Ideja o ponovnom otvaranju rudnika datira iz 2010. kada su Đukanovićeva Vlada i australijska kompanija North Mining potpisali ugovor o koncesiji za detaljna geološka istraživanja i eksploataciju sulfidne polimetalične rude. Priču je u februaru aktuelizovao premijer Abazović. Stručnjaci ukazuju na brojne ekološke posljedice takvog plana
U srednjoj školi u Mojkovcu u srijedu je za upravu i zainteresovani nastavni kadar kompanija Tara Resources prezentovala svoj projekat otvaranja rudnika Brskovo mine u ovom gradu. Monitor saznaje da je slična prezentacija tokom ovog mjeseca organizovana i u Opštini, a da su iz tamošnje osnovne škole odbili ponudu ove kompanije da i njima objasne benefite otvaranja rudnika Brskovo.
Iz NVO organizacije Zdravi Mojkovac se pitaju da li je ovo nezakoniti pokušaj uticaja na javnost švajcarske kompanije Tara Resources. Naime, u toku je javna rasprava o Nacrtu Detaljnog prostornog plana za prostor koncesionog područja za eksploataciju mineralnih sirovina – Brskovo i Nacrtu Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu, u organizaciji Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma. Rasprava je pokrenuta samo dan nakon što su navedena dokumenta prezentovana na sajtu Vlade, i trebala je da traje do 18. maja, ali je naknadno produžena do 3. jula.
U Nacrtu DPP Brskovo navodi se da na osnovu ankete koja je rađena na uzorku od 704 ispitanika ponovno otvaranje rudnika ima nedvosmislenu podršku Mojkovčana od 76,7 odsto. No, u toku dvije javne rasprave koje su do sada održane, ispostavilo se da dio stanovnika ovog grada nije toliko oduševljen ovom idejom.
Na jednoj od javnih rasprava čulo se i mišljenje savjetnice u Agenciji za zaštitu životne sredine Gordane Đukanović, mr hemijske tehnologije i inženjerka neorganske tehnologije, koja je kazala da je pitanje otvaranja rudnika u Mojkovcu ,,pitanje zdravlja, života i smrti za tri generacije”.
,,Za 14 godina rada u Agenciji za zaštitu životne sredine nagledala sam se svakakvih dokumenata, ali ovakva dva dokumenta, kao što su DPP i Strategija, nijesam bila u prilici do sada da vidim. Ja se sada stidim pred vama što sam državna službenica. Nijedna procedura nije ispoštovana kako treba. Obrađivači dokumenta su imali veliki problem da od onoga što su imali na raspolaganju naprave dokumenat”, objasnila je Đukanović.
Priču o ponovnom otvaranju rudnika na velika vrata je u javnosti objavio premijer Dritan Abazović prilikom posjete Mojkovcu u februaru. Obznanili su iz Vlade tada da je pokretanje rada rudnika Brskovo investicija koja je vrijedna 150 miliona eura. Planirani direktni prihod Crnoj Gori iznosiće 150 miliona eura od poreza i koncesionih naknada tokom 17 godina radnog vijeka, dok će godišnji prihod od poreza biti od pet do sedam miliona eura. Godišnja koncesiona naknada koja će ići u budžet Opštine Mojkovac biće oko tri miliona eura i ona će udvostručiti budžet ove opštine.
Iz kompanije Tara Resources navode da će rudnik Brskovo biti jedan od najvećih rudnika cinka u Evropi, uz proizvodnju oko 45.000 tona cinka, oko 13.000 tona olova i oko 3.000 tona bakra, kao i oko milion unci srebra godišnje, kroz koncetrate bakra i olova. Iz ove kompanije tvrde da je iInvesticija vrijedna oko 180 miliona eura, a rudnik Brskovo bi trebao da postane jedan od najvećih poslodavaca u Crnoj Gori – zaposliće oko 700 ljudi u izgradnji, obezbijediti 550 direktnih poslova i 200 indirektnih. Naglašavaju da će se cijeli projekat razvijati u skladu sa najvišim standardima ekološkog i društvenog upravljanja, kao i održivosti.
Upravo ekologija, tačnije zagađenje životne sredine koje se otvaranjem rudnika podrazumijeva, je ono što brine stanovnike Mojkovca. ,,Stari” rudnik je zatvoren početkom devedesetih, a problem jalovišta se rješavao decenijama, uz još uvijek nesaniranu životnu sredinu. O posljedicama nekadašnjeg rudnika i zagađenja vazduha, zemljišta i voda sa otvorenog kopa Brskovo i jalovišta u centru grada, devedesetih je rađena studija koja je pokazla da je broj oboljelih od kancera pluća i želuca u Mojkovcu petostruko veći od prosjeka u Crnoj Gori.
Ideja o ponovnom otvaranju rudnika datira iz 2010. kada su Vlada Crne Gore i australijska kompanija North Mining potpisali ugovor o koncesiji za detaljna geološka istraživanja i eksploataciju sulfidne polimetalične rude. Od 2010. potpisano je još nekoliko aneksa ugovora, a 2018. australijska kompanija je prenijela vlasnički udio na švajcarsku firmu Fusion Fund I AG, koja je nastavila istraživanja te sada želi i da otvori rudnik Brskovo mine.
U nacrtu Detaljnog prostornog plana navode se tri moguća scenarija. U jednom od njih površinski kopovi bi trebalo da budu veličine 110 hektara, a pratilo bi ih formiranje dva jalovišta površine 38,68ha i zapremine 64,25 miliona metara i drugo površine 49,51ha i zapremine 40,84 miliona metara. Prethodno jalovište koje je na jedvite jade sanirano 2011. bilo je četiri puta manje, zauzimalo je površinu od 18ha i imalo zapreminu od dva miliona metara.
U Nacrtu izvještaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu DPP Brskovo navodi se da bi radovi na tom području uticali na zemljište, klimu, vode, staništa i biodiverzitet, zaštićena područja, kulturna dobra, pejzaž, a u konačnom i na ljude u smislu kvaliteta vazduha, vode, buke, elektromagnetnog zračenja, vibracija.
Napominje se i da se područje namijenjeno za rudnik preklapa sa tranzicionom zonom međunarodno zaštićenog rezervata biosfere rijeke Tare, te da je to područje u neposrednom kontaktu sa zaštićenom zonom nacionalnih parkova Biogradsko jezero i Durmitor. Navodi se i da eksploatacija rude može imati uticaj na Taru, samim tim i na NP Durmitor.
Iz NVO za Zdravi Mojkovac za Monitor navode brojne probleme koje bi ponovno otvaranje rudnika otvorilo: emisije mineralne prašine koja sadrži čestice teških i kancerogenih metala; pospješivanje erozije i bujičnog karaktera vodotoka; zagađivanje svih vodotoka teškim metalima, cijanidom, kisjelinama, rudničkim vodama; moguća urušavanja jalovišta i trajno zagađenje rijeke Tare i nizvodnog područja; ugrožavanje UNESCO statusa rijeke Tare; uništavanje staništa biljnih i životinjskih vrsta, zagađenje bukom od miniranja i teške rudarske mehanizacije; pojava kisjelih kiša; uklanjanje preko 300ha šuma…
U avanturu sa rudnikom koju je ostavila bivša DPS vlast, dvije nove vlade i ekološka URA su ušle iako se u Strategiji razvoja Crne Gore kao ni u dugoročnim planovima Opštine Mojkovac ne računa na korištenje ruda iz Brskova.
O kakvoj se planskoj papazijaniji radi dovoljno govori i citat iz Mišljenja savjeta za reviziju Plana za Brskovo. U njemu mr Dragomir Marković koji je bio zadužen za prostorno planiranje nakon citata iz Plana, navodi: ,,Iz navedenog proizilazi: da je prostor ‘prepoznat’ kao moguće područje za eksploataciju rude, i to površinskim kopom, a istovremeno pripada rezervatu biosfere i Nacionalnom parku – teško da postoje dvije konfliktnije/više suprotstavljene namjene, što je paradoksalno polazište za planiranje!. .. Suštinsko je pitanje koji je i kakav smisao naših planova ako je na osnovu njih moguće raditi i jedno i drugo? … Dakle, planom višeg reda i Zadatkom je pred ovim Planom postavljen paradoks – zaštita predmetnog prostora i eksploatacije rude na istom”.
Iz Zdravog Mojkovca navode da Glavni rudarski projekat nije urađen niti se igdje pominje. A da nedostaju i elaborat o uticaju na život ljudi, elaborat o uticaju na poljoprivredu, elaborat o uticaju na turizam, ekonomska studija, hidrološka studija, geološka studija, klimatska studija, zdravstvena studija… Nije traženo ni mišljenje UNESCO-a, kao ni mišljenje nacionalnih parkova Biogradska gora i Durmitor. Nedostaje i Mišljenje Direktorata za ekologiju i Agencije za životnu sredinu, koje su Vladina institucije.
U pismu koje su iz Zdravog Mojkovca uputili ministru kapitalnih investicija Ervinu Ibrahimoviću navode da su se stekli uslovi da država Crna Gora bez bilo kakvih finansijskih obaveza raskine Ugovor o koncesiji od 10.12.2010. godine sa kompanijom Tara Resources AG, Switzerland i pristupi strateškom planiranju korišćenja navedenog prostora u skladu sa interesima građana Mojkovca i građana i države Crne Gore.
Investitoru, a čini se i Vladi, se žuri jer u ugovoru i aneksima se navodi da ukoliko investitor ne ispuni sve svoje zakonske obaveze do 25. jula 2023. država može da raskine ugovore.
I dok Mojkovčani očekuju narednu javnu raspravu o rudniku, iz ministarstva još ne odgovaraju na tvrdnje da je zbog nedostataka ključnih dokumenata obrađivač Detaljnog prostornog plana za Brskovo Sonja Radović-Jelovac predložila suspendovanje skoro svih aktvnosti na izradi plana.
Predrag NIKOLIĆ
Stav4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FELJTON3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
OKO NAS3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice