Iako su vjerske zajednice i njihovo unutrašnje ustrojstvo i obredi po Ustavu Crne Gore odvojeni od države, ustoličenje postaje najveći politički događaj, ali i bezbjedonosni rizik
Malo je šta ovog ljeta tako uzburkalo crnogorsku javnost kao najava ustoličenja mitropolita Joanikija Mićovića na čelo Mitropolije crnogorsko-primorske na Cetinju 5. septembra. Prekjuče je zvanično potvrđeno da je iz Cetinjskog manastira upućen poziv i srpskom predsjedniku da prisustvuje ustoličenju. Međutim veće su šanse, za sada, da se srpski lider neće odazvati.
Iako su vjerske zajednice i njihovo unutrašnje ustrojstvo i obredi po Ustavu Crne Gore odvojeni od države, ustoličenje postaje najveći politički događaj, ali i bezbjedonosni rizik. „Patriotske“ snage bivšeg suverenističkog bloka su na protestnom skupu na Cetinju 22. avgusta proglasile „početak petnaest gandijevskih dana otpora“ ustoličenju vladike Joanikija. Demostranti na Cetinju su poručili novom mitropolitu da je on njih „nedostojan“ jer navodno nije Crnogorac, ne priznaje crnogorsku naciju i da je eksponent druge države. Takođe je zatraženo, od strane moderatora skupa Predraga Vušurovića, da se ustoličenje umjesto na Cetinju, obavi u velelepnom hramu u Podgorici koji im je u svoje doba darivao sada „poklekli diktator“ Milo Đukanović parama poreskih obveznika. Sa druge strane Mitropolit se oglasio da se on njegovih protivnika „ne odriče“ da ga „ne šalje nijedna država“, da „nije izvanjac“, već „rođen u Crnoj Gori“ i da „nije došao da je okupira“.
Skupu na Cetinju, čija posjećenost nije ispunila očekivanja sponzora, su prisustvovali i neki poslanici DPS-a, kao i Đukanovićev savjetnik za bezbjednost Veselin Veljović koji je nedavno u autorskom tekstu u Đukanovićevoj i Statisovoj Pobjedi pozvao pripadnike sektora bezbjednosti da „odbiju svako neustavno i nezakonito naređenje“. On je u autorskom tekstu takođe lamentirao nad sudbinom crnogorskog pravoslavlja zbog „najezde“ svetosavlja, nacionalšovinizna i četništva koju njeguje Srpska pravoslavna crkva (SPC) i pozvao sve da dođu na Cetinje da brane slobodu Crne Gore. Veljović je na Cetinju snimljen u društvu Miljana Perovića, ranijeg direktora spuškog zatvora i visokog policijsko-obavještajnog funkcionera i Dragana Blagojevića, takođe visokog policijskog dužnosnika pod DPS-om. O Veljoviću su mediji naširoko izvještavali kao o akteru brojnih kriminalnih i korupcionaških afera tokom vladavine Demokratske partije socijalista (DPS) uključujući i progone i prebijanja nezavisnih novinara i svih drugih koji su smatrani protivnicima organizovanom kriminalu (a time i Đukanovićevoj „državi“). Zadnja potvda Veljovićevog „patriotizma“ je stigla od Mreže za istraživanje organizovanog kriminala i korupcije LUPA u srijedu. LUPA je objavila fiktivni ugovor o prodaji Veljovićevog placa na Zlatici po naduvanoj cijeni Opštini Podgorica pod ranijim gradonačelnikom i takođe „patriotom“ Miomirom Mugošom, zbog navodne izgradnje auto-puta koji je baš trebao proći Veljovićevim placom ali ga je na kraju promašio za samo 60 metara dok je novac poreskih obveznika ostao kod Veljovića.
Takođe sadašnji sponzori protivljenja ustoličenja novog crnogorskog mitropolita su odavno ciljano promašili auto-put u bolji život crnogorskih građana i proveli trasu tamo gdje su oni imali najviše lične koristi. Na dan Prepodobnog Mučenika Avakuma 30. decembra 1990. godine svi današnji glavni politički promoteri crnogorskog „patriotizma“ i identiteta su bili na strani „velikosrpskog ratno-huškačkog projekta“, kako ga sada nazivaju, i u kome su mnogi činjenjem i/ili nečinjenjem svjesno okrvavili ruke. Naime, na praznik Sv. Avakuma je u prisustvu njegove svetosti patrijarha srpskog Pavla u tron Mitropolita crnogorsko-primorskog zetsko-brdskog i skenderijskog i Egzarha sveštenog trona Pećkog uveden Amfilohije Radović, voljom i planom Beograda. U januaru iste godine je pučem doveden u partijski vrh Saveza komunista i Milo Đukanović dok je na svjetovni tron Sv. Petra Cetinjskog Đukanović zvanično ustoličen 15. februara 1991. god, ravno mjesec i po dana po ustoličenju njegovog saborca i kolege Amfilohija. Crnogorska samobitnost i identitet je dolaskom Đukanovića postala mrtvo slovo na papiru u moru „srpskog sveta“ dok je država sa njenim institucijama postala servis organizovanom kriminalu. U međuvremenu se desila agresija na Hrvatsku i BiH, deportacije muslimanskih izbjeglica na nož Radovanu Karadžiću itd. U svim odsutnim trenucima Đukanović je bio aktivni promoter i podržavalac Velike Srbije.
Veselin Veljović je nakon završene Vojne akademije u Beogradu i službe od dvije godine u JNA prebačen za šefa Centra bezb(j)ednosti u Pljevljima početkom 90-ih u doba najvećih progona i etničkog čišćenja pljevaljskih i bukovičkih Muslimana. Po izjavama svjedoka iz Bukovice, Seifa Osmanagića, policija je konstantno prebijala civile, dok se Veljović posebno isticao u maltretiranjima Muslimana Bukovice i jednom prilikom mu zaprijetio da će mu odsjeći uši. Veljović je ove navode negirao i u međuvremenu dobio amneziju kada je u pitanju njegova uloga u borbi za Veliku Srbiju tokom 90-ih. Većina ostalih funkcionera DPS-a je takođe bila na tvrdoj srpskoj liniji sve do momenta kada je postalo jasno da će njihov gazda u Beogradu doživjeti vojnički poraz a njihovi kriminalni poslovi biti ugroženi.
Tadašnji prijatelj i kolega sa studija mitropolita Amfilohija, Miraš Dedeić je bio sveštenik grčke ambasade u Rimu i kao ostrašćeni Srbin davao vatrene izjave italijanskoj štampi protiv Hrvata i branio rušilačke akcije jugo-armije pod Miloševićem u Hrvatskoj. Nakon što je raščinjen od strane Vaseljenskog patrijarha iz Carigrada, zbog stvari koje nemaju veze sa nacijom i ratom, postao je Episkop Mihailo i poglavar Crnogorske pravoslavne crkve (CPC).
Sa „duhovne“ strane mitropolit Amfilohije se bacio na posao posrbljavanja, kako se i sam hvalio, kao i reduciranja Mitropolije crnogorsko-primorske koja je pokrivala 93% državne teritorije kada je on ustoličen. Stvaranjem Eparhije budimljansko- nikšićke 2001.godine, i davanjem dijela Boke Kotorske Eparhiji zahumsko-hercegovačkoj i primorskoj teritorija Mitropolije crnogorske-primorske je svedena na oko 40% Crne Gore. Tokom niza godina i decenija Amfilohiju nikada nisu smetali „državni poslovi“ Đukanovićevog režima i uvijek mu je priskakao direktno ili indirektno u pomoć kad bi se našao ugrožen. Đukanović je za uzvrat isto ćutao i gledao Amfilohija u „duhovnim pohodima“. Ljubav je pukla tek krajem 2019. god. kada je Đukanović posegnuo za crkvenom imovinom koju je htio podržaviti, ili, mnogi bi rekli u prevodu, privatizovati za sebe i svoje tajkune. Mitropolit je umro krajem oktobra prošle godine i sahranjen u kripti Hrama koji je velikim dijelom izgrađen donacijama Đukanovićeve Vlade i ljudi bliskih njemu.
Ostaje da se vidi da li će ustoličenje novoga mitropolita donijeti i novu filozofiju i prekid opasne sinergije između svjetovnih i vjerskih vlasti koja je držala Crnu Goru u tihom ropstvu skoro trideset godina.
U dosadašnjim pregovorima Vlada Crne Gore je uspjela, uz izdašno posredovanje određenih zapadnih ambasada u Beogradu i Zagrebu, izdejstvovati da predsjednik Srbije Aleksandar Vučić dopusti izbor episkopa Joanikija na čelo cetinjske mitropolije, a da episkop dioklijski Metodije Ostojić preuzme tron Eparhije budimljansko-niksićke. Tako da sa te strane novi cetinjski mitropolit i nikšićki episkop nisu poslati od strane Beograda sa zadatkom, kao što je bio slučaj ranije. Sa druge strane, Arhijerejski sabor je proglasio kraj Episkopskog savjeta pravoslavne crkve u Crnoj Gori „jer je ispunio svrhu zbog koje je formiran pa više nema potrebe za istim“ a nedavno je Sveti sinod SPC-a (crkvena vlada) smijenila rektora cetinjske Bogoslovije „Sveti Petar Cetinjski“ sveštenika Gojka Perovića.
Inspekcija koju je Sinod poslao na Cetinje je, kako nezvanično Monitor saznaje u Patrijaršiji u Beogradu, napisala da je Bogoslovija „rasadnik omladine koja o bogoslovlju pojma nema“. To što se otac Gojko smatra prije Crnogorcem nego Srbinom je takođe pogoršalo njegovu situaciju i derogiranje na poziciju pomoćnog sveštenika u Crkvi Svetog Đorđa u Podgorici. Takođe srpska „patriotska“ štampa izvještava da se ove godine samo dvoje đaka upisalo u Bogosloviju i da većina radije bira bogosloviju u Prizrenu zbog bezbjedonosnih problema koje đaci navodno imaju na Cetinju (a koje su u prošlosti sasvim sigurno imali). Tako ispada da je „lažna država Kosovo sigurnije mesto za srpske bogoslovce“. Bolje upućeni u Beogradu ovu kampanju gledaju kao pripremu za potpuno ukidanje cetinjske bogoslovije u kojoj je premijer dugo godina radio kao profesor informatike. Vlada će se sigurno suprotstaviti takvim naporima i dalje otezati sa potpisivanjem Temeljnog ugovora sa SPC-om a time i održavati dalje tenzije sa Demokratskim frontom.
Jovo MARTINOVIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
FOKUS3 sedmice