Nakon odbijanja Skupštine krajem godine da uvrsti u dnevni red Rezoluciju o genocidu u Šahovićima,  režiranje istorije i nesuočavanje sa prošlošću nastavljeno je na RTCG.   Emitovanje dokumentarnog serijala Vraneš, zemlja i ljudi na Javnom servisu RTCG izazvalo je burne reakcije

Emitovanje dokumentarnog serijala Vraneš, zemlja i ljudi na Javnom servisu RTCG izazvalo je burne reakcije.

,,Emitovati tkz. dokumentarni serijal o Vraneškoj dolini (Šahovićima), pod nazivom Vraneš, zemlja i ljudi, a ne pomenuti ljude čijom je nevinom krvlju u monstruoznom genocidu natopljena Vraneška (Šahovićka) zemlja predstavlja grubo falsifikovanje istorije tog kraja, ruganje žrtvama i porodicama žrtava jednog od najstrašnijih mirnodopskih zločina – genocida nad Bošnjacima Šahovića (Vraneške doline), i grubu zloupotrebu javnog servisa koji se finansira novcem svih nas, pa i Bošnjaka u Crnoj Gori, i da budem lična, mojim kao direktne potomkinje šahovićkih Bošnjaka”, reagovala je, između ostalih, poslanica Bošnjačke stranke Kenana Strujić-Harbić uz poziv javnom servisu da hitno obustavi emitovanje ovog serijala.

Iz PEN centra su pozvali Agenciju za sudiovizuelne medijske usluge da zabrani dalje emitovanje serije, koja, kako tvrde, predstavlja klasičnu propagandnu fabrikaciju s ciljem produbljivanja nacionalne i vjerske mržnje i aproprijacije crnogorskoga nasljeđa. ,,Kad se zanemari bizarno neprofesionalna produkcija i to što najveći dio emisije liči na katalog krsnih slava i katastarski popis, s upitnim toponimima za koje su rođeni Vranešani premijerno imali prilike čuti tek u toj emisiji, jedino čemu može poslužiti taj jeftini propagandistički pamflet je promocija teze da je u Vranešu sve srpsko”, saopštili su.

I Bošnjačko vijeće u Crnoj Gori izrazilo je zabrinutost, revolt i osudu, uputivši zahtjev  Uredništvu TVCG da obustavi emitovanja serije. Traže i izvinjenje potomcima žrtava genocida u Šahovićima, javnosti i ukupno bošnjačkom narodu.

Saopštili su da u seriji nema ni pomena o stravičnom zločinu nad pripadnicima bošnjačkog naroda u Šahovićima i progonu preživjelog stanovništva 1924. godine, iako kadrovi svjedoče o zaraslim mezarjima i temeljima izgorjelih kuća.

Upozoravaju da se serija emituje nakon što je u Skupštini odbijena rasprava o  Rezoluciji o osudi genocida u Šahovićimima, najvećem zločinu  nad civilnim stanovništvom u mirnodopskim uslovima, na teritoriji Crne Gore, koja je tada bila dio kraljevine SHS. ,,I nakon nedavnog sramnog poništavanja odluke nadležnih institucija kulture o dozvoli za rekonstrukciju kulturnog dobra – Hajdar-pašine džamije u Radulićima kod Bijelog Polja”, saopštili su iz Bošnjačkog vijeća.

Istoričar i publicista Veselin Konjević je za Portal ETV izjavio da se spornom serijom podstiče mržnja prema drugim narodima i negira crnogorski nacionalni i kulturni identitet; jer se uzurpira crnogorska kulturna i istorijska baština; te nasilno i asimilatorski djeluje na crnogorski nacionalni i kulturni identitet.

Konjević je ogorčen što se u drugoj epizodi ovog serijala o muslimanskom stanovništvu toga područja govori da se iselilo 1924. godine: ,,Bez ikakvih dodatnih pojašnjenja o razlogu njihovog iseljavanja, odnosno o strašnom pokolju koji se nad njima desio novembra 1924. godine! Što je zaista skandalozno! Samo to bi trebalo da bude razlog da se obustavi dalje emitovanje ove sporne emisije na Javnom servisu kojeg svi plaćamo i da se rukovodstvo Javnog servisa pozove na odgovornost”, zaključio je  Konjević.

Scenaristi serije RTCG su Slađana Radović i Slobodan M. Šćepanović, koji potpisuje i režiju. U odjavnoj špici se navodi da je serija nastala po ideji doo Zlateš prijatelji Vraneša. Prema podacima privrednog registra, jedan od vlasnika  Zlateš prijatelji Vraneša je Veselin Drljević, predsjednik Savjeta RTCG.

U februaru prošle godine u sali Mjesne zajednice Tomaševo organizovana je tribina Prošlost Vraneša u 20. vijeku – tumačenja i zloupotrebe, koju je organizovalo Zavičajno udruženje Vranešana sa željom, kako su istakli, ,,da saopštimo istinu o događajima u Vranešu 1924. godine”.

,,Pozivamo na detaljna naučna istraživanja, na strogo naučnoj osnovi o dešavanjima vezanim za tadašnje Šahoviće. Osuđujemo sve zločine koji su se desili u prošlosti, posebno prema nejači, bez izuzetka. Ne prihvatamo pravno-političku formulaciju o genocidu u Vranešu i sve aktivnosti po tom pitanju koje se plasiraju u poslednje vrijeme”, zaključak je održane tribine.

Potpredsjednik Zavičajnog udruženja Vranešana, pisac i publicista Svetislav Šestović kazao je da su izazvani da se okupe i da se čuje glas Vranešana. Tribinu je blagoslovio iguman Manastira Zlateš, otac Nikolaj Stamatović, a moderator tribine bio je profesor istorije Radomir Ćinćur

Publicista i istoričar Miloš Vojinović, kako je prenio Dan, kazao je da nije istina da su muslimani protjerani iz tog kraja. „ Popisom iz 1931. godine u pavinopoljskoj opštini živjela su 104 muslimana, a u opštini Šahovići 103 – što je dokaz da nije bilo riječi o genocidu“, rekao je Vojinović.  „Dakle,  ukupno 207 muslimana. To je  92, 5  posto manje, nego što ih je popisano 1921. godine.   Na tom području je 1921. godine  živjelo 2.755 muslimana – 1559 u Pavinom Polju i 1195 u Šahovićima“, pisao je Monitor u februaru ove godine. Sa tribine u Vranešu,  Vojinović je pozvao Šerba  Rastodera na televizijski duel.

Nakon tribine, krajem februara, Udruženje građana Vraneš, Zavičajno udruženje Vranešana, mjesne zajednice Tomaševo i Pavino Polje, predali su predsjedniku Skupštine Andriji Mandiću inicijativu za usvajanje rezolucije o ,,genocidu nad Srbima Vraneša 1906. godine” koji je, kako navode, počinjen ,,od strane Turaka, Bošnjaka, Muslimana”.Pojasnili su da je to uslijedilo nakon pobune protiv ,,aga i begova Vraneša”.

U inicijativi su naveli da su ,,Vranešani pružili ruku pomoći i spasenja svojim komšijama muslimanima novembra 1924. godine spasavajući ih od osvetnika od Mojkovca, ali ne mogu dopustiti da njihovo mjesto bude obilježeno genocidom koji nije planiran niti počinjen! Građani Vraneša, potomci stradalnog, klanog i napaćenog srpskog naroda, poštovaće svaku odluku koju Skupština Crne Gore donese”, zaključuje se u dokumentu koji su potpisali: predsjednik Udruženja građana Vraneš Momir-Momo Joksimović, predsjednik Zavičajnog udruženja Vranešana Svetislav Šestović, predsjednik Mjesne zajednice Tomaševo Veselin Gogić i predsjednik Mjesne zajednice Pavino Polje Slobodan Leković.

Kada je Bošnjački poslanički klub, početkom decembra, podnio zahtjev da se na dnevni red Skupštine uvrsti i Rezolucija o genocidu u Šehovićima 1924, iz navedenih udruženja su hitno reagovali i podsjetili predsjednika parlamenta Mandića da su na usvajanje podnijeli Rezoluciju o genocidu nad Srbima Vraneša 1906. godine. ,,Ukoliko Skupština Crne Gore usvoji jednu, treba i drugu rezoluciju, ili da odbije obadvije”, naveli su u obraćanju Mandiću.

RTCG je očito, nakon odbijanja Skupštine krajem godine da uvrsti u dnevni red Rezoluciju o genocidu u Šahovićima, nastavila režiju istorije i nesuočavanje sa prošlošću.

Predrag NIKOLIĆ

Mještani više bjelopoljskih sela, duže od godinu, bore se da preduzeće Imperijal ne otvori kamenolom u njihovom kraju. Država ćuti, Opština pere ruke od tog projekta, a koncesionar tvrdi da ima sve dozvole i da se njegovim poslovnim planovima protive samo oni koji nelegalno trguju kamenom

Za nekoliko desetina mještana bjelopoljskih sela Srđevca, Poda, Bioče i Lozne i ova godina počela je protestima, blokadom magistrale i nepokolebljivim stavom da neće dozvoliti da firma Imperijal izgradi kamenolom blizu njihovih domova.  Od Vlade, po ko zna koji put, traže raskid ugovora s koncesionarom.  Taj projekat je naumio da sprovede Vojislav Smolović, brat predsjednika Opštine Bijelo Polje Petra Smolovića.

Mještani, koji se protive tom projektu, još od kraja 2023. godine, ponavljaju da Elaborat o procjeni uticaja na životnu sredinu, urađen za kamenolom, nema veze sa stanjem na terenu. Kažu da je u dokumentu mnogo netačnih podataka, u šta se, tvrde, lako uvjeriti na terenu.

,,Recimo, najbliža kuća je oko 100 metara udaljena od kamenoloma, a ne, kako piše u Elaboratu oko 300 metara. Da su ga spustili još 300 metara, bio bi u centru Srđevca. A ovim kamenolom nije samo zagađen Srđevac, već i Poda, Jagoče, jedan dio Crnče, Štitari, sve je to u opsegu kamenoloma.  Investitor kaže da tu nema vodoizvorišta, da nas nagovara Bemax i još neki pojedinci. Nas interesuje samo zdravlje građana”,poručuju mještani sela na granici bjelopoljske i beranske opštine.

Preduzeće Imperijal je ugovor o koncesiji zaključilo 1. decembra 2020. godine, sa Ministarstvom ekonomije, u tehničkoj Vladi Duška Markovića. Smolovićeva kompanija tako je postala vlasnik koncesionih prava za eksploataciju tehničko-građevinskog kamena na ležištu Poda. Predviđena je eksploatacija površine od 23,42 hektara. Za prvih deset godina planirana je eksploatacija od 27,291 metara  kvadratnih, ili 11 odsto ukupne površine koncesionog ležišta.  Cijeli postupak koji je prethodio potpisivanju koncesionog ugovora vodila je bjelopoljska Opština, odnosno,Sekretarijat za ruralni i održivi razvoj. Mještani tvrde da u taj postupak nije uključivana javnost, pa tako ni  Mjesna zajednica (MZ) Lozna.

,,Poziv za javnu raspravu i tribinu o elaboratu o procjeni uticaja na životnu sredinu dostavljen je MZ na dan održavanja, odnosno dva sata nakon početka. Na taj način Opština Bijelo Polje je onemogućila zainteresovanu javnost – mještane da iznesu primjedbe na Elaborat i da zahtijevaju određena pojašnjenja od stručnjaka. Zato smo zahtijevali ponovno održavanje javne rasprave “, objašnjavaju u toj MZ.

Podsjećaju da na tom prostoru živi više od 2.000 stanovnika, koji se pretežno bave poljoprivredom, a mnogi su i organski proizvođači. Riječ je, kažu, o dolini rijeke Lim sa plodnim zemljištem,a brdo Strmica, gdje hoće da otvore kamenolom, prije 50-ak godina pošumljeno je crnim borom.

,,Ako bi došlo do sječe tih četinara, došlo bi i do erozije. Otvaranje kamenoloma mještanima bi povrijediti pravo na privatni i porodični život, mnogima će biti ugrožena egzistencija i krenuće iseljavanje. Biće nam ugroženo pravo na zdravu,pitku vodu, jer su vodoizvorišta za naša sela na samom brdu. Takođe, 150 metara vazdušne linije nalazi se međunarodni dalekovod, koji će biti ugrožen kada krenu bušenja i miniranja. Uz to, na ovom području, unazad 15 godina, na nekoliko kilometara udaljenosti trenutno postoje i rade tri kamenoloma, od kojih mi trpimo direktne ili indirektne posljedice “, objašnjavaju predstavnici onih koji se protive Smolovićevom projektu.

Na tom području, prema nezvaničnim podacima, godišnje se proizvede  20 tona kupusa i to je karakteristika sela u okolini lokacije za kamenolom. Od države traže odgovor ,,jesu li preči 2.000 mještana ili Smolović”. Tvrde da koncesionar namjerava da  gradi kamenolom na 200 metara od asfaltnog puta,sve kako bi njemu bilo jeftinije. Mogao je, kažu,  da pravi u nizu gdje su postojeći  kamenolomi, koji nisu blizu kuća, ali neće.

Iz preduzeća Imperijal ostaju pri stavu da su mještani instruirani od vlasnika legalnih i nelagalnih kamenoloma. Tvrde da su pribavili ,,sva neophodna dokumenta i  sve potrebne dozvole za posao eksploatacije kamena”, ali i da ,,na tom koncesionom području nema kuća, voda ili izvora, koje pominju mještani”.Lokacija je, podsjećaju, u naposrednoj blizini trase budućeg auto puta.

,,Kamenje na našoj lokaciji je u aluvijalnom stanju, to jest, u stanju šljunka tako da nije potrebno miniranje i njegova eksploatacija je jeftina. To ugrožava interese određenih kamenoloma legalnih i nelegalnih u našoj blizini. Jedan dio tih mještana koji manipulišu narodom rade u drugim kamenolomima i konkretno rade na nelegalnim eksploatacijama.”, poručuju iz Smolovićevog preduzeća.

Nelogično je, tvrde, da se ,,mještani bave kamenolomom, koji nije ni otvoren”. Sumnju da su mještani izmanipulisani za Monitor su nezvanično iznijeli i neki od opštinskih službenika. Kažu da pojedini vlasnici kamenoloma drže monopol, pa je cijena pijeska astronomskih 60 eura po metru kvadratnom, umjesto 10 eura, koliko bi, prema njihovim riječima,  bila realna cijena.

Iz Opštine u zvaničnom odgovoru odbijaju optužbe da je Smolović dobio koncesiju zahvaljujući tome što mu je brat predsjednik Opštine.  Objašnjavaju da je za dozvole bila zadužena država, te da da na istom području već postoje tri kamenoloma, ,,koji su prošli veoma zahtjevnu četvorogodišnju proceduru dobijanja mnogostrukih ispitivanja i saglasnosti, a da je završnu izdao državni Geološki zavod”. Tvrde i da su objavili dva javna poziva za javne rasprave,kao i da je Ministarstvo rudarstva formiralo zajedničku komisiju sa mještanima koja nije dala nikakvu primjedbu na postupak.

Blokada magistrale će, prema najavama mještana, biti sve češće, a trajaće sve duže. Sve dok država ne kaže ,,ne” kamenolomu. Iz Imperijala ne namjeravaju da popuste, pa će, najavljuju, realizovati legalne poslovne planove.

          Dragana ŠĆEPANOVIĆ

U akciji „General“ slobode je lišeno devet osoba, a među vođama grupe koja se sumnjiči za šverc dvije i po tone kokaina iz Južne Amerike u Australiju, pored Vasa Ulića i Radoja Zvicera, vrlo visoko se kotirao i  neupadljivi i skoro neprimjetni Beranac, Mileta Božović. Božović se u Beranama bavio proizvodnjom borovnice i jabuke, zlatarskim i ugostiteljskim poslovima

Tek kada je nedavno, u decembru prošle godine,  Specijalno državno tužilaštvo blokiralo imovinu jednog broja   uhapšenih u akciji „General“ koja je izvedena nekoliko mjeseci ranije, Beranci su mogli doznati šta makar od dijela nekretnina u ovom gradu posjeduje njihov sugrađanin Mileta Božović.

U akciji „General“ slobode je lišeno devet osoba, a među vođama grupe koja se sumnjiči za šverc dvije i po tone kokaina iz Južne Amerike u Australiju, pored Vasa Ulića i Radoja Zvicera, vrlo visoko se kotirao i ovaj neupadljivi i skoro neprimjetni Beranac.

Nakon zahtjeva SDT-a da se stavi zabrana raspolaganja, Božović neće moći da raspolaže imovinom u naselju Lužac, kao i nekretninama u gradu.

Privremeno su mu blokirani njiva površine 588 kvadratnih metara i  osam voćnjaka ukupne površine 26.211 kvadratnih metara. Zabrana raspolaganja upisana je i na njegov poslovni prostor 112 kvadratnih metara, zemljište u Lužcu ukupne površine 7.916 kvadratnih metara, kao i na još dva voćnjaka površine 3.313 i 4.603 kvadrata.

Božoviću je blokirana  i  imovina upisana na firmu, ukupne površine 681 kvadrat,  šuma površine 8.950 kvadratnih metara, kao i zemljište od 2.736 metara kvadratnih. Vjeruje se da se  još značajan dio imovine Božovića u ovom sjevernom gradu formalno vodi na druge.

Mediji su  pisali da je ovom Berancu koji se nalazi u pritvoru u Spužu, početkom novembra u  ranim jutranjim satima, oko 4.30, u prigradskom naselju Lužac u Beranama, zapaljena jedna moderna drvena kuća velike vrijednosti.

Već tada se moglo saznati da Božović u ovom naselju na dvije lokacije, nedaleko jedna od druge, ima dvije velike plantaže jabuka i američke borovnice. Božović je u ovom prigradskom naselju napravio prave hacijende. Tu je preko noći nikla velelepna vila,  sa pomoćnim objektom ogromne vrijednosti. Upravo je na ovoj lokaciji policija u akciji „General“ tokom pretresa pronašla veliku količinu satova, zlata i oružja. Nekoliko dana je policija obezbjeđivala ovo mjesto, dok su dovedene specijalne mašine za prekopavanje zemlje i traženje podzemnih bunkera.

Ko je, zapravo, Mileta Božović, za koga veliki broj Beranaca, posebno mlađe generacije, nikada nije čuo?

Božović je u Beranama živio skoro neprimjetno sve od onda kada je u Brazilu prije oko dvije decenije odležao zatvorsku kaznu zbog šverca droge. To je sasvim slučajno saopšteno iz policije, prilikom jednog od prvih istraživanja na temu šverca droge na sjeveru Crne Gore.

Kada se vratio u Berane, počeo je  da ulaže novac  u poslovne prostore i nekretnine, a porijeklo njegove imovine nije nikada ispitivano.  Vlasnik je lokala u centru grada, kao i zlatare Božović. Kasnije je u naselju Lužac, iznad aerodroma, napravio  plantažu jabuka, sa visokom kamenom ogradom kao bedemom. Kuća koja je zapaljena nalazila se na toj plantaži. Ispod te plantaže, na donjem nivou naselja Lužac, potom je izgradio  drugu velelepnu kuću, i počeo da uzgaja američku borovnicu, koja se još prošlog ljeta mogla kupiti na štandu u centru grada.

Tužilaštvo je  Božovića označilo kao jednog od vođa grupe koja se sumnjiči za šverc 2,5 tona kokaina iz Južne Amerike u Evropu i Australiju. Specijalno državno tužilaštvo sumnjiči devetnaest osoba da su organizovale međunarodnu kriminalnu grupu koja je učestvovala u švercu dvije i po tone kokaina. Devet njih je uhapšeno , za šest se traga, dok su četvorica od ranije u zatvoru.

Crnogorskim pravosudnim organima su u ovoj akciji, nazvanoj „General“, pomogli EUROPOL, američki FBI (Federalni istražni biro) i DEA (Američka uprava za suzbijanje narkotika), kao i Australijska federalna policija.

Iz Europola su ocijenili da su devet uhapšenih bili na ključnim pozicijama u organizacijama za trgovinu drogom na Zapadnom Balkanu. Naveli su i da su neki od osumnjičenih članovi najozloglašenijih crnogorskih klanova, dok drugi vode sopstvene, nezavisne kriminalne grupe.

Vođa ove kriminalne grupe navodno je odgovoran za više ubistava izvršenih tokom ratova klanova, naveli su iz Europola. Ukazuju da poslednjih godina kriminalne mreže Zapadnog Balkana sve više ciljaju na autralijsko tržište zbog visine prihoda od prodaje narkotika.

 Tufik SOFTIĆ