Petnaest godina traju spekulacije o sudbini prislušnog sistema nekadašnje JNA koji je, nakon osamostaljenja Crne Gore, ostao u kasarni Masline. Dok se jedni pitaju u čijim je rukama sistem koji može da prati pet hiljada telefonskih razgovora u minuti sa daljine i do sto kilometara, drugi tvrde da on ovdje nikada nije bio
Nedavni pronalazak prislušnih uređaja u kancelarijama specijalnog državnog tužioca, podsjetio nas je nekih davnošnjih afera sa sličnom tematikom. Koje, za razliku od posljednje, nijesu ni blizu raspleta.
Prvoosumnjičeni u najnovijoj aferi, bivši šef Agencije za nacionalnu bezbjednost Dejan Peruničić priznao je na saslušanju u SDT-u da su prislušni uređaji postavljeni u njegovo vrijeme i navodno ispričao ,,više nego što se od njega tražilo” – kada je uređaj postavljen, ko je prisluškivao i kod koga je išao snimljeni materijal.
Sve to se događalo u vrijeme kada je nekadašnji šef crnogorske kontraobavještajne službe ANB Luka Bulatović (najvjerovatnije – službene potvrde još nema) izvršio samoubistvo, ostavljajući poruku da ,,nije znao mnoge stvari koje je morao da zna”. Zato se ispituje eventualna povezanost slučaja prisluškivanja sa samoubistvom visokorangiranog agenta ANB-a.
O nekim drugim aferama znamo mnogo manje. Nakon prošlogodišnje smjene vlasti i preuzimanja bezbjednosnog sistema iz ruku Demokratske partije socijalsita, spekuliše se da bi sitem za prisluškivanje jaguar sada mogao biti u rukama paralelnih bezbjednosnih struktura koje pokušava da uspostavi DPS.
Jaguar je svojevremeno bio u posjedu bivše vojske državne zajednice Srbije i Crne Gore. Koristio ga je, navodno, Peti vojno-obavještajni centar sa sjedištem u Podgorici. Od kada je postavljeno pitanje njegovog nestanka, iz tadašnjih vladajućih krugova se pokušavala relativizovati njegova vrijednost i upotrebljivost zbog navodne zastarjelosti.
Naši izvori, dobro upućeni u tehnike i tehnologije prisluškivanja, tvrde da je jaguar, koliko kod da se pojavilo novih generacija prislušnih uređaja, još uvijek prisutan na svjetskom tržištu. Interesantna je činjenica da je njegovu fotografiju nemoguće pronaći na zvaničnom sajtu britanske vojske, i ako je jaguar britanski proizvod.
Tačno je da se pojavilo mnogo novih uređaja koji su savremeniji, ali sama činjenica da se od javnosti čuva njegova fotografija, govori u prilog tome da se on još uvijek traži i prodaje na svjetskom tržištu, naročito na Bliskom istoku, navodi naš dobro upućeni sagovornik insistirajući na anonimnosti.
Anonimnost je tražio i nekadašnji rukovodilac iz oblasti obavještajnog rada iz tog perioda. On, međutim, tvrdi da ,,nikavog sistema za prisluškivanje nije bilo u obavještajnom sektoru” i da jaguar nikada nije bio u posjedu obavještajnog sektora. ,,Dok sam ja bio tamo i dok sam se pitao, nikakav prislušni uređaj u obavještajnom sektoru nije postojao. To je najobičniji spin. Laž koja služi za ispiranje usta neuke sredine po pitanju obavještajnog rada. A vi istražite bezbjednosni sektor”, upućuje nas naš sagovornik. Uz konstataciju da ljudi često, u neznanju, miješaju obavještajni i bezbjednosni sektor.
General u penziji Blagoje Grahovac objašnjava, sa druge strane, da je jaguar borbeno sredstvo i da treba postaviti pitanje kome je i kada predato. On je ubijeđen da je jaguar ne samo postojao, već da nikada nije izašao iz Crne Gore, odnosno da je i sada u upotrebi. ,,U određenim krugovima DPS je oduvijek radio po modelu Miloševićevog paralelnog sistema. Ta vlast koja je trebalo da čuva državu je pravila paralelni sistem, paralelnu državu”, komentariše Grahovac za Monitor.
Jaguar je u Crnu Goru stigao iz Hrvatske početkom ratnih dešavanja devedesetih godina i raspada nekadašnje Jugoslovenske narodne armije. Sa povlačenjem jugoslovenske vojske iz zapadnih republika SFRJ-a donešen je u Podgoricu i smješten u komandi korpusa, u kasarni Masline. Na ovom mjestu je bio sve do referenduma o nezavisnosti. Neposredno poslije toga je nestao, a Vojska Crne Gore negirala je da ga je našla kada je naslijedila kasarnu.
Naši sagovornici upućeni u službe bezbjednosti smatraju da u to vrijeme nije bilo mnogo takvih sistema za prisluškivanje, i da ga nijesu posjedovale ni neke poznate policijske ili vojne formacije. Prislušni sitem jaguar može da prati pet hiljada telefonskih razgovora u minuti sa daljine i do sto kilometara. Sa njim se može slušati sva žična i bežična telefonska komunikacija, radijske veze i sistemi. Taj prislušni uređaj može da locira lice koje je predmet praćenja u krugu od pet metara. Njegova prednost, u odnosu na novije i komplikovanije sisteme, u tome je što je veličine putne torbe i što može da se izmješta vrlo lako, pa je zgodan za teren, a pri tome radi na baterije. Ovaj sistem za prisluškivanje može, takođe, da sluša radio sisteme i radio stanice.
„Mi možemo samo da nagađamo šta se dogodilo sa jaguarom koji je bio u Podgorici. Uz njegovu upotrebu, nema te osobe koja ne može biti predmet praćenja. Protiv njega jednostavno nema zaštite“, kaže stručnjak s početka ovog teksta. A afera prisluškivanja u Crnoj Gori ima na pretek, skoro koliko privatizacionih. I sve su, manje-više, ostale bez valjanog epiloga.
Prisjećanje možemo započeti aferom listing iz koje je javnost saznala da su na telefonskoj vezi bili tada odbjegli narkobos Darko Šarić, tadašnji ministar finansija Igor Lukiš, kao i ministar vanjskih poslova Milan Roćen. Oni su tvrdili da su navodni listinzi falksifikat. I na toime se završilo. Nastavljeno je sa snimcima razgovora jednog od šefova balkanske narko-mafije Nasera Keljmendija sa visokopozicioniranim političarima i službencima crnogorske ANB. Međutim, pravi šok je izazvala afera praćenja i prisluškivanja stranih diplomata, posebno iz zemalja članica NATO-a.
Kao prva žrtva tih afera pao je tadašnji šef ANB-a Vladan Joković, a potom je njegov nasljendik Boro Vučinić smijenio Lidiju Mijović sa funkcije šefa Uprave za međunarodnu saradnju i specijalnog savjetnika za evropske integracije.
Zatim su na vidjelo izbile afere prisluškivanja novinara Dana, nastavljene su smjene, ali se afere prisluškivanja do danas nižu jedna za drugom. Početkom ove godine otkriveno je da je ANB nezakonito prilsuškivala opozicione političare, sveštenike SPC-a, nezavisne inteletualce i novinare, zbog čega se danas sudi (bez prisustva javnosti) smijenjenom direktoru ANB-a Dejanu Peruničiću i nekolicini njegovih saradnika.
Minulog vikenda, stigle su tvrdnje lidera Demokratskog fronta da je Agencija za nacionalnu bezbjednost u periodu od petog do sedmog jula 2020. godine, neposredno prije prošlogodišnjih parlmentarnih izbora, ozvučila čitav Hotel Palas u Petrovcu kako bi prisluškivala 278 anketara, aktivista, poslanika i funkcionera DF-a koji su bili na seminaru. Milan Knežević je kazao da je dio tih snimaka objavljivan na, preko noći ugašenom, portalu Udar, za koji je rekao da je bio napravljen za obračun sa DF-om. Neki mediji su prenijeli da se navodno u jednoj od brojnih video poruka koje je ostavio dugogodišnji visoki funkcioner ANB-a Luka Bulatović, koji je nedavno izvršio samoubistvo (zvanično ta informacija još nije potvrđena), pominje i ovo prisluškivanje.
Zbog svega ovoga, ali i mnogo čega drugog što ne znamo ili ćemo možda tek saznati, iznova je aktuelno pitanje ko nas i za čiji račun sluša preko jaguara. Pouzdanog odgovora kod koga je bio i gdje je sada nema ni poslije deceniju i po od kada mu se misteriozno izgubio trag.
Tufik SOFTIĆ
INTERVJU4 sedmice
DANAS, SJUTRA1 sedmica
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
FOKUS4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice