Od onih kojima se služe turističke organizacije, pa sve do onih koje su u upotrebi u školama – u geografskim kartama koje koristimo trebalo bi obaviti brojne promjene, jer one nijesu samo „drugi jezik geografije“, već imaju veliku primjenu i u drugim djelatnostima i životu ljudi. Crna Gora ne vodi računa o kartografiji na nivou na kojem to čine druge države u regionu
,,Stanje u oblasti kartografije u Crnoj Gori je izrazito problematično. Njome se bavi ko stigne, pa je na našem tržištu više loših nego dobrih karata“, kaže za Monitor doktor geografskih nauka i redovni profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta Crne Gore Goran Barović.
Prema njegovim riječima, trebalo bi napraviti brojne izmjene u geografskim kartama koje koristimo danas, počevši od onih kojima se služe turističke organizacije, pa do onih koje su u upotrebi u školama. Neophodna je, kako tvrdi, kompletna reforma. Iako je na to više puta ukazao nadležnim institucijama, nije naišao na spremnost odgovornih da do nje i dođe.
Kartografija, kao nauka i tehnička disciplina koja se bavi proučavanjem izrade i korišćenja karata, ima zadatak ne samo da izuči suštinu geografske karte već i da razradi metode i sredstva njenog korišćenja. „Karta nije samo „drugi jezik geografije“, ona ima veliku primjenu i u drugim naučnim disciplinama, ljudskim djelatnostima i životu ljudi. Geografi, kao i izviđači, mogu istraživati bilo koju pojavu koja ima geoprostornu dimenziju promljenljivosti, bilo da je to iz socijalnog svijeta ili prirodnog. Zato su često suočeni sa pitanjem na koji način da najbolje prikazu određeni geografski predmet, pojavu ili proces”, kaže za Monitor profesor geografije, magistar i načelnik Saveza izviđača Crne Gore za brđane i brđanke Eldin Brđanin.
Da bi u tome i uspjeli, moraju da poznaju osnovne pojmove i principe na kojima se zasniva kartografija, a takvi podaci se mogu dobiti u kartografskim institutima.
Od zemalja bivše Jugoslavije, Crna Gora jedina nema kartografski zavod. ,,Naša država ne vodi računa o kartografiji na nivou na kojem to čine druge države u regionu. I dalje moramo ići kod susjeda za neke sadržaje i podatke na osnovu kojih bi potom radili naše karte. Posljednjih godina je Uprava za nekretnine počela da radi izdanja novih karata koje su naslonjene na izdanja Vojnogeografskog instituta iz Beograda, ali opet u znatno manjoj mjeri od zemalja u regionu”, ističe Brđanin.
O zastarjelosti karata koje koristimo najbolje svjedoči podatak da se izviđači i dalje služe kartama koje su rađene između dva svjetska rata. Riječ je o izdanjima Vojnogeografskog instituta gdje je Crna Gora prikazana u razmjerama 1:50.000, na osnovu kojih su kasnije rađene karte u razmjerama od 1:25.000, odnosno 1:100.000 i 1:200.000.
Izviđači u svom programu imaju redovna sportsko-izviđačka takmičenja, kao što je orijentaciono takmičenje (snalaženje u prostoru pomoću karte i busole, gdje pronalaze svaku od unaprijed zadatih kontrolnih stanica). To što se takve aktivnosti odvijaju na kartama koje su stare i po 50 godina i na kojima nema novijeg kartografskog sadržaja, znatno im otežava. Problem je posebno izražen u većim gradovima, gdje su urbanizacija i širenje prema periferiji dinamičniji.
„Svaka civilizovana zemlja ima svoj kartografski institut. To što ga mi nemamo tek je jedan od kamena spoticanja. Drugi nam kroje kapu”, napominje dr Barović.
Kartografski institut koji je potreban državi kao što je Crna Gora, bavio bi se istraživačko-razvojnim i proizvodnim radom u oblastima geodezije, fotogrametrije, kartografije, geografskih informacionih sistema, kartografske reprodukcije, metrologije i drugih geodisciplina u svrhe izrade geotopografskih materijala. U suštini, svime u čemu sada kaskamo za komšijamai i drugim državama svijeta. „Taj bi organ vršio publikacije u vidu različitih vrsta štampanih i digitalnih karata, planova, fotodokumenata, astronomsko-geodetskih, geofizičkih, alfanumeričkih, statističkih i drugih podataka, naučno-tehničkih publikacija i dokumenata. Sve su to radnje kartografskih instituta iz država okruženja, a koje su zapažene kao nedostatak za našu državu kao i za rad izviđača u Crnoj Gori”, objašnjava Brđanin.
Poslije referenduma 2006. i odluke građana Crne Gore da žive u nezavisnoj državi donesena su dva najvažnija akta za njeno funkcionisanje, Ustav (2007) i Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine, usvojen 2008. U Baznoj studiji koja je rađena za potrebu izrade tog Plana, a u koju je Monitor imao uvid, navodi se da crnogorske institucije moraju obezbijediti kvalitetne kartografsko-grafičke podloge u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja, kao i da formiraju validnu Nacionalnu kartografsko-grafičku bazu. Do danas, nijesu.
,,Institucije koje se konkretno bave ili imaju dodira sa geotopografskim materijalom za prostorno i urbanističko planiranje treba da poboljšaju tačnost u svim domenima kvaliteta kartografskih i grafičkih priloga u prostorno planerskoj dokumentaciji, kao i da prate globalne razvoje u kartografiji“, napominje se još u Studiji.
Crna Gora nije ni među brojnim evropskim državama koje posjeduju savremene i moderno koncipirane nacionalne atlase, u elektronskoj i štampanoj formi, iako i to pomenuta Studija predviđa kao potrebu. Nacionalni atlas je, osim kartografskog nacionalnog blaga, i pitanje ugleda i razvoja, kao i baza znanja i snage stručne zajednice, čija je primjena neophodna u planiranju i uređenju prostora.
O nezainteresovanosti države da promijeni trend, u kom moramo u inostranstvo po instrukcije, najrječitije govori to što je ugašen nekadašnji samostalni studijski program Geodezija na Građevinskom fakultetu u Podgorici na državnom univerzitetu. Sada te studije postoje samo na privatnom – Univerzitetu Donja Gorica (UDG), i plaćaju se.
I u Kanadi, Japanu, Rusiji, kao i u državama Evropske unije (EU) je došlo do brojnih promjena u nastavnim planovima i programima, no oni nijesu ugašeni – dodatno su napredovali. Tako studenti na pojedinim fakultetima mogu pronaći usmjerenja i za neke specijalizovane discipline, poput geomatike, koja služi za prikupljanje, distribuciju, analizu i prezentaciju geografskih podataka.
Moraćemo, sve su prilike, još da pričekamo da se neko od čelnika iz nadležnih resora konačno pozabavi ovom značajnom oblašću.
Andrea JELIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno1 sedmica
INTERVJU3 sedmice
OKO NAS3 sedmice