Jedan od članova komisije, koja je u beranskom Rudniku uglja trebalo da utvrdi stvarnu vrijednost mašina za automatsko kopanje uglja, koje su ostale zatrpane u jami Petnjik, rekao je da bi vađenje te opreme stajalo više nego što ona vrijedi. „Trista tona željeza trebalo bi izvući kroz nekoliko kilometara zatrpanih tunela i iznijeti s dubine od dvjesta metara. To je ogroman posao i bojim se da bi bio uzaludan”, kaže taj rudar, koji ne želi da mu se pominje ime.
On se prisjeća da su mašine kada su stigle u Berane unošene u jamu i montirane čitavih dvadeset dana i da su predstavljale pravo tehnološko čudo na našim prostorima, gdje se ugalj do tada kopao ručno.
„Kada su ih Slovaci dovezli, stigla je i specijalna dizalica iz Slovačke. Onda smo proširivali tunele na pojedinim mjestima i sve to je trajalo dvadeset dana dok mašine nijesmo montirali u čelu polja B, koje je tada eksploatisano. S njima su radili samo slovački rudari. Nikada nijesu pokušali nekoga od domaćih rudara da nauče da s njima rukuje”, priča naš sagovornik, rudarski inženjer.
On vjeruje da bi sada izvlačenje bio rizičan i opasan posao koji ne bi dozvolila ni rudarska inspekcija.
„Jedina mogućnost da se mašine eventualno upotrijebe bila bi da se izmjeste iz polja B, gdje je eksploatacija završena, u neko drugo polje. To bi možda bilo ekonomski opravdano, ali se bojim da je i to neizvodljivo jer su tuneli koji vode do polja B zatrpani. Osim toga, prvo i osnovno bilo bi da se pokrene proizvodnja, a na to se čeka, evo, deset godina”.
Beranski rudnik uglja bio je 2001. godine prodat mješovitom vojvođansko-slovačkom preduzeću Gradeks HBP, sastavljenom od kompanija Gradeks iz Kule i HBP-a iz slovačkog grada Providza. Poslije nešto više od godinu između ova dva partnera izbili su nesporazumi koji su završeni tako što su Slovaci preuzeli kompletno upravljanje, da bi potom nenajavljeno otišli iz Berana.
Svoj udio u privatizaciji Slovaci su tada prikazali uvezenom opremom za automatsko kopanje rude. Nakon što je završena eksploatacija u jednom od osam polja jame Petnjik, oprema je ostala pod zemljom na dubini od dvjesta metara. Mašine i oprema u rudniku uglja i dalje se vode kao vlasništvo preduzeća Gradeks HBP, koje je poslovalo paralelno s rudnikom, pa se i stečaj u tom preduzeću sprovodio posebno. Za razliku od rudnika, gdje je stečaj okončan i kompanija prodata, u firmi Gradeks HBP stečaj je i dalje u toku, a stečajna uprava bezuspješno pokušava da proda mašine koje su ostale pod zemljom.
Iskusni rudarski inženjeri i bivši radnici ove kompanije ranije su objašnjavali da ta oprema nije bila predmet prodaje na oglasu kada su ovu beransku kompaniju kupili Grci odnosno preduzeće Balkan enerdži. Novi vlasnici nijesu, navodno, bili zainteresovani za tu opremu, tako da su u kupoprodajni ugovor ugradili stavku u kojoj se kaže da oni ne snose eventualne troškove vađenja opreme iz jame Petnjik.
Mašine u jami Petnjik utihnule su u novembru 2002. godine. Slovaci su tada završili iskopavanje uglja u jednom već pripremljenom polju, i pretpostavlja se da su iz Berana za godinu dana izvukli sto hiljada tona uglja, oko kojeg su se posvađali s partnerima iz Vojvodine. Ni oni nijesu htjeli da ulažu novac u pripremu novog polja i izmještanje opreme. Uz velike proteste i štrajkove beranskih rudara, neki od njih koji su posljednji odlazili iz Berana, jedva su izvukli žive glave. Tenzije su smirene uvođenjem stečaja i slanjem 180 rudara na biro rada.
Prodaja Rudnika uglja oglašavana je nakon toga devet puta prije nego što ga je kupila kompanija Balkan enerdži, s velikim planovima za izgradnju termo bloka i investicijama od 120 miliona eura. Od svega toga nije bilo ništa.
Mreža za afirmaciju nevladinog sektora je u januaru ove godine podnijela krivične prijave specijalnom državnom tužiocu za organizovani kriminal protiv više bivših i sadašnjih visokih javnih funkcionera zbog sumnje da su zloupotrijebili službeni položaj u korist kompanija grčkog biznismena Viktora Restisa kroz dva privatizaciona aranžmana, na ostrvu Sveti Stefan – i u beranskom Rudniku uglja.
MANS je specijalnom tužiocu za organizovani kriminal podnio krivične prijave protiv ministara ekonomije i turizma Vladimira Kavarića i Predraga Sekulića, ali i njihovih prethodnika u tim resorima, Branimira Gvozdenovića, Branka Vujovića i Predraga Nenezića. Pored aktuelnih i bivših ministara i bivše glavne inspektorke za zaštitu prostora Nataše Brajović, krivična prijava podnijeta je i protiv najvažnijeg Restisovog čovjeka u Crnoj Gori Petrosa Statisa, zajedno sa članovima njihovog menadžmenta Konstantinosom Polimeropulosom i Teofanisom Statisom, a obuhvaćeno je još nekoliko osoba.
Jedna krivična prijava odnosila se na davanje u zakup hotela Sveti Stefan, Miločer i Kraljičina plaža, a druga na drugi veliki posao Restis grupe u Crnoj Gori – privatizaciju Rudnika mrkog uglja u Beranama.
,,Dokumentacija koju posjedujemo ukazuje da je Restis grupi, kao novom vlasniku Rudnika uglja i kao zakupcu Svetog Stefana, omogućeno da ne poštuje zakonske obaveze, da ne investira sredstva. Naprotiv, investitoru su činjeni ustupci i naknadno su donošeni aneksi kojima su mu pomjerani rokovi za završetak obaveza. Ovakvo ponašanje Vlade koja mora da kontroliše ugovorne obaveze je nedopustivo i ukazuje na spregu pojedinaca iz Vlade s navodnim strateškim partnerom”, kažu u MANS-u.
Uprava policije je ovih dana, nakon četiri mjeseca, saopštila da još nije dobila nalog od specijalnog tužioca u vezi s ovim krivičnim prijavama i ispitivanjem privatizacije beranskog Rudnika uglja. Iz MANS-a je nakon toga rečeno da bi za njih bila novost da je Ranka Čarapić odlučila da se umiješa u svoj posao.
„Njoj nije simptomatično zbog čega novi vlasnik isplaćuje zarade radnicima koji i ne dolaze na posao, niti joj je čudno što se ovdje očito radi o mreži organizovanog kriminala koja može služiti za pranje para”, kažu u MANS-u.
U sjenci aktuelnih dešavanja u Rudniku mrkog uglja, prva privatizacija ove kompanije i „slovačka priča” izgleda da su zaboravljeni, mada nije zaboravljeno kako su se državni zvaničnici i tada hvalili uspješnim poslom i silnim stranim ulaganjima. Sada saznajemo da su ta „strana ulaganja” ostala duboko u jami Petnjik. Rudari koji i danas rade u jami potvrđuju da su tuneli i hodnici koji vode do opreme zatrpani i da bi pokušaj vađenja predstavljao nemoguću misiju. „Priča se da će resorno ministarstvo formirati novu komisiju i te mašine otpisati”, kaže jedan od rudara.
U siromašnim Beranama, pod zemljom su zatrpana tri i po miliona eura. Hoće li doći dan da neko zbog toga odgovara?
Tufik SOFTIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
U SJEĆANJU4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice