REGION
VELIKE PROMJENE U MEDIJIMA U SRBIJI: Nova tura cenzure
Objavljeno prije
10 godinana
Objavio:
Monitor onlineKada je SNS 2012. došla na vlast verovalo se da to neće bitnije ugroziti neke stečene slobode. Narodnjaci su obećavali da neće dirati u uređivačku politiku medija jer imaju iskustvo iz 90-ih kada su učestvovali u vladi Mirka Marjanovića, koja se 1998. godine obrušila na medije. Tadašnji Zakon o informisanju nazvan je „Vučićevim”, iako se i tada a posebno kasnije u novinarskim krugovima pretpostavljalo da Aleksandar Vučić, ministar informisanja, nije imao značajnijeg udela u projektu potpunog pokoravanja medija u Srbiji i ondašnjoj SRJ.
Vučić je, verovalo se, pokazao dobre namere prema novinarima i medijima kada je pokrenuo, kao potpredsednik Vlade, osnivanje komisije koja bi trebalo da istraži dotadašnju dokumentaciju o ubistvima novinara. Verovalo se da će se Vučić „ekskulpirati” za ono u čemu je učestvovao kada je bio desna ruka Vojislava Šešelja. Poslednjih meseci, a naročito tokom septembra, dolazi do niza događaja u srpskim medijima, posebno u onim „slobodnijim”, koji ukazuju na mogući veliki zaokret u ponašanju vlasti.
Došlo je do velikih kadrovskih i uređivačkih promena u dva elektronska medija koja su bila posebno važna 90-ih: Studiju B i B92. Na njihovim televizijama, napravljeni su radikalni „jesenji” zaokreti kada se radi o emisijama političkog karaktera. Na javnom servisu Beograđana, Studiju B, ukinute su dve emisije, obe su se bavile političkim i društvenim fenomenima, a autorka još jedne, Danijela Šegan, još je u junu prešla na RTV B 92. A na toj TV, više od dve decenije star Utisak nedelje autorke Olje Bećković, zaustavljen je na početku jesenjeg serijala.
Pre promene „šeme”, sa čelnog mesta Studija B otišao je poznati novinar Aleksandar Timofejev viđen kao „kadar DS”. Timofejev kao da je svoju smenu video kao normalnu stvar. Kratko je kazao da je očekivano da ga nova vlast (naprednjačko-socijalistička) smeni, jer ga je prethodna (demokratska) na to mesto postavila.
U statusu glavne i odgovorne urednice i v.d. direktorke pojavila se Ivana Vučićević, novinarka i urednica u Jutarnjem programu te TV. Ona je, nakon letnje pauze, zajedno sa svojim uređivačkim kolegijem, odlučila da se emisije Sarapin problem i U centru, dugogodišnjih novinara i urednika Predraga Sarape i Đorđa Mićića, više neće emitovati. Razlozi su, kako je rečeno, slaba gledanost pre svega. Nakon reakcije Nezavisnog udruženja novinara i kolega, i gledalaca došlo je do polemike između nove direktorke i Sarape. U izjavi Blicu, Predrag Sarapa tvrdi da gledanost njegove emisije nije bila problem: „Sarapin problem je najgledanija emisija u tom terminu na televiziji Studio B i tako je godinama. To može da potvrdi i Aleksandar Timofejev koji je vodio tu kuću do nedavno. Izjavu nove direktorke tumačim kao pokušaj opravdavanja za nešto za šta opravdanja nema. Ovu količinu beskrupuloznosti nikada u životu pre nisam sreo. Ni 90-ih godina nije bilo ovako. Suočavamo se sa ljudima koji se neprofesionalno ophode prema svom poslu, sa novinarima u pokušaju koji, umesto da uče i na taj način napreduju, služe se lažima i dodvoravanjem. Došlo je vreme da se skidaju emisije, da se izmišljaju razne „tehničke smetnje” i slične stvari”, rekao je Sarapa za Blic.
Direktorka koju je postavila nova gradska vlast odgovara da je šokirana reakcijom i da neće da učestvuje u lečenju bilo čije sujete: ,,Ko gubi, ima pravo da se ljuti. Ako nešto što sam navela nije istinitno, javno ga pozivam da me tuži. Takođe, naglašavam da sve što sam napomenula povodom nove programske šeme Studija B, nije proizvod moje proizvoljne ocene, već je bazirana na dobijenim, zvaničnim informacijama institucija koje se tom tematikom bave”, kaže ona za Blic. U saopštenju koje je poslala javnosti, navodi da su razlozi što se neke emisije brišu iz programa ,,tržišni” tj. razlozi slabe gledanosti što je, inače, kao argument neprihvatljivo za promene na jednom, još uvek, javnom servisu. Nova glavna urednica i v.d. direktorke, Vučićevićeva je sebi namenila autorstvo čak dve emisije, od kojih će se jedna, gotovo simbolički, zvati Beograd na vodi.
Ni UO Studija B ni gradska vlast nisu komentarisali ove promene, a NUNS je u svom saopštenju naglasio da se radi o cenzuri javnog servisa i pozvao kolege i građane na protest 6. oktobra.
Veću pažnju javnosti zaokupilo je ono što se, nekoliko dana kasnije, počelo događati na RTV B 92, kada je postalo jasno da Utisak nedelje neće otpočeti jesenju sezonu. Sve to palo je baš u vreme kada je Vlada Srbije donosila nove mere štednje koje su pogađale javni sektor i penzionere. U dugo najavljivanom intervjuu premijera Vučića RTS, te mere su i saopštene, a pažnju medijskog sveta i javnosti, privuklo je i to što je intervju vodila novinarka Nada Gogić kojoj do tada nisu poveravani tako osetljivi i važni razgovori. Format – javni značaj sagovornika na RTS, već duže vreme pratio je i format novinara ili urednika koji je razgovor vodio. Stekao se utisak da je sve pažljivo dogovoreno od strane premijerovog kabineta. Čitav intervju je bio u neskladu sa situacijom, novinarka premijeru nije postavila nijedno ,,oštrije” pitanje, a premijer se novinarki obraćao familijarnim tonom, oslovljavajuči je ličnim imenom.
U 21 sat prošle nedelje, u vreme kada se inače emituje Utisak nedelje, građani, novinari i javne ličnosti, okupljeni ispred zgrade RTV B 92 u Bulevaru Zorana Đinđića, protestovali su zbog neemitovanja ove emisije. Na protest je pozvao UNS, a NUNS mu se pridružio.
Olja Bećković je temu cenzure i zabrane po srpskim medijima digla na visok nivo, uperivši prst na Vučića i njegove savetnike i nazivajući ,,promenu šeme” zabranom emisije Utisak nedelje. Njoj je ponuđeno da potpiše novi ugovor sa ovom kućom (84,99% u vlasništvu firme Astonko, grčko-švedskoj), da će od novembra njena emisija biti emitovana na kablovskom kanalu B92 Info koji ima oko 60 odsto pokrivenosti i inače slabo gledanom- čije je ukidanje već visilo u vazduhu. Bećkovićka je , kako kaže, pokušala da predloži kompromis (iako ima važeći ugovor do marta 2015), samo da bi emisija bila nastavljena, a onda se okretanjem nekog telefona saznalo da je i to neprihvatljivo: ,,Zašto je odbijen moj predlog da potpišemo protokol o dobrim namerama, da sam spremna da pređem na Info kanal onog časa kad se izgradi i kad tamo pređu i sve druge informativne emisije, Insajder, Kažiprst, Vesti? Da li se gradi televizijski kanal ili samica za mene? Da li me to šalju na društveno koristan rad?”, kaže, između ostalog, o situaciji u kojoj se našla. Ona tvrdi da je i ranije imala upozorenja da će neko , ukoliko ne promeni sastav gostiju, ,,poludeti”…Nenom protestu pridružio se i osnivač B 92 i još njen glavni i odgovorni urednik Veran Matić, ali se, izgleda ni on, kako i Bećkovićka tvrdi, u tim stvarima više ne pita jer nema glas tamo gde se odlučuje o poslovnoj politici.
Kao interesantno navodi i ponudu za 30 odsto većim honorarom ukoliko pristane da joj se emisija premesti, ali i javljanje Željka Mitrovića, vlasnika Pinka, sa ponudom da za 6000 eura radi emisiju na njegovoj TV, na koju nije htela da odgovori. Ona pretpostavlja da je reč o igri koju vode naručioci njenog uklanjanja i vlasnik TV koju novinari sada zovu ,,Vučićevim javnim servisom”. ,,Bukvalno 30 sekundi posle tog njegovog SMS-a zovu me iz Informera! Kao iz pouzdanih izvora su saznali da sam dobila poslovnu ponudu od vlasnika Pinka! Da li su to zajedno sedeli Mitrović i Vučićević pa smišljali akciju, možete da nagađate…”, kaže ona.
U javnost je nedavno procurelo i to da je čitav tiraž dnevnika Alo (vlasništvo kompanije Ringlijer, kao i Blic i NIN), uništen nakon štampanja, navodno zbog toga što je na naslovnoj strani bila informacija da Goran Knežević, visoki funkcioner SNS, ima honorar od oko 10.000 evra kao predstavnik države u Odboru direktora NIS koji je u vlasništvu ruskog Gasproma. Niko iz novine Alo niti iz kompanije Ringlijer nije komentarisao ove navode, iako se pojavila i naslovna strana navodno uništenog izdanja.
Radikalne promene počele su, u stvari, nešto ranije, i na primeru ukidanja kolumne Teofilu Pančiću u novosadskom Dnevniku.
Privatizovan dvaput, kada je od prvog vlasnika nemačke kompanije WAC prešao u ruke šabačkog tajkuna tada bliskog DS, Miroslava Bogićevića, Dnevnik je zaobilaznim ,,načinom”, izgleda postao plen naprednjaka. Nakon pada demokrata na republičkom nivou, saslušavan u policiji zbog afere Agrobanka, Bogićević se žalio da je od DS bio nateran da kupi nemački udeo u Politici, Večernjim novostima i Dnevniku. O tome je javnost obavestio lično Vučić, pokazujući izvesno sažaljenje i razumevanje za Bogićevićevu poziciju.
Pančić je tada za novosadski Radio 021, rekao: ,,Sa formalne strane tome se ne može prigovoriti, jer svako uredništvo ima pravo da bira sebi saradnike, a druga stvar je što svi mi znamo da je razlog tome isključivo političke naravi i da jednostavno nekom nije bilo u interesu da se više pojavljujem u tom mediju.”
Nevolje poslije Bebe
U intervjuu za Politiku, u odgovoru na pitanje da li njen problem nastaje nakon junske emisije sa Vladimirom Bebom Popovićem, Olja Bećković kaže: ,,Ovih dana iz razgovora s raznim ljudima otkrivam da sam jedna od retkih koja još tada nije razumela da je emisija skinuta i da sam poslednji put rekla laku noć iz studija B92. Dvanaest godina, po ugovoru, emisija ide do 15. jula, pa ponovo kreće 1. septembra. Na kraju poslednje emisije, 30. juna, najavila sam da sledeće nedelje gostuje ministar informisanja i kulture Ivan Tasovac. Dva dana kasnije sam obaveštena da je vreme da idem na raspust, odnosno da mi se sezona skraćuje za dve emisije. Budući da imam slab talenat da se sećam gluposti, zaboravila sam argumentaciju. Pred početak jesenje sezone, desilo se isto. Javljeno mi je da sam slobodna još tri nedelje i da je 21. septembar idealan datum za početak. Pet dana pre tog datuma pozvana sam na sastanak gde mi je bez ikakve najave uručen ultimatum da se u roku od 24 sata izjasnim o info kanalu”.
Nastasja RADOVIĆ
Komentari
IZDVOJENO
Dnevnik – nedjelja posvećena Beogradu
Petak, 5. 04. ’24.
Čitam danas da Predsednik poziva sve u Srbiji da se bore kako bi sprečili svet da u Ujedinjenim nacijama donese rezoluciju o genocidu u Srebrenici. Neobično! Mogli su da ga kreiraju, tehnički izvedu streljanje 8.000 muškaraca i dečaka u dva dana, prekopavaju masovne grobnice i preseljavaju posmrtne ostatke da bi sakrili zločin, a kada su tužioci i sudije UN-ovog suda dokazale i pravosnažno osudile neke od organizatora tog kosmičkog zločina, o čemu je ceo svet izveštavao, taj isti čovek nikada nije priznao genocid, kao da ga je sam kreirao i izveo. A nije! Bio je tek šegrt u Miloševićevoj radionici, ali je brzo učio i već četiri godine kasnije postao ministar informisanja u vladi svog Majstora.
Danas mi novinarka „nezavisnog“ medija nije dozvolila u emisiji uživo da završim misao o predstojećoj rezoluciji UN-a o ulozi Srbije u genocidu nad Bošnjacima 1995. A bila je jednostavna ta rečenica: Umesto što pokušava korumpirati bar 130 zemalja iz celog sveta da glasaju protiv te rezolucije, jednostavnije mu je da prizna učinjeni genocid i iskreno, kao što je nekada učinio Vili Brant, klekne na stratištu i traži oproštaj uz iskreno obećanje da to niko iz njegovog naroda neće više nikada učiniti.
Subota, 6. 04. ’24.
Dok mu se Predsednik grčevito bori da ceo svet slaže i ubedi u ono što nije istina, njegov izabranik za lokalnog vladara Beogada, u nadi da će osvojiti glasove najcrnje desnice na izborima za nepuna dva meseca, daje izjave o svojim planovima da od Kuće cveća napravi Muzej srpske istorije, koji uzgred budi rečeno, već postoji.
Sahrana Josipa Broza Tita smatra se najposećenijom sahranom nekog državnika u istoriji. Tog 8. maja 1980. sahrani u Kući cveća u Beogradu prisustvovalo je 209 delegacija iz 128 zemalja sveta. Na čelu 124 državne delegacije nalazilo se 38 šefova država (kraljeva i predsednika), 5 prinčeva, 7 potpredsednika republika, 6 predsednika parlamenata, 10 predsednika vlada, 3 potpredsednika vlada, 12 ministara inostranih poslova, 20 članova vlada i 21 državni funkcioner.
Organizacija ujedinjenih nacija je te godine brojala 163 zemlje članice, od čega je njih 124 (76%) poslalo delegacije na sahranu.
Da li je moguće da „duvač u rog velikog kneza“ toliko ništa ne shvata ili mu namerno kopa rupu? Videćemo…
Nedelja, 6. 04. ’24.
Pamtim da je Beograd imao, dok je još bio evropska metropola, poslednjeg velikog gradonačelnika od 1982. do 1986. Bogdan Bogdanović, rođeni Beograđanin, arhitekta, profesor beogradskog Univerziteta, graditelj monumentalnih memorijalnih spomenika žrtvama fašizma, pisac, sanjar… Proteran je iz svog rodnog grada 1993. strelicama iscrtanim crnim grafitom od Slavije uz Tolbuhinovu, sve do vrata njegovog stana na Crvenom krstu iznad kojih je pisalo: ustaša!
Beč je velikog umetnika primio raširenih ruku.
Pamtim ga kako visok i otmen stoji u dovratku svog bečkog stana ispraćajući me, nakon puno sati višednevnih, meni dragocenih razgovora. Setan, iznenada me upitao: „Da li će Beograd ikada ponovo biti grad?“
Prepoznala sam u tom pametnom pogledu i pitanju želju da bude sahranjen u svom gradu i zamucala: „Pa mora, Bogdane. Kako bi drukčije moglo biti…“
„Ne mora, Svetlana. I Sao Paolo je skup 15 miliona ničega.“
Otrčala sam niz stepenice da mi ne vidi suze u očima.
Dvadeset pet godina mi odzvanja Bogdanova surova istina: „I Sao Paolo je skup 15 miliona ničega.“
Ponedeljak, 7. 04. 2024.
Bliži se ponovljanje izbora u Beogradu. Mučno je gledati na šta su sve spremni zarad vlasti i, naravno, samo sopstvenih interesa. Oni koji su već okusili moć novca bi da nikada ne siđu iz tog voza, a oni „novi“ bi da se u njega popnu, i opet nikada ne siđu.
Dobro se sećam da je Srbija desetkovana još pre 33 godine odlaskom 350.000 visokoobrazovanih, mahom Beograđana, koji su odbili da budu molbilisani za ratove koje je Milošević tada započinjao i sve ih izgubio. Srećem ih svuda po svetu, dobro situirane, sa možda tek naznakom (ko ume da „čita“) u pogledu skrivene želje da se vrate, ali znaju da nemaju kud. Hoće li im iko raskrčiti put, ukidajući nepotizam, korupciju i organizovani kriminal, hoće li iko vratiti sudijama i tužiocima dignitet i pravdu u ruke, hoće li iko vratiti učiteljima, doktorima, policijskim i inim inspektorima dostojanstvo profesija, da bi se vratila deca tih čestitih ljudi koji su odbili da učestvuju u zločinu? Ta deca su imala od koga naučiti kako se u svakom, pa i najgorem vremenu, može sačuvati čojstvo. Bez njih ni moj rodni grad nikada više neće biti grad…
Utorak, 8. 04. 2024.
Kažu mi poznavaoci prilika u Beogradu da iza besmislene ideje da se Titov grob izmesti iz Srbije izgleda stoje oni koji žele da restauriraju monarhiju. Pa je valjda prvi korak izbaciti iz buduće kraljevine sve što je ikada imalo veze sa socijalizmom i komunizmom. Zemlja koju su od Miloševića do danas svi redom pljačkali i srozavali u kal moralne ali i fizičke bede, traži izlaz u glamuru monarhije, valjda prateći u medijima kraljevinu Veliku Britaniju i njene monarhe. Samo, nisu obratili pažnju na to koliko Britanska kruna godišnje košta poreske obveznike. Tradicija koja predugo traje održavaće se dok narod bude mogao da je izdržava. A ovde? Da li će gladni narod, davno odrođen od poljoprivrede, nahraniti budući kralj i od čega? Srbija spada u najnerazvijenije i najsiromašnije zemlje Evrope! Jesu li toga svesni oni koji priželjkuju kralja?
Ali, Beograd ima i balkon na Starom dvoru, sa koga su bacili kralja i kraljicu, kada im valjda više nisu odgovarali.
A i Danko Popović je u „Knjizi o Milutinu“ davno napisao: „Što oni da nam ubiju kralja, umemo to i sami? Nije nam prvina.“
Za nadati se da će bar onaj koga hoće da ustoliče, ako je naučio srpski jezik do sada umeti da pročita „najtiražniji roman posleratne srpske književnosti“.
Sreda, 9. 04 2024.
Da li je moguće da ikom normalnom pada na pamet da može imati kraljevinu u Evropi u čijem glavnom gradu otpadaju točkovi sa autobusa u pokretu i ubijaju ljude na ulicama; u kom hitna pomoć u nekoliko dana nije dva puta reagovala, pa su izgubljena dva dragocena života; u kojem je zdravstvena zaštita na nivou indijskog najzabitijeg sela, u kojem nema ni jedne ustanove koja će primiti osiguranog pacijenta, a svi su, ako ima preko sedamdeset godina, osim u privatnim bolnicama? U glavnom gradu u kojem se neki važni pregledi čekaju mesecima, u kojem se na neke operacije čeka godinama? Lista je beskrajna i stresna samo za pročitati.
A sa druge strane grade se raskošne vile, gigantski projekti poput „Beograda na vodi“, ruši se Sajam, ruši se stari Beograd sa razglednica zarad novih bogataša kojima se grad ustupa za protivuslugu, a građani potpišu peticiju ili izađu da demonstriraju što uopšte ne potresa one koje su birali i koji ostaju nemi na sva nezadovoljstva, čak i onda kada su bile desetine hiljada ljudi na ulicama.
Izgleda da dok ne bude kritične mase izražene u stotinama hiljada ili u milionima na ulicama prestonice, neće biti ni jedne ozbiljne odluke velikog kneza i njegovih duvača u rog.
Sve dotle Beograd će ostati nem.
Četvrtak, 10.04. 2024.
Vreme je za svođenje nedeljnog računa. Desetine medija u kojima sam odgovarala na pitanja novinara izazvale su reakcije mnogih širom prostora moje zemlje Jugoslavije, ubijene pre davne trideset i tri godine.
Cele ove nedelje stižu mi stotine poruka ljudi koji su šokirani prvo medijskim praćenjem ideja tog nesuvislog čoveka, koji se ponovo kandidovao za gradonačelnika Beograda. Od neverice da je uopšte ikada mogao voditi glavni grad, preko zgražavanja nad njegovim rečnikom, do pitanja šta se to desilo sa Beogradom pa postoji mogućnost da bude ponovo izabran?!
U drugoj grupi su oni koji sa pijetetom i ljubavlju čuvaju Tita od „mrzitelja“ i vandala.
Iz treće grupe, kontemplativaca koji analiziraju sve što su čuli ili pročitali izdvojiću poruku Jordana Plevneša, jednog od najvećih makedonskih pisaca: „Možda se istorija neće promeniti, ali u njenim analima ostaće tvoje reči koje grade iluziju da nema ništa na svetu što može uništiti večnost ljudskog dostojanstva!“
Svetlana BROZ
(Danas)
Komentari
Izdvojeno
MASAKR U RAČKU NAKON 25 GODINA: Srbija slavi policijsku akciju i optužuje Zapad za zavjeru
Objavljeno prije
11 mjesecina
19 Januara, 2024Vazdušni udari NATO koji su uslijedili dva i po mjeseca poslije zločina u kosovskom selu Račak, su nakon 78 dana primorali srbijanske trupe da napuste Kosovo. U Srbiji su se povodom godišnjice tragedije u Račku oglasile dežurne srpske patriote ponavljajući zvanične navode beogradskih vlasti o uništenim „šiptarskim teroristima“ i „briljantnoj operaciji srpskih snaga bezbjednosti“, okrivljujući šefa Kosovske verifikacione misije Vilijama Vokera da je montirao stradanje albanskih civila
Malo koji događaj u novijoj jugoslovenskoj istoriji izaziva toliko burnih reakcija u Srbiji kao pominjanje sela Račak i masakra albanskih civila koji se tamo dogodio 15. januara 1999. godine. Račak je praktično bio uvod u otvoreni sukob sa NATO. Prošli ponedjeljak je bio prilika da se srpski mediji u zemlji i regionu pod kontrolom predsjednika Aleksandra Vučića i njegove stranke „prisete uspešne akcije srpske policije protiv šiptarskih terorista“ i „laži širenih protiv Srbije kako bi se opravdalo otimanje Kosmeta“. Bivši komandant srbijanske Žandarmerije Goran Radosavljević Guri koji je komandovao akcijom u selu se pojavio na udarnim televizijskim terminima objašnjavajući da „smo znali da u njemu (u selu) nema civila, već da su tu samo teroristi smešteni u jednoj kući i u školi“. Prema Guriju „likvidirana je jedna velika teroristička grupa“ a šef Kosovske verifikacione misije (KVM) Vilijam Voker je „u toku noći ušao sa teroristima u Račak gde su doneli tela sa drugih lokacija, nama je bilo jasno da je to montaža“. Na državnim medijima se pojavila i bivša istražna sutkinja u slučaju Račak Danica Marinković koja je rekla da je „jedina istina da su toga dana poginuli pripadnici terorističke organizacije OVK, a da je verzija o masakru izmišljena kao povod za bombardovanje SRJ“. Rekla je da je „velika pobjeda Srbije to što je u Hagu odbačena optužnica za Račak“ iako to nije tačno. Marinkovićeva je u oktobru prošle godine objavila i knjigu o tom slučaju, koja je predstavljena prvo u Moskvi gdje je „do detalja opisala slučaj Račak“ i „djelovanje američkog špijuna Vilijama Vokera“. Uključile su se i druge dežurne srpske patriote ponavljajući navode vlasti u Beogradu o uništenim „šiptarskim teroristima“.
Na Kosovu su organizovani skupovi sjećanja na žrtve i ponovljeni zahtjevi za procesuiranjem odgovornih. Kosovski premijer Albin Kurti je kazao da „narod i Republika Kosovo ne opraštaju zločine koje je Srbija počinila tokom rata, ni u Račku ni bilo gdje drugo“. Predsjednica Vjosa Osmani je rekla da je „15. januar ’99. godine uzdrmao temelje ljudske svijesti svuda u demokratskom svijetu“ i da se radi o jednom „od najstrašnijih masakra koji se dogodio u Evropi krajem 20. vijeka“. Pohvalila je tadašnjeg OEBS-ovog ambasadora Vilijama Vokera rekavši da je njegovo „snažno svjedočenje okrenulo čitav naš napor za slobodu protiv Miloševićevog genocida“. Vazdušni udari su uslijedili dva i po mjeseca poslije tragičnih događaja u Račku , su nakon 78 dana primorali srbijanske trupe da napuste Kosovo.
Račak je selo u opštini Štimlje u centralnom dijelu Kosova. U mirnodopskom vremenu selo je brojalo nešto preko dvije hiljade stanovnika. Tokom 1998. dolazi do inteziviranja gerilske borbe Kosovara protiv srbijanskog režima nakon operacije policije u martu u Drenici kada je likvidirana gerilska grupa Adema Jašarija. U operaciji je ubijen i veliki broj civila, među njima znatan broj djece, žena i starih. Od tada se mnogi Kosovari vraćaju iz inostranstva da bi pružili oružani otpor srbijanskom državnom teroru. Srbija je u ljeto 1998. pokrenula široku ofanzivu protiv gerilaca Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) koje je smatrala teroristima. Tokom operacija oko dvije hiljade stanovnika se dalo u zbjegove bojeći se represija. OVK je početkom januara 1999. pojačala aktivnosti u opštini Štimlje. Tri srbijanska policajca su ubijena u zasjedi 8. januara a 10. januara je ubijen i pripadnik Operativne grupe (OPG) srpskog MUP-a Svetislav Pržić. U selu je tada živjelo oko 350 civila a prisutne su bile i jedinice OVK. Muhamet i Lutfi Bilali iz Račka su se vratili iz Švajcarske 98. da bi se borili za nezavisno Kosovo. U rano jutro 15. januara srbijanska policija podržana teškom artiljerijom Vojske Jugoslavije (VJ) je upala u selo i brzo skršila otpor OVK jedinica koje su odstupile iz sela. Osam pripadnika OVK je ubijeno dok su pružali odstupnicu civilima, među njima i Lutfi Bilali, kako je njegov brat Muhamet ispričao 2019.god. Al Džaziri. Nakon toga srbijanske snage su, po ustaljenom obrascu krenule u pretres kuća. Grupa od 30-tak civila koja se sklonila u veliku kuću Sadika Osmanija, izvedena je u dvorište i žene i djeca su odvojeni od muškaraca. Muškarci su prebijeni o onda odvedeni do obližnje jaruge gdje je većina ubijena iz neposredne blizine tako što im je uglavnom pucano u glavu ili potiljak. Četvoro mještana su uspjeli pobjeći od kojih su neki ranjeni prilikom bijega. U selu je ubijeno 18 ljudi, među kojima i starci od 76 godina i 99 godina. Najmlađa žrtva je dječak od 13 godina. Ubijene su i dvije žene. Kada je kanadski diplomata i šef KVM došao u selo zatekao je jeziv prizor i optužio srpske vlasti za zločin. Odmah je proglašen personom non grata i protjeran iz zemlje. Glavna tužiteljica Haškog Tribunala Luiz Arbur je vraćena sa granice i nije joj dopušteno da izvrši uviđaj.
Nakon odlaska KVM i Vokera seljani su pokupili tijela i odvezli ih u džamiju u Račku. Dva dana kasnije policija je ušla u selo i odnijela leševe u mrtvačnicu u Prištini. Načelnik Instituta za sudsku medicinu u Prištini Slaviša Dobričanin je 25. januara saopštio da su obavljene obdukcije dvadeset i jednog tijela. Navodno nijedno od tijela nije imalo znakove masakra. Srbijanske vlasti su tvrdile da su svi ubijeni teroristi i da je tim srpsko-bjeloruskih patologa i forenzičara utvrdio je krajem januara da je 37 od 40 obduciranih tijela imali tragove baruta kojima je navodno potvrđeno da se radilo o vojnicima OVK, tj. teroristima.
Finski patološki tim je kasnije preuzeo dužnost OEBS-a se ogradio od Dobričaninovih izjava i 26. januara izrazio zabrinutost da je došlo do namještanja dokaza. Kasnije je objavljen i nalaz finskog tima koji je predvodila Helena Ranta. Ona je odbacila srbijansko – bjeloruske nalaze o tragovima baruta rekavši da su oni koristili nepouzdane i zastarjele metode testova koje „redovno daju lažno pozitivne rezultate zbog mnogih drugih supstanci, uključujući đubriva, duvan, urin i kozmetiku“ i da je taj metod „naučno beskoristan“. Tim je svoje početne nalaze objavio 17. marta. U uvodu je naglašeno da to nije stav tima, već samo Helene Ranta. U izvještaju je zaključeno da „nema dokaza da su žrtve bile nešto drugo osim nenaoružanih civila i da su vjerovatno ubijene tamo gdje su ih kasnije pronašli međunarodni posmatrači”. Na tvrdnje srpskih vlasti da su uniforme OVK zamijenjene civilnom odjećom je navedeno da „na obdukcijskim nalazima (npr. rupe od metaka, zgrušana krv) i fotografijama prizora, malo je vjerovatno da se odjeća mogla promijeniti ili skinuti.” Dr Ranta je svjedočila na kasnijem suđenju Slobodanu Miloševiću, navodeći da izvađeni meci, čaure i ulazne i izlazne rane ukazuju na to da su žrtve ubijene tamo gdje su njihova tijela pronađena i otprilike u isto vrijeme, suprotno srpskim tvrdnjama. Istraživanje Human Rights Watch-a (HRW) je potvrdilo da se radilo većinom o ubijenim civilima uz mogućnost da su likvidirani i neki pripadnici OVK koji su se prije toga predali.
Kosovski Albanaci su nakon godina počeli priznavati da je Račak bio i vojni sukob koji je prethodio odmazdi srpske specijalne policije, prevashodno zbog smrti člana OPG jedinice. U Srbiji nema pomaka. Nema priznanja da se nešto drugo desilo mimo likvidacije „terorista“.
Jovo MARTINOVIĆ
Komentari
Izdvojeno
KOSOVO, NOVA GODINA STARI IZAZOVI: Kako doskočiti kriminalu zamotanom u nacionalne zastave
Objavljeno prije
2 godinena
13 Januara, 2023Mnogi posmatrači su bezumne napade na građane srpske nacionalnosti tokom božićnih praznika ocijenili kao zlokobni znak da se situacija na Kosovu neće lako smiriti uprkos nedavnom uklanjanjanju barikada na sjeveru
Početkom ove godine kosovski premijer Albin Kurti je u Facebook objavi sumirao rezultate svoje Vlade u prethodnoj godini dajući naglasak na vladavinu zakona na čitavoj teritoriji zemlje. Da će i ova godina biti puna izazova vidjelo se na Badnji dan i Božić po julijanskom kalendaru. Prvo su u selu Gotovuši kod Štrpca ranjeni 11- godišnji Stefan Stojanović i 21-godišnji Milan Stojanović dok su se vraćali kući sa badnjakom. Srbijanski mediji su javili da je na njih iz vozila u pokretu pucao 33-godišnji Albanac pripadnik Kosovske bezbjedonosne službe (KBS). Napadač je brzo uhapšen od strane kosovske policije, a zvaničnici Kosova su osudili napad. Napad su osudili i predstavnici EU i okolnih zemalja uključujući i crnogorskog ministra pravde Marka Kovača. Nepuni dan kasnije je napadnut od strane albanskih mladića Stefan Tomić iz sela Klokote koji se vraćao kući sa ponoćne božićne liturgije. Sjutradan je u Štrpcima došlo do protesta a put Štrpci – Uroševac je blokiran. Srbijanski državni mediji su orkestarski napali kosovske institucije i označili napad kao sistematski teror nad Srbima. Kancelarija za Kosovo i Metohiju Vlade Srbije je izdala zapaljivo saopštenje u kojem iznosi da je „napad direktna posledica antisrpske politike Aljbina Kurtija koji svojim ponašanjem i potezima ohrabruje sve one koji žele srpsku krv, čak i na Božić“.
Medijsku salvu iz Srbije je donekle poremetila majka ranjenog dječaka Zorica Stojanović koja je izjavila na N1 televiziji da napadač nije zapravo ciljao u njenog sina i rođaka već je pucao u asfalt i onda se metak odbio i prošao kroz šaku njenog sina i rame drugog mladića. Ovo objašnjenje je izostalo iz državnih medija u Srbiji, a ona se našla na meti kritika na pojedinim društvenim mrežama. Mnogi posmatrači su ove bezumne napade ocijenili kao zlokobni znak da se situacija na Kosovu neće lako smiriti uprkos nedavnom uklanjanjanju barikada na sjeveru koje je uslijedilo nakon hapšenja dvojice Srba, bivših policajaca kosovske policije koji su osumnjičeni za napad na prostorije izborne komisije na sjeveru. Prije toga je dugo vladala napetost i blokade zbog odluke Kurtijeve Vlade da nametne RKS (Republika Kosovo) tablice vlasnicima vozila na dominantno srpskom sjeveru što je dovelo do napuštanja kosovskih institucija svih Srba lojalnih Beogradu i lokalnih Srpskoj listi. Spor oko tablica za auta je krajem novembra privremeno riješen u Briselu uz aktivnu medijaciju Evropske komisije. Kao veliki izazov preostaje rješavanje pitanja Zajednice srpskih opština (ZSO) kako je dogovoreno Briselskim sporazumom iz 2013. godine. Sadašnja kosovska Vlada uporno odbija formiranje ZSO uprkos zahtjevima Amerike i EU, jer se navodno krši time Ustav zemlje koji ne dozvoljava udruživanje po etničkoj osnovi. Analitičari smatraju da se Kurti plaši formiranja nove Republike Srpske na sjeveru zemlje iako Briselski sporazum predviđa daleko manje ingerencije ZSO nego što to ima Dodikov entitet u Bosni i Hercegovini. Kurti insistira da prije bilo kakvog razgovora o srpskoj autonomiji mora doći do priznanja Kosova od strane Srbije i sprovođenje zakona zemlje na čitavoj teritoriji Kosova, što Beograd decidno odbija.
U Facebook objavi poslije Nove godine premijer Kosova je potencirao da će izgradnja vladavine zakona i institucija ostati prioritet njegove Vlade. Naveo je da su izgrađena 4 policijska objekta (stanice) na problematičnom sjeveru Kosova. Akcijama državnih organa je zatvoreno 16 „ilegalnih puteva“ koji su koristile kriminalne grupe za šverc svega i svačega preko Srbije. Zatvoreno je i 5 laboratorija za preradu droge čija vrijednost sa opremom se mjeri „stotinama miliona“ eura.
Osim narko- nfrastukture pale su i 3 laboratorije za „rudarenje“ kriptovaluta po čemu se sjever „proslavio“ u zapadnim medijima proteklih godina. Elektronski uređaji koji stvaraju kriptovalute, prvenstveno bitkoine, troše ogromne količine električne energije koju je na sjeveru, do prošle godine, slabo ko plaćao. Vlada Kosova je još ranije uvela zabranu proizvodnje ovog digitalnog novca kao mjeru za smanjenje potrošnje električne energije. Zbog krize na svjetskom tržištu, Kosovo se našlo pred velikim izazovima da osigura redovno snabdijevanje strujom, zbog čega su na snagu stupile znatno skuplje tarife koje su uništile ekonomsku rentabilnost proizvodnje bitcoina u ostatku zemlje. Posao je ostao isplativ jedino na sjeveru. Međutim, osim policijskih akcija, česti nestanci struje početkom prošle godine su dovodili do prekida „rudarenja“ na sjeveru Kosova gdje su mnoge porodice rentirale nekretnine za prilično visoke sume kriminalnim klanovima koji bi u njima smještali neophodnu elektroniku za proizvodnju digitalnog novca.
Ovakve policijske akcije su od strane zvaničnog Beograda i njemu lojalne i lokalne Srpske liste (SL) proglašavane „napadima na Srbe“ i „željom prištinskih institucija da se sever očisti od Srba“. Potpredsjednik SL-a Milan Radoičić zajedno sa njegovim kumom i kontroverznim biznismenom Zvonkom Veselivocićem i još 11 Srba su stavljeni na crnu listu američkog Ministarstva finansija u decembru 2021. Navodi se da su „upleteni u široku mrežu podmićivanja kosovskih i srpskih zvaničnika iz bezbjedonosnog sektora koji su im omogućili nedozvoljeni promet roba, novca, narkotika i oružja između Kosova i Srbije”. SL je odgovorila da se radi o „klevetama“ zato što je Radoičić „dokazani patriota i nosilac otpora okupaciji severa Kosova“.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić tada je izjavio da „ako ima ozbiljnih optužbi, biće ispitane“ i negirao da on i Srpska napredna stranka imaju ikakve veze sa njima. Procurele fotografije njegovog brata Andreja sa Veselinovićem je okarakterisao kao „pokušaj kriminalizacije“ njegove porodice i da „ne vidi problem“ u tome što se njegov brat sreo sa Veselinovićem dva ili tri puta. Međutim, novinari KRIK-a i OCCRP-ja su još početkom 2019, došli do izvještaja srpske policije i bezbjedonosnih službi u kojima je Veselinović označen kao vođa grupe koja se bavi švercom droge, oružja i nafte, zelenašenjem i pranjem novca. Ubijeni srpski političar iz Kosovske Mitrovice Oliver Ivanović je bio česti kritičar razgranatog kriminala na sjeveru Kosova. Radoičić je među osumnjičenima za organizaciju Ivanovićevog ubistva.
Akcije policije i zatvaranje laboratorija za drogu i za „rudarenje“ bitcoina u dijelu Kosova sa albanskom većinom su takođe dočekane na nož od strane opozicionih partija čiji šefovi su bili u rukovodećoj strukturi Osbodilačke vojske Kosova (UCK) tokom rata za nezavisnost 1998 -1999. Alijansa za budućnost Kosova (AAK) bivšeg premijera Ramuša Haradinaja i Demokratska partija Kosova (PDK) bivšeg predsjednika države Hašima Tačija koji se nalazi u pritvoru suda u Hagu zbog optužbi za ratne zločine, su kritičari svega što nova Vlada radi. Liderstva ovih partija su tokom duge vlasti često optuživana za organizovani kriminal i korupciju, i njihovi poslovi sa drogom, cigaretama, trafikingom ljudi i teška korupcija su dobro dokumentirani u procurelim izvještajima obavještajnih službi NATO-a i njihovih trupa na Kosovu. Većina tih optužbi, osim onih za ratne zločine, nikada nije procesuirana radi „stabilnosti i mira u regionu“ pa je samo nekoliko ljudi u okruženju Tačija i Haradinaja odgovaralo. Optužbe i istrage za kriminal protiv ključnih ljudi Oslobodilačke vojske Kosova bivaju automatski proglašene za napad na Kosovo i njegovu borbu za slobodu i nezavisnost.
Interesantno, nekadašnji specijalni savjetnik premijera Ramuša Haradinaja i vlasnik Exclusive grupe iz Gnjilana koja se bavi proizvodnjom i distribucijom cigareta Gazmend Abraši je počasni konzul Crne Gore na Kosovu. Abraši je ostao počasni konzul i nakon izbora nove ne-DPS Vlade u decembru 2020. Kada je Albin Kurti prvi put izabran za premijera Kosova u februaru 2020. godine jedan od njegovih prvih poteza je bio ukidanje povlastica Abrašiju u prometu cigareta koje mu je darovao Haradinaj. Taj Kurtijev potez je izazvao bijes u duvanskim krugovima u regionu, a navodno i u DPS-u. U maju prošle godine Abraši je bio domaćin na biznis forumu koji je organizovao za predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića prilikom njegove posjete Kosovu. Đukanović se, kako su mediji javili, sreo i sa predsjednicom Kosova Vjosom Osmani (koja ima protokolarna ovlašćenje), ali ne i sa premijerom Kurtijem.
Kurti i njegov Pokret Samoopredjeljenje (LV) su dolaskom na vlast u proljeće 2021. godine takođe naslijedili i impotentno „nezavisno pravosuđe“ kao što je bio i slučaj sa Crnom Gorom nakon izbora 30. avgusta 2020. Promjene u pravosuđu su teške i zahtijevaju puno vremena dok većina građana svih nacionalnosti očekuju promjene i bolji život umjesto nacionalističkih histerija i barikada.
Jovo MARTINOVIĆ
Komentari
Kolumne
-
DUHANKESA / prije 2 sedmice
O “evropskom kršćanstvu“ i “neevropskom islamu“
Ferid Muhić
-
DANAS, SJUTRA / prije 2 sedmice
Ugled
Milena Perović
-
DANAS, SJUTRA / prije 3 sedmice
Toplomjer
Zoran Radulović
-
ALTERVIZIJA / prije 3 sedmice
Poslednji Behemot
Milan Popović
-
DUHANKESA / prije 4 sedmice
Aporije anti-semitizma
Ferid Muhić
Novi broj
VLAST, OPOZICIJA, USTAVNI SUD: Udruženi proizvođači haosa
SUDBINA IZMJENA I DOPUNA PROSTORNO URBANISTIČKOG PLANA GLAVNOG GRADA: Kako Slaven kaže
BIVŠI MINISTRI POLJOPRIVREDE PONOVO NA METI SDT-A: Preoravanje DPS zaostavštine
Izdvajamo
-
FELJTON4 sedmice
STANKO ROGANOVIĆ: OTUĐIVANJE KULTURNIH DRAGOCJENOSTI IZ CRNE GORE: Odnošenje arheoloških predmeta
-
OKO NAS4 sedmice
POLOŽAJ OSOBA SA INVALIDITETOM: Briga samo u planovima
-
Izdvojeno4 sedmice
TRAGOM PISANJA MONITORA O NOVOM STUDENTSKOM DOMU: Vladino čišćenje
-
INTERVJU4 sedmice
SARA KURGAŠ – KURGASHIAN, HIP-HOPERKA: Kroz muziku odgovaram na sopstvena pitanja
-
BAŠTE BRIGANJA4 sedmice
Ritam nerada
-
ALTERVIZIJA4 sedmice
Mutant
-
DRUŠTVO4 sedmice
BUDVA POSLIJE IZBORA: Poslovi ne smiju da stanu
-
INTERVJU3 sedmice
ANA VUKOVIĆ, SUTKINJA VRHOVNOG SUDA: Politika želi pravosuđe po svojoj mjeri