Većina lokalnih uprava ne sjeveru je usvojila nove četvorogodišnje strategije zapošljavanja, ali je vrlo vjerovatno da će i ti planovi ostati samo spisak lijepih želja.  S druge strane, uočljiv je veliki broj deficitarnih zanimanja

Sjeverne opštine, računajući i Nikšić, početak ove godine dočekale su sa više od 30.000 nezaposlenih. Ukupan broj prijavljenih na evidenciji Zavoda za zapošljavanje (ZZZ) u našoj zemlji, u istom periodu bio je oko 57.000. To su podaci iz informacije ZZZ, koja se nedavno našla pred odbornicima pojedinih opština. Za samo godinu, broj onih koji traže posao na sjeveru povećao se za više od 7.000, a na nivou cijele države za oko 10.000. Više od 20, odnosno, 15 posto.

Područna jedinica ZZZ Bijelo Polje, koja obuhvata i opštine Mojkovac i Kolašin, na evidenciji ima 7.232 osobe. Berane i Andrijevica broje 6.253 zvanično nezaposlenih, Plav i Gusinje 2.916, a Pljevlja i Žabljak 3.209. Sjeverne opštine prednjače i kad je riječ o broju osoba sa invalitidetom (OSI), koje treže posao. Najviše lica sa invaliditetom je registrovano u Birou rada Berane 2.559, u Rožajama 2.167, u Bijelom Polju 1.003.

Večina lokalnih uprava ne sjeveru je prije nekoliko mjeseci usvojila nove četvorogodišnje strategije zapošljavanja. Ambicije su ponovo goleme, ali je vrlo vjerovatno da će i ti planovi ostati samo spisak lijepih želja. Međutim, iz strategija, odnosno iz statistike koja se odnosi na tržište rada, očigledno je da značajno smanjenje stope nezaposlenosti nije realano očekivati u dogledno vrijeme.  S druge strane, uočljiv je veliki broj deficitarnih zanimanja, ali se ti obrazovni profili ne nude u srednjim školama na sjeveru.

Prema podacima s početka godine, nezaposlenih u Pljevljima je 3.030, što je za 400 više nego na početku prošle godine. Kako kažu u toj lokalnoj upravi, već u prvoj polovini 2020. godine primijećen je rast broja nezaposlenih za 17,8 odsto. To je, ocjenjuju, između ostalog, posljedica uticaja pandemije uzrokovane virusom korone. U strukturi nezaposlenih preovlađuju oni sa IV stepenom obrazovanja i dugoročno nezaposleni.

„Na osnovu analize podataka iz sekundarnih izvora, informacija i poznavanja situacije na lokalnom tržištu rada, članovi lokalnog partnerstva za zapošljavanje odredili su grupe koje su u najnepovoljnijem položaju na lokalnom tržištu rada. To su korisnici materijalnog obezbjeđenja porodice, dugoročno nezapošljene žene starosti preko 50 godina sa manje obrazovanja, osobe sa invaliditetom…”, navode u pljevaljskoj lokalnoj upravi. I napominju: „Među te ranjive grupe sapadaju i mladi do 30 godina, bez visokog obrazovanja i nezapošljeno ruralno stanovništvo”.

Opština je, kažu, u dosadašnjem periodu unaprijedila usluge „u pogledu podrške preduzetništvu i smanjenju određenih biznis barijera”. Međutim, konstatuju i da je potrebno raditi „na povećanju svijesti o prednostima udruživanja kroz zadruge, klastere i socijalna preduzeća”, kako bi se bolje iskoristili potencijali za razvoj preduzetništva.

Naši sagovornici objašnjavaju da „kretanje nezaposlenosti, novoprijavljenih na evidenciju ZZZ i oglašavanja slobodnih radnih mjesta ukazuju na deficitarna zanimanja na lokalnom tržištu rada”. Među njima su obrađivači metala, bravari, zanimanja iz sektora PTT saobraćaja i medicinski tehničari. „Među deficitarnim zanimanjima su i zanimanja iz oblasti ekonomije, odnosno ekonomski tehničar i bachelor ekonomije, ali i zanimanja iz oblasti elektrotehnike i računara”, kažu u Pljevljima.

Prema posljednjim podacima, u Plavu je oko 2.150 nezaposlenih. Čak i prije pandemije posao je tražila petina stanovnika te opštine. Nezposlenost je, ipak, rasla naročito tokom 2020. godine. Broj žena bez posla, takođe.

„Zabrinjava veliki broj nekvalifikovanih lica, tačnije onih sa I i II stepenom obrazovanja.  Iz godine u godinu njihov broj se povećava i oni čine oko 52 odsto nazaposlenih. Među nezaposlenim ženama prijavljenim na evidenciji biroa, udio nekvalifikovanih čak je veći od prosjeka i iznosi između 60 i 62 odsto”, piše u Strategiji zapošljavanja te opštine.

U Plavu su deficitarna zanimanja sa visokom stručnom spremom, među kojima su pravnici i učitelji. Fale i farmaceutski i elektroenergetski tehničari, ali i nastavnici geografije, hemije, muzičkog i matematike.

U Andrijevici je trenutno blizu 1.000 nezaposlenih, a među njima preovladavaju oni sa IV stepenom stručne spreme. Čak 43 odsto nezaposlenih žena su bez kvalifikacije. Lokalnu upravu zabrinjava udio dugoročno nezaposlenih u ukupnoj nezaposlenosti. U prvoj polovini 2020. godine ta grupa nezaposlenih je činila oko tri četvrtine. Procenat dugoročno nezaposlenih žena je blizu 78 odsto, piše u andrijevačkim dokumentima o tržištu rada.

I u Kolašinu među nezaposlenima (njih je prema evidenciji ZZZ 1.019) dominiraju žene i to one bez kvalifikacija. I u toj opštini je prethodnih 12 mjeseci značajno povećan broj onih koji traže posao. Podrška razvoju preduzetništva, bolja usklađenostiponude i tražnje na lokalnom tržištu rada i povećanje aktivacije socijalno ugroženih grupa, osnovni su zadaci iz Strategija zapošljavanja te opštine do 2025. godine. „Ukoliko se dostignu ti ciljevi, za četiri godine trebalo bi da broj zaposlenih Kolašinca bude za 35 odsto viši. Pokazatelj uspjeha bio bi i najmanje 260 uključenih u programe obrazovanja i osposobljavanja odraslih, kao i najmanje 20 planova za počinjanje biznisa godišnje”, planiraju u lokalnoj upravi.

Svjesni su, objašnjavaju, paradoksa „da je Kolašin najveće gradilište u državi, a stopa nezaposlenosti je među najvišim”. Deficitarna zanimanja su kuvari, konobari i zanatlije. Obrada drveta, sa većim stepenom finalizacije proizvoda, turizam i poljoprivreda neki su od sektora u kojima postoji mogućnost za otvaranja novih radnih mjesta. Naravno, ukoliko se obistine planovi lokalnih vlasti. Problem te opštine je i nedefinsiana Biznis zona, pa je finalizacija administrativnih poslova vezanih za taj prostor najavljena za ovu godinu.

I u Bijelom Polju se broj nezaposlenih tokom munule godine povećao za skoro 900, pa ih je sada preko 5.000. „Potrebno je povećati ulaganja u znanja, vještine i kompetencije radne snage. Bijelo Polje treba da stremi ka vrhunskim tehnološkim znanjima i ICT vještinama da bi se strateški ciljevi opštine ostvarili, naročito kada je u pitanju dalji razvoj prioritetnih djelatnosti privređivanja”, piše u aktuelnoj četvorogodišnjoj Strategiji zapošljavanja u toj opštini. „Takođe, veću pažnju potrebno je posvetiti aktivaciji dugoročno nezaposlenih lica,  žena, nekvalifikovanih i drugih grupa koje su u najnepovoljnijoj situaciji na lokalnom tržištu rada”.

Bjelopljska, kao i strategije zapošljavanja u drugim opštinama na sjeveru, uglavnom nijesu donijele nove ideje, zahvaljujući kojim bi se popravila porazna statistika o broju onih koji (ne)rade. Kao i ranije u sličnim dokumentima, pominje se otvaranje novih pogona, valorizacija turističkih potencijala, pomoć poljoprivredi i preduzetnicima, podrška ranjivim grupama da započnu svoje biznise. Do sada, slična obećanja rijetko su realizovali lokalne, ali i državna vlast.

Dragana ŠĆEPANOVIĆ