Nekoliko preduzeća na sjeveru Crne Gore, koja su zadužena za gradske vodovode,  posluju  uz ogromne izazove, a pojedina su na samo korak od stečaja. Za takvo stanje novi menadžment traži krivca i način da preduprijede dalje propadanje kompanija

Ukupan neraspoređeni gubitak opštinskog preduzeća Vodovod u Pljevljima iz prethodnih godina je oko 2,65 milona eura. Samo tokom minule godine,  ta firma je poslovala sa gubitkom od 235.000 eura. Finansijskim izvještajem preduzeća uskoro će se baviti i odbornici lokalnog parlamenta. Do tog neslavnog poslovnog bilansa, kako su tvrdili iz ranijeg menadžementa, došlo je,  između ostalog, zbog isplate razlike u zaradi zaposlenima i troškova advokata i vještačenja za period od 2017 .do 2021. godine. Naime,  kako je sud odlučio, u tom periodu,   pogrešno su primjenjivane odredbe Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru, što je preduzeće papreno koštalo.

“Najveći broj trenutno zaposlenih, ali i bivši zaposleni (114) lani je  potpisao sporazume o vansudskom poravnanju zbog pogrešne primjene odredbe Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru za umanjenje fonda zarada pet odsto i dodatnih 10 odsto. Budući da su nalazi vještaka urađeni za razliku u neto iznosu koji treba isplatiti zaposlenima, potrebno je bilo obračunati i pripadajuće poreze i doprinose ”, objašnjano  je i u izvještaju o poslovanju pljevaljskog Vodovoda.

Dugovanja za poreze su pozamašna, a dio njih star je devet godina. Pa tako po osnovu reprograma poreskog duga iz 2014. preduzeće duguje 905.000, a iz minule godine  976.000 eura. Obaveze za tekuće poreze i doprinose – 110.000 eura. Preduzeće nije uplatilo nijedan cent po osnovu obaveza iz ugovora o reprogramu poreskog duga , koji je potpisan u novembru prošle godine na iznos 976.134 eura.  Pljevaljski vodovod ima 118 radnika , a u obavljanju poslova njima se pridružilo još 15, anagažovanih preko agencije za privremeno ustupanje zaposlenih. Od ukupnih rashoda, koji su oko 2,1 miliona eura, skoro polovinu otpada na zarade, iako anagažovanima  na postrojenju za prečišćavanje otpadnih voda, troškove bruto zarada nadokanđuje Opština.

U izvještaju o poslovanju navodi se i da je to preduzeće imalo još brojne nematerijalne troškove . Recimo, usluga Agencije za privremeno ustupanje zaposlenih koštala je 7.520, operativnog centra i tehničke zaštite 9.722,  fiskalizacije 1.484 eura…. Prihod po  osnovu usluga javnog vodosnabdijevanja i prihvatanja i odvođenja komunalnih otpadnih voda u prošloj godini iznosio je 810.892 eura.

Predsjednik Opštine Pljevlja Dario Vraneš nedavno je zatražio od novog rukovodstva “da javnost informišu o finansijskoj situaciji koju su zatekli i označe krivce koji su preduzeće doveli u skoro bezizlaznu situaciju”. On je obećao da preduzeće, iako ima ogromna dugovanja, ne smije otići u stečaj i da će  Opština kao osnivač, “preduzeti sve zakonom dozvoljene mjere kako bi pomogli rad preduzeća i spriječili najgori scenario”. Biljana Đondović , nova vd direktorica  ,smatra da je jedino rješenje da se obavi dokapitalizacija.

Obimna ulaganja u opremu i mehanizaciju i do sada su karakteriala odnos osnivača i Vodovoda. Opština je tu firmu  opremila novom mehanizacijom,  vozni park kupovinom nove cisterne za vodu, kombinovane mašine, dostavnog vozila, uređaja za snimanje vodovodne i kanalizacione mreže.  Najavljena je i isporuka isporuka novog kombinovanog vozila kanal džete za crpljenje komunalnih otpadnih voda , kao i multi džet kombi vozila koje se koristi za održavanje manjih kanalizacionih profila. No, očigledno, da bi spasila Vodovod od propasati, lokalnoj upravi će biti potrebno mnogo više truda.

Pored finansijskih teškoća,  pljevaljskom vodovodu ima i drugih izazova. Među najvećim je oko 25 kilometara azbestnih cijevi, koje se zbog štetnosti odavno ne koriste za vodosnabdijevanje u zemljama Evropske unije. Najviše azbestno-cementnih cijevi ima od izvorišta u Odžaku do postrojenja za preradu vode, nepunih 19 kilometara. Od azbestno-cementnih cijevi izgrađen je i kompletan dovodni vodovod od izvorišta Jugoštica do bazena na Bogiševcu.

Iako su daleko od stečaja i u kolašinskom preduzeću Vodovod i kanalizacija novi menadžment zatekao je brojne probleme. Novi direktor Miloš Peković za Monitor kaže da su teškoće višestruke, a da će za njihovo rješavanje biti potrebne godine.

“Investicioni bum, ekspanzija  hotelskih kompleksa i stambenih objekata praćena postojećim problemima vodosnabdijevanja i tretmana otpadnih voda. Međutim, nakon imenovanja susreo sam se i sa unutrašnjim problemima preduzeća. Zastarjelost ili potpuno odsustvo propisa , akata i uredbi koje  dovode u pitanje cjelokupno funkcionisanje preduzeća. Loša unutrašnja organizacija i sistematizacija preduzeća. Od oko 30-ak zaposlenih koliko broji preduzeće , u tehničkoj službi rade svega dva fizička radnika i dva vodoinstalatera što je premalo za održavanje postojeće vodovodne i kanalizacione mreže,  a kamoli za ovoliki investicioni bum”, objašnjava on.

Peković kaže da poslovanje opterećuju i neusklađeni koeficijenti, obračunske vrijednosti zarada zaposlenih, nestabilne finansije, jer je mjesečni iznos bruto zarada gotovo jednak mjesečnoj naplati. Od novčanih problema, kaže, teži su oni u sistemu vodosnabdijevanja i neracionalna potrošnja vode.

“U ovom momentu u vodovodnom sistemu Kolašina u funkciji je jedan rezervoar zapremine 800 metara kubnih. U njegovoj blizini izgrađen je novi rezervoar sa dvije komore zapremine 3.000 metara kubnih.  Projektom je obrađeno rešenje prema kojem će se i ovaj rezervoar uključiti u sistem. Uključivanjem novog rezervoara u sistem povećaće se značajno zapremina rezervoarskog prostora . Rješavanje tog problema tek predstoji”, kaže Peković.

Osim tih  projekata preduzeće će  krenuti, objašnjava direktor,  sa ugradnjom oko 400 vodomjera na priključcima u namjeri da se u početku smanji, a u narednom periodu i potpuno eliminiše neracionalna potrošnja vode. Takođe,  ove godine je planirano postavljanje kontrolnih mjernih instrumenata na pojedinim djelovima grada kako bi se kvalitetnije pratio protok i pritisak vode po zonama. Peković je uvjeren da  neće biti potrebna “finansijska injekcija” Opštine, ali hoće odgovorniji odnos, trud i zalaganja svih zaposlenih da se “problemi dugo gurani pod tepih riješe”.  Prije svega,  problem pozamašnih potraživanja.  Potrošači iz kategorije domaćinstva  Vodovodu i kanalizaciji duguju 390.000, a oni iz ostalih kategorija 191.340 eura.

Dug mojkovačkog opštinskog preduzeća Komunalne usluge “Gradac”, koje obavlja i usluge vodosabdijevanja  iznosio je, nakon dolaska novog mendžementa,  850.000 eura.  Novi direktor Bojan Mišnić, kaže da je u  preduzeću  zatekao i mnogo ostalih problema, a među njima je i “katastrofalno stanje deponije na obali Tare”.

Neredovno izmirivanja obaveza prema dobavljačima, opterećenja reprogramom kredita i ratama za mašine u mjesečnom iznosu od preko 5.000 eura, samo su neki od izazova te mojkovačke firme.  Dug prema dobavljačima iznosi preko 80.000, a po osnovu neizmirenih obaveza za doprinose preko 765.000 eura.

Kako Mišnić kaže,tu izuzetno nepovoljnu situaciju počeli su da rješavaju podizanjem procenta naplate komunalnih usluga za pravna i fizička lica. Godinama, objašnjava, preduzeće je minimalno prihodovalo. Prema njegovim riječima, “mehanizacija je u prethodnom periodu zloupotrebljavana i u većini slučajeva neadekvatno naplaćivana”.  Do lokalnih izbora održanih 5. decembra 2021. godine na vlasti u Mojkovcu bila je Demokratska partija socijalista.

 Dragana ŠĆEPANOVIĆ