I u srećnijim vremenima turistički radnici su strahovali od famozne “julske rupe”, kada je dolazilo do pada broja gostiju, a sljedstveno tome manja je bila i potrošnja. Taj fenomen je u osamdesetim godinama, u pravilu, trajao od 18. do 29. jula, odnosno odvijao se u samom “srcu sezone”.
Ni turizam nije što je nekad bio, pa je već godinama “rupa” kod nas odmah na početku jula. I što je važnije, mnogo je dublja. Ove je godine ona počela da djeluje već od sredine juna. Tada je samo u Budvi minus gostiju iznosio čak 15 odsto u odnosu na prošlu godinu. Samo sedmicu kasnije, mađioničarski, na nivou cijele zemlje posjeta je bila tek nešto bolja nego lani. Iz resornog Ministarstva održivog razvoja i turizma je saopšteno da je realizovano oko 90 odsto planiranih aktivnosti, a da je deset odsto ostalo nerealizovano “usljed nedostatka sredstava ili proceduralnih razloga”. Dakle, u “julsku rupu” smo upali zbog para i procedure.
Kako onima koji na turizam gledaju samo kao na izvor brze i lake zarade objasniti da je svaka turistička sezona specifična, da se ne događa spontano i da je treba sistematski podsticati. Već sredinom juna je moralo da se upali “crveno svjetlo”, i shvatiti da se medijskim presingom i sijanjem optimizma ne mogu preokrenuti dugogodišnji loši trendovi. “To je prije svega rezultanta oslanjanja na jedno tržište, gradnje stanova i vikend-kuća, a ne hotela, kao i nesprovođenje Master plana razvoja crnogorskog turizma”, kaže profesor turističke ekonomije Rade Ratković.
Sličnog je mišljenja dugogodišnji predstavnik Turističkog saveza Jugoslavije u Frankfurtu Vukašin Ćulafić. “Mi imamo rupu već u aprilu, jer smo se dobrovoljno odrekli šampiona u putovanjima – Njemaca. Sada u toj najvažnijoj emitivnoj zemlji Evrope imamo samo jednog čovjeka koji treba da dovodi goste, što je nerealno”, ističe on.
No, predsjednik Crnogorskog turističkog udruženja Žarko Radulović smatra da je orijentisanost domaćeg turizma na istočnoevropsko tržište bila profitabilna. “Da smo bili okrenuti ka zapadnom tržištu svih ovih godina, mi bismo imali 25 do 30 posto manje prihoda svake godine, jer otprilike je tolika razlika u novcu koji nam donosi miks – manjim dijelom Zapad, a većim dijelom Istok. To je u novcu, ugrubo računato, oko 30 posto više. Dakle, ukoliko bismo imali više zapadnih turista od onih sa istoka, dobili bismo 30 posto manje novca”, smatra Radulović.
Rusi su zaista mnogo više trošili od ostalih gostiju (čak dva puta više od Njemaca, pokazale su statistike u Hrvatskoj), ali se strategija oslanjanja najvećim dijelom na njih pokazala pogrešnom. Ukrajinska kriza, pogoršanje političkih odnosa Podgorice i Moskve i pad vrijednosti rublje, značajno su ove godine smanjili broj ruskih turista na Crnogorskom primorju. Kako nije bilo ni vremena ni snage za prodor na nova tržišta, hotelijeri i ugostitelji, kao i svi oni koji žive od turizma, su počeli da vape za pomoć.
Ostale razloge za ovogodišnju “julsku rupu” turistički radnici nalaze i u Svjetskom prvenstvu u fudbalu, poplavama u regionu i nestabilnim meteorološkim prilikama, a u Ulcinju (gdje je, inače, predsezona bila za petinu bolja nego lani) svemu dodaju još i početak mjeseca Ramazana.
Na ovu pojavu ovdje se nema adekvatan odgovor. Ne prate se ni potezi iz najbližeg okruženja. Hotelijeri u Hrvatskoj, svjesni da im punjenje kapaciteta ide loše, za početak jula su smanjili cijene za 10 do 20 odsto. Još prošle godine Grci su smanjili cijene za čak 40-50 odsto! Pa su imali odlične rezultate na kraju sezone, a tako nastavljaju i u ovoj.
Kod nas vlada mišljenje da je normalno biti skup u julu. Možda, ali od druge sredine jula. Jer svako ko prati turističke trendove može da vidi da se špic sezona pomjera, pa se posljednjih godina kreće od sredine tog mjeseca (završetka ispitnih rokova na fakultetima) pa do početka septembra.
Predsezona je pokazala da kvalitetni objekti nemaju problema sa punjenjem, ali i da cijena mora da prati tržište. “Da ove godine nemamo više gostiju sa istočnih tržišta (Rusi, Poljaci, Česi, Slovaci), ova ‘julska rupa’ bi nas progutala”, kaže vlasnik apartmana Bonita u Ulcinju Munib Abazović. On ističe i da je kupovna moć turista iz regiona sve manja, pa se zato oni odlučuju da na moru borave kraće.
U svakom slučaju, sada je svaka sezona zahtjevna, a takvi su i gosti. Baš kao što su i građanima Crne Gore sve veći minusi u ličnim finansijama.
Izlaz je u produženju sezone. To je moguće učiniti poboljšanjem ponude, odgovornim korišćenjem resursa i stvaranjem događaja koji privlače turiste. Posebno u predsezoni i postsezoni, ali i na početku jula. Da nas naredne godine “julska rupa” ne bi sasvim progutala.
Jer, kako tvrdi predsjednik Odbora udruženja turizma i ugostiteljstva Privredne komore Crne Gore Dragan-Purko Ivančević, hotelska industrija će ove godine imati velikih problema, posebno kada se završi ljetnja sezona. Treba prezimiti.
Mustafa CANKA
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
SVIJET3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice