Mnogo puta čuo sam onu svima poznatu rečenicu: ,,Što južnije, to tužnije!” Ova rimovana banalnost toliko se brzo raširila i tako lako prihvatila da je u neku ruku postala poštapalica za svaku priliku, oružje protiv kog nema odbrane. Onaj ko se prvi sjeti da je ispali, pobijedio je u svakoj polemici. I to bez obzira na temu oko koje se vodi rasprava. Moram priznati da nikada nisam čuo da neko pokuša ponuditi bilo kakve dokaze; još manje da ih neko zatraži. Što se mene tiče, ostala mi je verbalni mjehur od sapunice. Naravno, shvatio sam intenciju da se diskvalifikuje Jug kao socijalna odrednica. Ali osim te namjere da ponizi jedan dio svijeta, sve drugo mi je ostajalo nejasno.
S druge strane, nikada nisam čuo da neko kaže: ,,Što zapadnije, to gadnije!” A, ipak, upravo ta rečenica ima napretek argumenata. Jer ,,Zapad” je sebe odavno promovisao u apsolutni kriterijum svega što je civilizacijski pozitivno, proglasio se za prvi meridijan socijalnog univerzuma, ustoličio se na tron neprikosnovenog arbitra moderne ljudske istorije. Sve tri preostale strane svijeta ostale su u upotrebi samo da bi Zapad imao na kome da demonstrira svoju superiornost. Uključujući tu i Jug.
Sjever i tako niko nikada nije ni uzimao ozbiljno u obzir iako bi se moglo očekivati da rečenica ,,Što južnije, to tužnije!” obavezuje na zaključak o njegovoj superiornosti u smislu ,,Što Sjevernije to veselije!” Što bi bio samo još jedan mjehur sapunice. Kako god bilo, preostale tri strane svijeta sabrane su u jednu, a ta je, kao što je poznato, Istok. Kao strana suprotna Zapadu, Istok (a s njim i Jug i Sjever), je dobio ulogu svjetskog klošara, retardiranog člana ljudske familije, koji je na teretu Zapada, ali prema kom Zapad ima moralnu obavezu da ga vaspita, dovede u kakav-takav red, i učini korisnim, barem za neke jednostavnije zadatke i grublje poslove.
Mit o ,,Nadmoćnom Zapadu” i ,,Slabom Istoku”, kreiran kao ideološki alibi kolonijalizma produžava da živi i danas, kada su odavno iščezli glavni argumenti na koje se Zapad do sada pozivao. Duh kolonijalizma opstaje i u 21.vijeku, iako je kolonijalizam u svojoj klasičnoj formi iščezao sa političke karte svijeta još sredinom 20. vijeka. Svaki pokušaj da se dovede u pitanje mit o superiornosti duhovnih vrijednosti, političkih institucija, naučnih postignuća i etičkih vrlina kao ekskluzivnih rezultata ,,Zapadnog svijeta”, svuda se dočekuje bukvalno na nož, na svim nivoima i svim medijskim sredstvima. I što su osporavanja ovog stereotipa ubjedljivija i argumentiranija, to su žešći javni napadi na njihove autore i učestaliji su pokušaji njihove diskvalifikacije. Masovna histerija koju izazivaju ova preispitivanja, potvrđuju da ,,Nadmoćni Zapad” više nije siguran u sebe i da je, kao generalni civilizacijski koncept, objektivno već – mrtav.
Kraj mita o ,,Nadmoćnom Zapadu” iz više razloga predstavlja kognitivno inspirativan događaj i politički pozitivnu činjenicu. Prije svega zato što je kao stereotip od početka uspostavljanja svoje svjetske hegemonije bio zasnovan na masovnoj upotrebi sile, okupaciji ogromnih teritorija i čitavih kontinenata. Genocidna praksa najvećih razmjera, uključujući i holokaust, nemilosrdna eksploatacija ljudi i prirodnih resursa, stavili su pod čizmu više od dvije trećine svijeta. Iako agresija i okupacija karakterišu i njegovo savremeno djelovanje na svjetskoj sceni, kraj ,,Nadmoćnog Zapada” najavljuje i kraj najstrašnijih imperijalnih programa u istoriji svijeta.
Uz to, poraz insistiranja na narativnim fikcijama o „Nadmoćnom Zapadu”, evidentan u svim sferama života, pozitivno utiče na stanje u filozofiji, književnosti, likovnoj umjetnosti, kao i u nauci i politici. Naime, sva ova područja ljudske kreativnosti ,,Nadmoćni Zapad” je beskrupulozno preuzeo od drugih civilizacija, pripisao ih sebi kao djelo „Zapadne civlizacije” i proglasio ih za ekskluzivni monopol „Zapadnog čovjeka”, a i toj obmani došao je kraj.
Konačno, definitivno napuštanje stereotipa o ,,Nadmoćnom Zapadu”, znači i oslobođenje od hipoteke hijerarhijske koncepcije svijeta, kao ideologije podvojenosti svijeta na ,,superiorne” i ,,inferiorne” kulture, koja je bila i ostala glavna smetnja integraciji kultura i civilizacija.
Ferid MUHIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
IN ENGLISH1 sedmica
INTERVJU4 sedmice
IN ENGLISH1 sedmica