Spomenik velikom vojovodi Mirku Petroviću još nije podigla vlast glavnog grada Crne Gore, ali mu već treću godinu odbornici podgoričkog parlamenta udarnički grade obelisk od politike, istorije, plemenskih nadgornjavanja i sličnih virtuelnih materijala.
Prema planu gradskih vlasti, spomen-obilježje vojvodi Mirku, ocu kralja Nikole, trebalo bi da bude postavljeno u junu u centru Podgorice. Biće izrađeno od kamena u vidu obeliska visine 10 metara sa postamentom: ,,Velikom vojvodi Mirku Petroviću (1820-1867) i crnogorskim junacima učesnicima oslobodilačkih ratova 1853, 1862, 1876-1878″.
Mirko Petrović Njegoš bio je brat knjaza Danila Petrovića Njegoša, svjetovnog poglavara Crne Gore, i otac knjaza/kralja Nikole. Bio je istaknuti junak, vojskovođa i predsjednik crnogorskog Senata.
Program podizanja spomen-obilježja usvojili su odbornici vladajuće koalicije DPS-LP-BS i SDP-a, a protiv su glasali opozicioni odbornici DF-a, SNP-a, DEMOS-a i SNP-a.
,,Imajući u vidu da je ličnost velikog vojvode Mirka Petrovića od izuzetnog istorijskog, državnog i društvenog značaja za Crnu Goru, kao i doprinos crnogorskih junaka učesnika pomenutih oslobodilačkih ratova, Glavni grad je inicirao podizanje spomenika po uzoru na prvobitni”, objašnjeno je iz Glavnog grada.
Spomenik vojvodi Mirku podignut je 1886. godine, ali je, nakon detronizacije dinastije Petrović, srušen 6. januara 1919. godine i, prema istorijskim izvorima, bačen u Moraču.
Odluka o podizanju novog obilježja revoltirala je dio građana Kuča i neke opozicione stranke.
Demos je prije nekolika dana pozvao vlast u Podgorici ,,da ne povređuje uspomenu na nevine žrtve” i da bi spomenik podsjećao Kuče ,,na tragične događaje poznate kao pohara Kuča”.
Neven Gošović, iz Demokrata, zatražio je od gradonačelnika Glavnog grada Slavoljuba Stijepovića da iz skupštinske procedure povuče predlog o podizanju spomen-obilježja.
Šef kluba odbornika Demokrata Vladimir Čađenović je prije dvije godine, tokom skupštinske rasprave, kazao da odluka o podizanju spomenika dijeli veliki broj građana i da to mnogi doživljavaju kao provokaciju.
Vojin Vuletić iz Demokratskog fronta predložio je da se raspiše referendum, kako bi se građani izjasnili da li žele spomenik. Ovih dana i potpredsjednik Nove srpske demokratije i poslanik DF-a Slaven Radunović takođe se založio za održavanje referenduma o postavljanju spomenika vojvodi Mirku.
Predsjednik Srpskog nacionalnog savjeta Momčilo Vuksanović, u pismu odbornicima Skupštine Podgorice, poručio je da bi „donošenje odluke o podizanju spomenika dokazanom zlikovcu bila još jedna provokacija prema obespravljenom i poniženom srpskom narodu u Crnoj Gori”.
Protivnici podizanja spomenika citirali su razna dokumenta o tome da je vojvoda počinio zločin u Kučima, a osim toga potezani su i dokazi u stilu ,,kako mi je đed pričao”.
Sekretarka za kulturu i sport Nela Savković-Vukčević kazala je odbornicima na jednom zasijedanju lokalnog parlamenta da je Sekretarijat inicirao vraćanje spomenika vojvodi Mirku i Crnogorcima palim za oslobođenje Podgorice i Zete 1862. godine, ali ne u inat Kučima i pohari Kuča.
U saopštenju Sekretarijata za kulturu i sport Glavnog grada, izdatog još prije dvije godine, navodi se da je spomenik bio jedini te vrste u Crnoj Gori i da su o njemu pisali razni putopisci – Ludvik Kuba, Jozef Svatek, Alban fon Han i Oskar Šlipe. Obelisk ili piramida, kako su ga mještani zvali, stajao je ,,posred Podgorice” sve do 1918. godine ,,kada je srušen nakon tzv. Podgoričke skupštine čijim je odlukama nestala samostalna država Crna Gora, detronizovana dinastija Petrović Njegoš i ukinuta Crnogorska pravoslavna crkva”.
U saopštenju se takođe navodi da je spomenik, nakon podgoričke Skupštine, srušio Savo Fatić, a ne Kuči, i to po nalogu srpske vojske i policije, kome su se pridružile i pristalice bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore i Srbije.
Zapis o rušenju spomenika, kako je saopštio Sekretarijat, ostavio je i srpski novinar i publicista Pantelije Jovović u tekstu Juriš na crnogorske spomenike, objavljen u beogradskom listu Balkan, 18. septembra 1922. godine.
Gradonačelnik Slavoljub Stijepović je tokom jedne rasprave kazao odbornicima da je on predlagač odluke o podizanju spomenika vojvodi Mirku i da je neće povući. „Ne predlažemo da se podiže spomenik, već ga vraćamo tamo gdje je stajao 32 godine i da u vaše i naše ime taj vandalski čin saniramo. Nije on srušen zbog 1856. godine, vać zato što je bio simbol crnogorske državnosti. Smetao je onima kojima je smetala Crna Gora”.
Ističući da ,,nema nigdje zapisano da je vojvoda okrvavio ruke” u zločinu od 1856. godine, Stijepović je rekao: ,,Vama smeta što se vraća ono što je vandalski porušeno i sve ono što će da dovede Crnu Goru na prag EU i NATO-a”.
Istoričar Novak Adžić, u izjavi za Monitor, ukazuje da rušenje spomenika velikom vojvodi Mirku Petroviću u Podgorici rječito govori kakva je zla sudbina snašla Crnu Goru poslije 1918. ,,Okupacione srpske vojne, policijske i civilne vlasti donijele su kriminalnu i varvarsku odluku da se sruši spomenik kojega je kralj Nikola podigao u slavu i čast crnogorskim junacima poginulim u ratu 1862. godine, kada se Crna Gora branila od druge najezde moćne vojske Omer-paše Latasa”, kaže Adžić.
Savo Fatić, rodom iz Rijeke Crnojevića, bio je potpredsjednik tzv. Podgoričke skupštine, koja je 13/26. novembra 1918. godine usvojila odluke, koje su donijeli beogradski Dvor i Vlada, o uništenju Crne Gore, o njenom prisajedinjenju Srbiji, o svrgavanju kralja Nikole i dinastije Petrović Njegoš s crnogorskog prijestola, o otimanju njihove imovine, brisanju nacionalne i državne slobode i tradicije crnogorskog naroda, kaže Adžić.
Da je Fatić bio saizvršitelj rušenja spomenika tvrdi u nikšićkom listu Slobodna misao od 25. oktobra 1936. godine i ministar kralja Nikole i Crne Gore Savo Vuletić.
,,To je i sam Fatić priznao u polemici sa Vuletićem iste godine, napisavši u Slobodnoj misli, od 22. novembra 1936. godine, da je on bio ideolog, planer rušenja spomenika, ali da ga fizički on nije rušio, ali je, ipak, u finalu te polemike, to priznao kad je napisao: ‘Mi smo ga srušili'”, kaže Adžić.
Predsjednik Uprаvnog odborа Udruženjа Vаsojevićа Vаso Zorаn Lakušić je negirao tvrdnje istoričara Novaka Adžića da je u rušenju spomenika vojvodi Mirku umiješan Savo Fatić.
O rušenju spomenika vojvodi Mirku pisao je u svojim zabilješkama i Nikola Zec (1900-1970), učesnik Božićnjeg ustanka decembra 1919, zelenaš i politički emigrant. U rukopisnoj zaostavštini, čiji je dio njegova porodica ustupila za objavljivanje Monitoru (feljton Zelenaši, Monitor, 7. oktobar 1994.), navodi se i ovo. Organizacija zvana Omladina je »odmah poslije sukoba kod Cetinja srušila spomenik u Podgorici, koji je bio podigao knjaz Nikola svome ocu Velikom Vojvodi Mirku Petroviću i Crnogorcima palim za oslobođenje Podgorice i Zete”.
Istoričar Šerbo Rastoder izjavio je prije dvije godine Vijestima da postoje zapisi o pohari Kuča prije 150 godina, ali nema dokaza da je to urađeno rukom vojvode Mirka Petrovića, koji je predvodio vojsku. Mirko se, kao tadašnji predstavnik države Crne Gore, obračunavao sa ,,separatističkim tendencijama na državnoj teritoriji u Kučima”, kazao je Rastoder.
,,Mirko Petrović, kao i svaki crnogorski vojvoda, zaslužuje da mu se podigne spomenik”, izjavio je Rastoder. On je ocijenio da su aktuelne priče oko Mirkovih djela ,,tendeciozno ideološki motivisane”, postavljajući zanimljivo pitanje: ,,Kako to dozvoliše Kuči da se sagradi spomenik Mirku Petroviću prije 150 godina”?
Njihovi potomci danas se svim silama bore da spriječe podizanje spomenika vojvodi Mirku, optužujući ga za neviđeni zločin prema stanovnicima Kuča
Veseljko KOPRIVICA
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET3 sedmice