Prema posljednjim statističkim podacima broj nezaposlenih na evidenciji Zavoda za zapošljavanje je u porastu, a pokazatelji govore da je ta tendencija najizraženija na sjeveru države. Nezaposlenost u Rožajama veća je 58 odsto, a povećanje od 36 odsto imali su Plav i Berane.
U Plavu je broj nezaposlenih povećan sa 576 na 789, a u Beranama sa 2.099 na 2.865. Na državnom nivou stopa nezaposlenosti povećana je sa 14,95 na 17,24 odsto.
Najveća stopa nezaposlenosti je u Andrijevici 35,08 odsto, a zatim slijede Rožaje sa 28,96 odsto, Bijelo Polje 28,34 odsto, Kolašin 27,8 , Mojkovac 26,86 , Berane 26,49 i Pljevlja 25,08 odsto.
Posljednji statistički podaci o nezaposlenosti, primanjima i socijalnim davanjima govore u prilog tome da je sjever Crne Gore i dalje u propadanju kojem se ne nazire kraj.
Tako, primjera radi, prema zvaničnim podacima, koji su i godinu ranije prikazani, broj zaposlenih u Beranama je 4.362, sa prosječnom platom od 438 eura, što je manje od državnog prosjeka čak za 46 eura ili skoro za 10 odsto. Statistika govori i da je penzionera u Beranama 5.921, a prosječna penzija je 218 eura. To je za 55 eura ili 20 odsto manje od državnog prosjeka.
Tužna je i slika oblasti socijalnih davanja. Statistički podaci kažu da je broj korisnika materijalnog obezbjeđenja porodice, ili socijalne pomoći u ovom gradu 1.476. Ako se taj broj pomnoži sa članovima porodica, nosilaca socijalnih primanja, onda se može precizno konstatovati da od socijale u gradu na Limu živi 4.662 stanovnika.
Iako podaci kažu da je broj nezaposlenih, koji su evidentirani na Birou rada u Beranama 2.865, jasno je da je taj broj višestruko veći nakon što su mnogi raznim mjerama skinuti s evidencije, što nije promijenilo njihov radni status.
Podaci za Andrijevicu, gdje je stopa nezaposlenosti za skoro dvadeset procenata veća od državnog prosjeka, još su više poražavajući. Sve je jasnije ako se to pretvori u brojke koje kažu da u Andrijevici ima svega petsto zaposlenih, dok je nezaposlenih još toliko, ili precizno 492. Prosječna plata u ovom malenom gradu na sjeveru države iznosi 393 eura, što je za devedeset eura manje od državnog prosjeka.
U Andrijevici je više penzionera nego onih koji rade. U gradiću pod Komovima ima 709 penzionera, a prosječna penzija je dvjesta eura i za 70 eura je manja od prosjeka u Crnoj Gori. U ovoj opštini nekim oblikom socijalne pomoći obuhvaćene su 184 porodice, sa 575 članova.
Predsjednik Opštine Berane iz vladajuće koalicije Zdravo Berane SNP – DF Dragoslav Šćekić kazao je da je nakon stečaja i privatizacija uslijedio potpuni privredni kolaps, odnosno da se ,,u kratkom periodu ogroman broj radnika iz fabričkih hala preselio na Biro rada ili kasnije u Centar za socijalni rad”.
,,Poznato je da je u Beranama ugašena cijela industrijska zona koja je zapošljavala oko 6.000 radnika, da ne govorim o uslužnim i drugim djelatnostima povezanim za potrebe industrijske zone. U tom vremenu znatan broj građana odselio se trbuhom za kruhom. Nakon stečaja i privatizacija uslijedio je potpuni privredni kolaps ne samo u Beranama, nego i na cijelom sjeveru Crne Gore”, izjavio je ranije Šćekić.
Komentarišući sumorne statističke podatke predsjednik Opštine Andrijevica Srđan Mašović (DPS) izražava bojazan da će stalna iseljavanja s područja te opštine za relativno kratak period imati za posljedicu manjak mlade radne snage. Mašović ukazuje na nespornu činjenicu da je u ovoj opštini već duži vremenski period negativna stopa prirodnog priraštaja, tako da je stopa mortaliteta za nekoliko procenata veća od stope nataliteta.
„Postoji realna opasnost da dođe do zatvaranja još područnih odjeljenja po selima, a dovodi se u pitanje i postojanje srednjoškolskog centra, pošto neće imati dovoljno đaka ako se ovaj trend nastavi”, kaže Mašović.
Pohod državnih tajkuna na sjever Crne Gore zaista je ostavio pustoš i mnoge spomenike tranzicije.
Najpoznatiji privredni brend koji je u procesu tranzicije uništen u Beranama svakako je bila Polimka. Industrija kože i kožne galanterije izgrađena je pedesetih godina prošlog vijeka i zadugo je bila najjača fabrika ne samo u ovom gradu, već i na sjeveru. Imala je osamsto zaposlenih na čijim su platama zavidjeli i ljekari.
Poslije zapadanja u krizu Polimka je u drugoj polovini 2008. godine prodata podgoričkom preduzeću KIPS, koje je u njenim halama napravilo stovarište i prodavnicu. Do danas se ne zna ni gdje su završile vrijedne kožarske mašine, koje su, prema riječima radnika, bile remontovane, konzervirane i spremne da ponovo počnu da rade. Njihova vrijednost procjenjivala se na makar dva miliona eura.
Bivša fabrika celuloze i papira u Beranama, takođe jedina u Crnoj Gori, otišla je svojevremeno u otpad po odluci rukovodstva AB revolucije, iako je samo u magacinima tog socijalističkog giganta bilo opreme i rezervnih djelova u vrijednosti koja bi se danas mogla izraziti sa makar deset miliona eura.
Od nekadašnjih desetak hiljada zaposlenih, u privredi u Beranama danas radi pedeset radnika u fabrici eksploziva Polieks i nedavno zaposlenih stotinu radnika u Rudniku mrkog uglja.
I u Bijelom Polju nekada je radilo preko deset hiljada zaposlenih u privredi, a danas tek nekoliko stotina. „Umro” je čuveni Vunko koji je zapošljavao više od dvije hiljade ljudi. U ovom gradu, pored Vunka propale su i sve druge privatizovane firme – dvije fabrike obuće – Lenka i Mladost, industrija IMAKO, Prva petoljetka, Bjelasica. Fabrika mineralne vode Rada je na „aparatima”.
Nestao je i drvni kombinat, baš kao i firma iste djelatnosti Vukman Kruščić u Mojkovcu, gdje je radilo hiljadu i po ljudi. U Mojkovcu ne radi ni rudnik olova i cinka Brskovo, veliko trgovinsko preduzeće Bojna njiva.
U Rožajama ne radi nijedno privatizovano preduzeće. Ova opština je po svim pokazateljima najsiromašnija na sjeveru Crne Gore. U Rožajama radi svega 16 odsto radno sposobnog stanovništva. Zatvoreni su drvno- industrijski gigant Gornji Ibar, trgovinsko i zemljoradničko preduzeće Bisernica, fabrika dekorativnog papira Dekor, fabrika mašinskih elemenata Famod, autoprevozno preduzeće Transervis, fabrika Kristal, koja je poslovala u okviru velikog zaječarskog sistema staklene industrije. U Rožajama je uništeno i nekoliko tekstilnih fabrika.
U Andrijevici je zatvorena fabrika izolacionih materijala Termovent, fabrika konditorskih proizvoda Soko štark, fabrika Mermer, Štamparija i fabrika tapeta, pogon Polimkine kožne galanterije. Niz katastrofalnih privatizacija zabilježen je i u Plavu. Ne rade fabrike Titeksa u Murini i Gusinju.
Titeks je uništen i u Kolašinu. U tom gradu su, između ostalog, zatvoreni i na daleko poznata Impregnacija drveta, zatim Eksport drvo, Transportno i najveća trgovačka mreža na sjeveru Veletrgovina.
Dvije i po decenije nakon AB revolucije nema odgovora na pitanje zašto je država dozvolila da budu uništeni poznati privredni brendovi na sjeveru Crne Gore. S njihovom propašću, sjever je utonuo u potpuni mrak, siromaštvo i socijalnu bijedu, dok jedino još tajkuni, bez ikakve koristi za lokalno stanovništvo, eksploatišu prirodne resurse, rudno bogatstvo, šume i vode.
Uprkos tome i poražavajućoj statistici, vlasti kreću u izbornu kampanju obećavajući brda i doline. Ko će im povjerovati da ćemo živjeti bolje nego kada su nas oni zadesili prije četvrt vijeka.
Tufik SOFTIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice