,,Liječimo zavisnost od interneta”, ,,Skidamo s fejsbuka” – ovakvim i sličnim porukama sve brojnije ordinacije i savjetovališta pozivaju pacijente na liječenje od zavisnosti koja nastaje nakon svakodnevnih, bespotrebnih, dreždanja za kompjuterom.
Ono što je zajedničko svim internet zavisnicima bježanje je od životnih problema – usamljenosti, nedaća na poslu, školi, u porodici, lošeg zdravstvenog stanja ili nečeg drugog. Pri tome, oni veliku količinu vremena ulažu u aktivnosti koje nemaju nikakve veze sa stvarnim životom, poslom, učenjem, hobijima ili su im totalno nepotrebni, a često i elemente privatnog života prenose u omiljeno virtuelno okruženje. Uprkos tome što postoje dokumentovani sociopatološki fenomeni uzrokovani korišćenjem interneta, globalna svjetska mreža ima daleko više važnih i neophodnih prednosti.
INTERNET NAŠ NASUŠNI: Iako mnogi stanovnici Crne Gore tek otkrivaju prednosti i čari rukovanja kompjuterom i lutanja beskrajnim internet prostranstvima – naši stručnjaci tvrde da i mi ulazimo u opasnu zonu.
,,U Crnoj Gori se smanjuje broj zavisnika od narkotika, a povećava broj zavisnika od internet društvenih mreža”, objašnjava prim. dr med. Novak Praščević, subspecijalista za bolesti zavisnosti. ,,Pedeset sedam miliona stanovnika planete Zemlje dan započinje i završava s Fejsbukom. Četvrtini djece u Engleskoj Fejsbuk je bitniji od porodice. U svijetu je broj korisnika Fejsbuka u stalnom porastu i u maju ove godine iznosio je 500 miliona”, kaže dr Novak Praščević. A u Crnoj Gori više od 160 hiljada stanovnika pripada Fajsbuk porodici. Dr Praščević tvrdi da je opsjednutost virtuelnim prijateljstvima – zavisnost od odnosa na internetu – posljednjih godina u takvom porastu da i kod nas da predstavlja opasnu realnost. ,,Nemilosrdno trošenje vremena, zapostavljanje obaveza, zapuštanje postojećih međuljudskih odnosa, to je Fejsbuk virtuelna realnost i predstavlja novi model socijalne interakcije”, objašnjava dr Praščević.
Internet zavisnici međusobno komuniciraju sa 400 riječi, od kojih je barem pedesetak potpuno nerazumljivo generaciji njihovih očeva, a riječi kao što su atačment, difolt, resetovanje, donloudovanje, poklapaju se sa žargonom mladih zavisnika od psihoaktivnih supstanci, koji takođe imaju svoj rječnik, potpuno nerazumljiv okolini.
PARALELNA STVARNOST: Termini „zavisnost od interneta” ili „internet zavisnost” ušli su u upotrebu 1995. godine. I od tada se nauka intenzivno bavi ovom pojavom. Dr Praščević tvrdi da se kod „tehnološke zavisnosti” ne stvara fiziološka zavisnost kao kod alkoholizma ili narkomanije, već samo psihološka.
Neka od istraživanja govore da je neko ko provodi na internetu više od 38 sati nedjeljno, odnosno, gotovo šest sati dnevno, nesumljivo postao zavisnik. „Realno gledano, u našim uslovima svako ko uz aktivnosti vezane za internet provede svakodnevno četiri, što je 28 sati nedjeljno, duboko je zagazio u zavisnost”, smatra dr Praščević. Ipak, neko ko zbog posla ili edukacije, sate i sate provodi uz kompjuter, kaže on, ne može biti proglašen zavisnikom.
Da je paralelna stvarnost sve prisutnija u našim životima, pokazuju i najnoviji statistički podaci. Društvena mreža Fejsbuk uspjela je nadmašiti pretraživač Gugl u broju minuta koje korisnici provedu na njihovim stranicama. Fejsbuk je sada na prvom mjestu sa 41.1 milijardu minuta mjesečno, dok smo na Googlu proveli ukupno 39.8 milijardi minuta, a na Jahuu 37.7 milijardi minuta.
Vrijeme odmora je pokazalo, zapravo, kakav društveni život vodimo i kako koristimo svoje slobodno vrijeme. Upravo tokom avgusta je skočio broj korisnika Fejsbuka i tada je ova društvena mreža izbila na prvo mjesto. Sve i da je vrijeme provedeno za kompjuterom korisno potrošeno, može ugroziti zdravlje. Dugotrajan rad za računarom ubraja se u ozbiljne faktore rizika za nastanak i razvoj raznovrsnih patoloških stanja i oboljenja, čija težina varira od relativno bezopasnih do krajnje ozbiljnih, pa i potencijalno smrtonosnih.
MODEL PONAŠANJA: Dr Praščević kaže kako su štetnom djejstvu komponenti računarske opreme izloženi gotovo svi organski sistemi, a budući da profesionalni rad za računarom ima karakter pasivnog posla, najčešće se javljaju poremećaji u funkcionisanju lokomotornog sistema. Oni nastaju kao posljedica dugotrajnog statičkog opterećenja kičmenog stuba, nefiziološkog položaja i ponavljanih neprirodnih pokreta ekstremiteta. Stručnjaci objašnjavaju da nije tehnologija, internet u ovom slučaju, faktor koji stvara zavisnost, već to radi određen model ponašanja. Internet, dakle, sam po sebi ne predstavlja osnov za razvoj zavisnosti, već je njegova „krivica” u tome sto omogućava razvijanje i upražnjavanje oblika socijalne interakcije koja neke ljude privlači u mjeri većoj od poželjne.
Terapija se, kaže dr Prašćević, ne razlikuje mnogo od tretmana drugih vrsta zavisnosti. Riječ je o klasičnoj psihosocijalnoj terapiji, a specifično je, da dok traje liječenje, pristup internetu ne mora biti zabranjen. Pritom, pacijenti jedino ne mogu da koriste ono od čega se liječe, a to je u ogromnom broju slučajeva Fejsbuk. Sveobuhvatan i individualni tretman traje godinu, sprovodi se u četiri faze, a glavni cilj jeste promjena patološkog obrasca ponašanja i usmjeravanje pacijenata na zdrave oblike života.
Posljedice
„Zavisnost od interneta u poređenju sa zavisnostima od alkohola ili od droga mnogo je manje štetna i za samog zavisnika i za njegovu okolinu, ali ipak postoje štetne posljedice”, objašnjava za Monitor dr Praščević. U osnovi svake zavisnosti je lučenje takozvanih neurotransmitera zadovoljstva, a apstinencijalni sindrom liči na onaj koji se razvija kada se prekine s uzimanjem droge – blaga glavobolja, opsesivno razmišljanje o objektu zavisnosti, stomačne tegobe, ali i nevoljni pokreti prstima koji simuliraju rad na tastaturi. U svijetu već postoje udruženja za liječenje zavisnosti od interneta po uzoru na „Anonimne alkoholičare” – grupe bivših zavisnika od alkohola koje su polovinom 20. vijeka napravile revoluciju u psihološkoj terapeutskoj praksi. Patološka upotreba nije isto što i zavisnost od interneta. Zavisnik potpuno nekontrolisano provodi sve slobodno vrijeme ispred računara, zanemarujući svoje obaveze, prijatelje, ranija interesovanja. U nekim slučajevima zapostavlja i svoj fizički izgled, kaže dr Praščević. Kao i kod kockanja, u ovoj vrsti zavisnosti postoji poremećaj kontrole impulsa, neobuzdana, kompulsivna upotreba interneta. Javljaju se depresija, anksioznost, nesanica, razdražljivost, zloupotreba psihoaktivnih supstanci, apstinencijalna kriza. Procjenjuje se da u ukupnoj populaciji korisnika interneta ima pet do deset odsto onih koje možemo nazvati zavisnicima.
Marijana BOJANIĆ
DRUŠTVO3 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
HORIZONTI3 sedmice
Izdvojeno1 sedmica
INTERVJU2 sedmice