U Crnoj Gori postoji oko 600 vatrogasaca. O njima se ne stara država nego lokalne samouprave. Mnogi rade bez adekvatne opreme i sa niskim platama. Istovremeno se od njih tokom ljetnje sezone očekuju čuda

Kiša pala, ugašeni svi požari – objavljen je ove nedjelje epilog 34-dnevne borbe sa požarima u Nikšiću. Vatrogasci su uspjeli da zaštite kuće i imovinu od požara, a ističu i da su uspjeli da sačuvaju gradsko jezgro i izletište Trebjesu. Tokom jednomjesečne borbe sa vatrom jedan od vatrogasaca je povrijeđen prilikom gašenja požara na Budošu.

Prije početka sezone požara, početkom aprila, dio nikšićkih vatrogasaca je štrajkovao glađu. Tražili su da se vrate na posao, jer im je bio prestao radni angažman. U maju prošle godine pisali su tadašnjem premijeru i objasnili da su njihova odijela za prilaz vatri stara 13 godina, iako ih u zemljama Zapadne Evrope poslije godinu spaljuju. ,,Za njihovu profesiju je poražavajuće i sramno da na posao dolaze i rade ‘u patikama, trenerkama, jaknama ili dobro poderanim, istrošenim i iskrpljenim starim uniformama čiji je rok poodavno istekao’, kao i da su njihova odijela za prilaz vatri stara 13 godina, iako ih u zemljama Zapadne Evrope poslije godinu, ili 25 pranja, spaljuju u ‘posebnim pećima jer zbog svoje kancerogenosti nijesu za dalju upotrebu”. Upozorili su i da su plate nesrazmjerne opasnostima sa kojima se suočavaju.

Na odnos države prema vatrogascima kratko se osvrnula i Državna revizorska institucije (DRI)  u svom izvještaju o Uspješnost sprovođenja politike zaštite životne sredine u Crnoj Gori – zaštita od šumskih požara. U njemu se navodi da iako je naglašeno da se lična oprema vatrogasaca smatra prioritetom, oni je još nemaju. „Imamo situaciju da je izvršena nabavka aviona i vatrogasnih vozila, a većina vatrogasaca nema maske sa kiseonikom i protivpožarna odijela, te rizikuju život samim pristupom vatri, jer je velika mogućnost gušenja. Pristup požaru bez adekvatne opreme rezultira udisanjem štetnih čestica, te se procjenjuje da je 50 – 80 odsto smrti od požara rezultat udisanja dima, a ne opekotina (čak iako simptomi ne nastupe odmah, sitne čestice dima su tihe ubice jer su dovoljno male da mogu doprijeti do najdubljih dijelova pluća i izazvati ozbiljne bolesti)“, navodi se u izvještaju DRI-a.

Pitanja o problemima, opremi, platama, beneficijama… Monitor je poslao većini vatrogasnih jedinica u Crnoj Gori, koje djeluju u okviru opštinskih Službi zaštite i spašavanja. Iz Glavnog grada su nam odgovorili: ,,Obavještavamo vas da ćemo vam na pitanja odgovoriti čim prođe požarna sezona kada ćemo imati detaljan pregled i biti u mogućnosti da vam damo jednu cjelokupnu sliku i kompletan odgovor’’.

Zlatko Ćirović dipl. ing. zaštite od požara, za Monitor kaže da u Herceg Novom imaju svu potrebnu opremu, te da su u odnosu na ostale opštine zadovoljni. U vatrogasnoj službi ovog grada zapošljeno je 40 ljudi. Nakon velikih požara na Luštici i Debelom brijegu 2017. godine, nabavljena je oprema za prilaz vatri, koja nije jeftina, košta oko 1.500 eura po vatrogascu. Ćirović ističe da je i oprema potrošna te da stalno treba da se obnavlja i dopunjuje. Kaže i da se u mnogim drugim opštinama, posebno na sjeveru države, kolege stalno žale da nemaju adekvatnu opremu, nemaju aparate za gašenje vatre u zatvorenom prostoru gdje je koncentracija ugljen monoksida velika, pa samim tim i opasnost od trovanja.

Ćirović radi kao vatrogasac 18 godina, kaže da je na nivou države ima oko 600 vatrogasaca. ,,Mi na niovu države nemamo iste uniforme, istu tehniku, opremu, plate. Sve zavisi od lokalne samouprave kako ima uslova i gdje. Na Zapadu vatrogasci su jedna od najznačajnijih službi, poput policajaca imaju jedinstvene uniforme na teritoriji cijele države.  Za razliku od nas postoje standardi, čak i oko uniformi, koje reguliše država”.

On navodi da je prosječna plata vatrogascima oko 500 eura: ,,Sa svim dodacima noćnog rada, prekovremenih sati, praznika… Nije svuda isto, u Tivtu imaju veću platu, a kolege iz Rožaja imaju manju platu”.

Ćirović se nada da će uslijediti neke promjene. Kaže da se mora prestati sa dosadašnjim opravdanjima da se nema para: ,,Kad pogledate na šta država sve baca pare, onda nam je ono što je od vitalnog značaja skupo. Ništa ne može da bude skupo što može da spasi ljudske živote i materijalno dobro”.

Citira da političari često govore da su kanaderi skupi. Jesu, koštaju oko 30 miliona eura, uz par miliona održavanja godišnje. ,,Kada je 2017. bio požar na Luštici, kanader iz Hrvatske je u jednom satu ugasio dio požarišta. Njemu treba pet minuta da pokupi vodu, baci je i napravi još jedan krug, pet i po kubika vode nosi. A air traktor, koji mi imamo, treba mu 25 minuta da napravi krug i baci 2,5 kubika vode. To su površine na kojima vatrogasci ne mogu ni da priđu”, priča Ćirović.

Vatrogasci ne gase samo vatru. Tokom pandemije zaduženi su za dezinfekciju javnih površina. Ove nedjelje mediji su objavili da su vatrogasci u Podgorici na poziv građanina uklonili poskoka iz jednog od gradskih parkova.

,,Osim što se borimo sa vatrenim stihijama, mi štitimo živote ljudi, životinja, kao i imovinu ugroženu poplavama, zemljotresima, olujnim nevremenom i drugim prirodnim nepogodama. Takođe, ništa manje važan dio naše profesije podrazumijeva i učestvovanje u intervencijama spašavanja u saobraćajnim nesrećama, vađenja utopljenika, spašavanja ljudi i životinja s visina, i dr.”, objašnjava za Monitor Goran Tripković, inžinjer zaštite od požara – specijalista, član Strukovnog sindikata vatrogasaca Crne Gore.

Ističe da su pored velikih fizičkih i psihičkih napora, vatrogasci prilikom akcija spašavanja često izloženi brojnim štetnim uticajima od plamena, dima, otrovnih supstanci i isparenja, urušavanja objekata, izloženost hemikalijama, opasnost od eksplozije… ,,U saobraćajnim nesrećama, gdje je potrebno spašavati putnike iz vozila, svjedoci smo vrlo dramatičnih prizora”, kaže Tripković.

I on kao problem ističe kvalitet opreme koja se razlikuje od opštine do opštine: ,,Određene opštine nastoje nabavati najkvalitetniju opremu za rad i redovno je obnavljati, dok kod drugih opština postoje određeni hronični nedostaci opreme”. Dodaje i da je jedan od problema nepostojanje centra za obučavanje u državi, gdje bi se obučavali i spremali budući vatrogasci – spasioci za ovaj visoko rizičan posao.

Tripković ističe i da je imajući u vidu prirodu i težinu posla vatrogasca – spasioca, prosječna zarada oko 500 eura  apsolutno nedovoljna: ,,U našoj zemlji, problem predstavlja i to što nemaju svi vatrogasci – spasioci jednaku zaradu, jer se ona razlikuje od opštine do opštine i zavisi od finansijskih mogućnosti pojedine opštine, kao i volje poslodavca da uveća propisani zakonski minimum zarade”.

Nedavno su u Uniji slobodnih sindikata konstatovali da vlada haos u zaradama u javnom sektoru. Napravljen je neprihvatljiv jaz između najniže i najveće zarade zaposlenih u javnom sektoru, pa je raspon koeficijenata između najniže i najviše zarade koji je bio 7,42, povećan na 10,64. U prevodu pojedini službenici i savjetnici, imaju plate dva, tri, čak i četiri puta veće od vatrogasaca-sapasilaca, medicinskih radnika, policajaca, komunalaca…

Vatrogascima je priznat benificirani radni staž, pa im se 12 mjeseci računa u staž osiguranja kao 16 mjeseci.

Ćirović kaže da srećom za 18 godina njegovog staža nije bilo težih povreda kolega. A nagledali su se svega. ,,Skidali smo sa vješala osobe, izvlačili iz smrskanog auta povrijeđene bez ruke, noge. Koliko god da ideš srcem, to sve ostaje”, priča Ćirović. Psihološka podrška za vatrogasce zasad ne postoji.

Predrag NIKOLIĆ