Uprave opština Danilovgrada i Podgorice donijele su odluku o proglašenju doline rijeke Zete parkom prirode. Krupan korak ka poboljšanju zaštite prirode Crne Gore usporava izostanak saradnje Opštine Nikšić, na čijem se području nalaze neki od glavnih zagađivača
Parlamenti Opštine Danilovgrad i Glavnog grada Podgorice nedavno su donijeli odluku o proglašenju doline rijeke Zete parkom prirode. U ovom projektu Opština Nikšić, kao područje gdje se nalaze neki od glavnih zagađivača ove rijeke, nije učestvovala. Da li je ovo još jedna nedovršena ‘zaštitarska’ priča uoči parlamentarnih izbora iduće godine?
Direktor Ekološkog pokreta Ozon Aleksandar Perović podržava ovu inicijativu. Za Monitor kaže: ,,Ovo je, prije svega, zajednička inicijativa dvije lokalne uprave u oblasti zaštite najvrijednijih prirodnih resursa, kakve su naše rijeke. Ali, ona vrlo brzo, ukoliko se obećanja ne ispune, može da izazove neke neželjene efekte kao što su partijsko zapošljavanje ili predizborni marketing. Tako su je neki već doživjeli”.
Dolina Zete jedinstven je ekosistem. ,,Poređenja radi, u čitavoj Velikoj Britaniji postoji oko 1400 biljnih vrsta, dok je u Crnoj Gori, samo na području Zete, utvrđeno oko 774. Ovo područje ima ekstremno važan značaj i za ptice. Na Solani, svjetski poznatom brendu, je prepoznato oko 252 vrste ptica, na Skadarskom jezeru oko 270, a u dolini Zete oko 265”, ističe Darko Saveljić, ornitolog.
Obeshrabruje to što se Opština Nikšić nije odazvala pozivu na učešće u ovom projektu.
Aleksandar Perović ocijenio je izostanak saradnje uprave Nikšića i opština Danilovgrada i Podgorice kao nesvakidašnji društveni fenomen, podsjetiviši na to da svi pripadaju istoj političkoj partiji i da je Vlada dala podršku zaštiti Zete. ,,Lokalna uprava Opštine Nikišić nije obavijestila javnost o razlozima zbog kojih nije podržala ovu inicijativu. Možemo samo da pretpostavimo da se radi o različitim interesima kada je riječ o valorizaciji rijeke Zete, koja izvire na teritoriji Nikšića”, smatra on.
Crne tačke u zagađenju Zete na području Nikšića su brojne deponije, željezara Toščelik, mljekara Nika, naselja i privatne farme. Ima i primjera dobrog poslovanja, kao što je pivara Trebjesa koja ima postrojenja koja prečišćavaju otpadne vode.
Direktor Ozona ističe da je Opština Nikšić odlukom lokalnog parlamenta zaštitila Gornjepoljski vir, prirodni fenomen i najveću estavelu na Balkanu. ,,Međutim, ne treba zaboraviti da za to zaštićeno prirodno dobro ne postoji plan upravljanja. Zato ovo nije zaokružena priča i nema održivost”, smatra on. Ovaj Ekološki pokret je pokrenuo građansku inicijativu za izradu studije zaštite Gornje Zete, kako bi se uticalo na to da se i opština Nikšić uključi.
Darko Saveljić kaže da iz uprave Opštine Nikšić nisu pokazali interesovanje za projekat. ,,Međutim, područje Gornje Zete identifikovano je kao područje od izuzetnog značaja i sljedeće je na redu za zaštitu. Nije uzaludna ona ‘ko ne plati na postu, platiće na ćupriji’”.
Iz Ozona kažu da imaju podršku renomiranih međunarodnih organizacija kakve su WWF Adria i The Nature Conservation (TNC) i da je izvjesno da će ubrzo imati oko 1.200 potpisa podrške, koliko je po Statutu Opštine Nikšić potrebno da bi se o nekoj građanskoj inicijativi razmatralo na sjednici lokalnog parlamenta. ,,Urađena je i analiza zakonodavstva koja je pokazala da postoje zakonski uslovi da se Zeta zaštiti cijelim tokom, i vjerujemo da će upravo ova rijeka biti prva koja će dobiti takav status, da bi se na njenom primjeru mogle na takav način zaštiti i druge rijeke”, kaže Aleksandar Perović.
Darko Saveljić jedan je od autora Studije zaštite i uspostavljanja zaštićenog prirodnog dobra dolina rijeke Zete, na osnovu koje je i došlo do odluke da se dolina ove rijeke proglasi za park prirode. Cilj studije je da se građanima Crne Gore poboljša kvalitet života. U istraživanjima je učestovalo 19 stručnjaka, a pokazalo se da su glavni uzročnici ugrožavanja flore i faune ovog područja urbanizacija, neracionalna eksploatacija drveća i građevinskih materijala, požari, hemijski zagađivači i deponije.
Biodiverzitet Zete je neprocjenjiv. U njenoj dolini pronađeno je pet tipova staništa koja su od posebnog značaja za zaštitu prirode u Evropskoj uniji, kao i nekoliko vrsta gljiva, mahovina i puževa koje su prvi put registrovane u Crnoj Gori. Od 19 vrsta riba koliko je popisano na ovom području, deset su endemi.
,,Identifikovali smo neke zagađivače rijeke Zete na području Danilovgrada, kao što su farma svinja, farma kokošaka, mljekara Lazine, pojedine kamenoreznice. Na primjer, utvrđeno je da riba uhvaćena u blizini farme svinja u Spužu nije za jelo. Ove firme, koje se koriste vodom iz Zete dužne su da opreme svoja postrojenja savremenim kolektorima i filterima za prečišćavanje kako u rijeku ne bi vraćali fekalne i otpadne vode. Nažalost, praksa pokazuje da se zakoni ne poštuju”, kaže Darko Saveljić.
Na javnoj raspravi u Danilovgradu je saopšteno da će ta opština krenuti u izgradnju gradskog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i da će insistirati da i drugi zagađivači primijene zakonske ekološke standarde u poslovanju.
Iz Direktorata za životnu sredinu tvrde da odluka o proglašenju Zete za park prirode podrazumijeva i formiranje upravljačkog tijela. To tijelo će, kako objašnjavaju, obezbijediti sprovođenje mjera zaštite, a finansijska sredstva za njegov rad biće obezbijeđena iz budžeta države i budžeta jedinica lokalnih samouprava.
Aleksandar Perović smatra da će samo djela pokazati da li je inicijativa donesena na zdravim osnovama i sa istinskom željom da se Zeta zaista zaštiti i zaustavi višedecenijski trend njene nemilosrdne devastacije. ,,Devastacija Zete je posljedica lošeg upravljanja i neodgovornog odnosa prije svega donosilaca odluka”, ocjenjuje.
Nadajmo se da se zaštita rijeke Zete neće završiti proglašenjem za park prirode i pukim obećanjima. U suprotnom, izbori su vrijeme da prodavci magle budu kažnjeni.
Andrea JELIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
U SJEĆANJU4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice