2 metra i izvanredno je građen. Određen način slaganja kamena u tehnici ,,opus incertum” ukazivao je na to da je građen u rimsko vrijeme, a da je kasnije prepravljan. Međutim, za ove pretpostavke treba vršiti dublja istraživanja”, priča Zagarčanin.
Zagarčanin zaključuje da mu nije jasno zašto je asfaltni put uopšte rađen.
,,Sada se mogu postaviti dvije trake kao da je u pitanju put kroz naseljeno mjesto, a tu ne živi niko, ali niko. Ne postoji ni privredna opravdanost u tolikoj mjeri jer se za potrebe sakupljača maslina mogao naći drugi način. Uništen je put star preko 1000 godina, uništena je crkva, uništen je prirodni ambijent. U master planu Politehničkog Univerziteta u Milanu koji smo zajedno radili 2010-2012. ovaj dio pripada drugoj istorijskoj zoni Starog grada, a svi znamo da je put svačiji. Malo ko može da shvati šta je izgubio uništenjem ove kaldrme i same crkve”, kaže ovaj arheolog.
Aleksandra DRAGOVIĆ
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice