Gornje Zaostro, „crnogorska Ravna gora”, opet se našlo u žiži javnosti. U tom selu, sedam kilometara udaljenom od Berana, devetog avgusta usvojena je Deklaracija o pomirenju i podizanju spomenika Pavlu Đurišiću, četničkom vojvodi i ratnom zločincu.
Ideja o podizanju spomenika Đurišiću datira od prije 15 godina. Tada je u Gornjem Zaostru postavljen postament koji je ubrzo srušen. Prije četiri godine podignut je spomen-kompleks i postament za spomenik Đurišiću, ali su pripadnici Specijalne antiterorističke jedinice dva puta rušili postolje, po naredbi Ministarstva kulture.
Najnoviju akciju, treću po redu, pokrenuo je Vojvodski savjet ujedinjenog ravnogorskog pokreta. Uz logistiku nevladine organizacije Srpska stvar.
Prema riječima predsjednika Skupštine opštine Berane i člana Odbora za podizanje spomenika Gorana Kikovića, radi se o novoj inicijativi – da se podignu dva spomenika u Zaostru i u Beranama. On objašnjava da je prirodno da se spomenik Đurišiću podigne u Gornjem Zaostru, gdje mu je bilo sjedište četničkog štaba, ali i u Beranama, gdje se nalazi spomenik Đoku Pajkoviću, jednom od organizatora i učesnika Trinaestojulskog ustanka.
Kiković je u tim ambicijama otišao i korak dalje: „Mi već imamo izliven spomenik Pavlu Đurišu za Zaostro, a tražićemo od Vlade da finansira podizanje spomenika u Beranama”.
I za to poteže jak argument: „Rehabilitovan je Draža Mihailović u Srbiji, a on je bio vrhovni komandant četničkog pokreta na svim prostorima, čime su se stekli svi uslovi za podizanje spomenika Pavlu Đurišiću…”
Kiković je profesor istorije i član beranskog odbora Nove srpske demokratije, a u dva mandata bio je i njen odbornik u beranskom parlamentu.
U Deklaraciji se navodi i ovo: „Zahtijevamo od Skupštine, Vlade Crne Gore i ostalih državnih organa Crne Gore da prihvate našu ruku pomirenja i da Vlada Duška Markovića dozvoli podizanje spomenika komandantu, vođi naših predaka, vojvodi Pavlu Đurišiću stradalom od ustaša u Drugom svjetskom ratu”.
U njoj se negiraju i istorijske činjenice. Tvrdi se da Trinaestojulski ustanak nije izbio iz ,,revolucionarno-klasnih” pobuda, već da je to bio „opštenarodni bunt protiv namjere Italije da Crnu Goru odvoji od ostalih djelova srpskoga naroda uz pomoć crnogorskih separatista”.
Poštovaoci lika i djela Pavla Đurišića istovremeno uvjeravaju da ne žele sukob sa državom Crnom Gorom. Ko u to može da povjeruje?
Najnovija akcija da Đurišić dobije spomenik opravdano je naišla na brojna protivljenja.
Inicijativa za podizanje spomenika Đuršiću je isključivo pokušaj da se u Crnoj Gori afirmiše zločinačka četnička ideologija čiji je glavni cilj bio i ostao mržnja, netrpeljivost i sukobi na vjerskoj i nacionalnoj osnovi, kazao je istoričar Dragutin Papović.
Demokratska partija socijalista, čiji je Papović poslanik, saopštila je da najoštrije osuđuje pokušaj podizanja spomenika Đurišiću.
Počasni predsjednik Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Crne Gore Ljubomir Sekulić uvjeren je da država Crna Gora, koja baštini antifašističku tradiciju, neće dozvoliti podizanje spomenika Đurišiću, a SUBNOR će se, kaže on, kategorično boriti protiv te inicijative.
„Pričati danas o njegovom spomeniku kao znaku pomirenja je priča za malu djecu. To je priča koja pravi razdor a ne pomirenje”, kazao je Sekulić.
Socijaldemokratrska partija iz Petnjice saopštila je da je Đurišić kao četnički komandant odgovoran za ubijanje hiljada pripadnika manjinskih naroda i članova partizanskih porodica tokom Drugog svjetskog rata.
Oni podsjećaju da je pokolj muslimana u Pljevljima, Čajniču i Foči navjeći zločin etničkog čišćenja od strane cjelukupnih četničkih jedinica na prostoru Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu direktno vođen od strane Đurišića.
Zanimljivo je da nijedna prosrpska partija nije reagovala povodom najnovije inicijative da se Đurišiću podigne spomenik. Nije se oglasio ni Andrija Mandić, predsjednik Nove srpske demokratije.
Istaknuti crnogorski istoričar dr Radoje Pajović, u knjizi Đurišić, izdatoj 2005. godine, piše da je Đurišić zahvaljujući velikoj podršci Italijana formirao vojsku od 15.000 boraca i sa njom se cijelog rata obračunavao sa partizanima i komunistima.
„Prilikom izvođenja jedne akcije krajem novembra 1942. Đurišić je naredio: Svakog komunistu – partizana na koga se naiđe ili se u borbi uhvati, likvidirati po kratkom postupku”, piše Pajović.
Đurišić je u Kolašinu imao i zatvor u kojem je skončalo mnogo partizana.
Đurišić je vršio etnička čišćenja po instrukcijama Draže Mihailovića. Po Mihailovićem naređenju Đurišić je sa svojom vojskom napao Foču u avgustu 1942. Na meti su mu bili i naoružani protivnici i civili – žene, djeca, starci. Naravno, akcija je bila uperena samo na muslimane i katolike. U Foči su tada izvršeni veliki zločini od strane četnika, a akciju je naredio lično Draža Mihailović, piše Pajović.
U januaru 1942. Đurišićeve jedinice napale su i uništile 33 muslimanska sela u bjelopoljskom srezu. Tom prilikom ubili su oko 400 naoružanih ljudi i oko 1000 žena i djece.
U februaru 1943., Đurišićeve snage napale su muslimanska sela u pljevaljskom, čajničkom i fočanskom srezu i tom prilikom je ubijeno 1.200 odraslih muškaraca i 8.000 žena, djece i staraca. Đurišić je izvijestio Dražu Mihailovića kako je masakrirao civilno stanovništvo, a taj dokument je sačuvan.
U završnom poglavlju knjige dr Pajović piše: ,,…on je postao najveći ratni zločinac na prostoru Crne Gore i Sandžaka, odgovoran je i za stradanje nekoliko hiljada pripadnika NOP-a i za masakr oko petnaest hiljada muslimana, uglavnom neboračkog stanovništva. Na kraju, odgovoran je i za stradanje desetak hiljada sopstvenih četnika i izbjeglica koje je poveo iz Crne Gore u pravcu Bosne”.
Za te „podvige” Pavle Đurišić je od Adolfa Hitlera 1944. dobio Željezni krst. Da je živ odlikovao bi i ove koji su naumili da mu podignu spomenik.
NOVAK ADŽIĆ, ISTORIČAR
Pobornik genocida ne zaslužuje spomenik
– Ni po čemu, ni po pravu ni po pravdi, ne treba dopustiti da se podigne spomenik Pavlu Đurišiću. Taj zahtjev treba odbaciti i iz istorijskih i moralnih razloga, jer je Đurišić bio promovent svega onoga što osuđuje savremena civilizacija. Zaista je bio osvjedočeni ratni zločinac koji je vršio masovne zločine protiv civilnog neboračkog stanovništva i bio pobornik politike genocida nad tadašnjim Muslimanima ne samo u Crnoj Gori, nego i prema Muslimanima i Hrvatima u Bosni i Hercegovini. Prva inicijativa o podizanju spomenika Đurišiću pokrenuta je devedesetih godina, kada sam, između ostalih, i ja protestovao protiv toga. Ona se evo opet aktuelizuje iako je od starta jasno da u Crnoj Gori ne treba dizati spomenik toj ne samo kontroverznoj ideološko-političkoj ličnost nego i zbog činjenice da je Đurišić kao četnički komandant bio masovni ubica, čovjek koji je propovijedao šovinizam i rasizam, provodio genocid nad muslimanskim i drugim življem, sarađivao sa italijanskim i njemačkim okupatorom, bio okoreli protivnik crnogorskog identiteta… U Crnoj Gori se dugo manipuliše nacionalnim pitanjem, bilo srpskim bilo crnogorskim, zarad interesa kako vladajuće elite tako i određenih kleronacionalističkih opozicionih političkih krugova. Oni žele da trajno aktuelizuju već završena pitanja u Crnoj Gori da bi se nastavila ta klackalica između vlasti i kleronacionalističke desničarske opozicije s tendencijom da i jedni i drugi profitiraju. Ponavljam, inicijativu o spomeniku Đurišiću, koju forsiraju velikosrpski krugovi i podržavaju pojedine strukture iz Demokratskog fronta, treba odbaciti, ali konačno u Crnoj Gori treba staviti tačku i na manipulacije nacionalnim pitanjem, jer su od toga danas prioritetnije socio-ekonomske teme kako bi crnogorski građani živjeli u uslovima dostojnim životu čovjeka u 21. vijeku.
Veseljko KOPRIVICA
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
OKO NAS4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice