Godine 1964, 25. februara svjetsko prvenstvo u boksu prvi put je osvojio Amerikanac Kasijus Maselius Klej. On dolazi u sredinu ringa na stadionu u Majami biču, okreće se i skače. Postao je svjetski prvak! Dotadašnji svjetski šampion Soni Liston se predaje. Kasijus Klej viče: ,,Ja sam kralj! Ja sam najveći!” Bio je to početak ere istog boksera, ali kasnije pod imenom Muhamed Ali koji je ušao u legendu.
Muhamed Ali je u petak 3. juna preminuo u 75. godini života, poslije 32-godišnje borbe sa Parkinsonovom bolešću. Ali je po mnogima bio najbolji bokser u istoriji, osvajač zlatne olimpijske medalje i trostruki šampion svijeta u teškoj kategoriji. Američki sportski nedjeljnik Sports Illustrated nazvao ga je najboljim sportistom 20. vijeka. Bio je jedan od najomiljenijih, ali i najkontroverznijih američkih sportista svih vremena.
Muhmed Ali je odrastao u Velikoj aveniji u Luisvilu, u saveznoj državi Kentaki u porodici srednje klase, ali u segregaciji. Počeo je da trenira boks sa 12 godina, na incijativu policajaca koji ga je čuo kako viče na nekoga ko mu je ukrao bicikl. Njegov tadašnji trener rekao je da je dječak, poznat po imenu Kasijus Klej mlađi, bio mješavina sirovog talenta i odlučnosti.
Kasijusu Kleju, osvajaču zlatne medalje sa Olimpijade u Rimu 1960, je na putu za prvu titulu svjetskog šampiona protivnik Soni Liston bio veliki favorit – odnos na kladionicama iznosio je 7:1 u njegovu korist. Pa, ipak, Ali je šokirao Listona i obožavatelje ovog sporta.
Klej, poznat po dobrom radu nogu i brzini udarca, hvalio se da ,,leti kao leptir, i bode kao pčela”. Listona, poznatog po prgavosti, veličini i snazi, Kasijus Klej je uoči meča nazivao ,,ružnim starim medvjedom” i pozirao fotografima ispred natpisa ,,lovac na medvjede”.
Stručnjaci su predviđali da će mladi izazivač pasti pod udarcima mišićavog prvaka. No, za svih šest rundi, 22-godišnji Klej je odolijevao svjetskom prvaku kombinacijom jakih kontra-udaraca i izbjegavanjem Listonove desnice. Liston je počeo da se umara – bio je frustriran što mladom Kleju nije mogao da zada ni jedan solidan udarac. Kada je počela sedma runda, Klaj je bio spreman, no Liston je ostao da sjedi u svom uglu – znak da neće nastaviti borbu.
Novi nosilac titule Klej je od tada postao glavna tema i to ne samo u sportskim krugovima: pažnju su izazivali i njegova ljepota, način pesničenja i prepotentne izjave. Tako je poslije te prve važne pobjede izjavio: ,,Pobijedio sam jedno veliko opasno čudovište, koje je svakog nakautiralo i koje niko nije uspio da prebije, sve dok se nije pojavio mali čovjek Kasijus Klej iz Luisvila u Kentakiju. On je zaustavio Listona koji je dva puta pobijedio (Glojda) Patersona. On je htio da me ubije.”
Klej je posle borbe sa Listonom primio islam i promijenio ime u ono koje zna cio svijet – Mohamed Ali. Rasizam koji je osjetio kao dijete presudno je uticao i na njegove kasnije političke stavove. Medalju sa Olimpijskih igara iz Rima bacio je u rijeku Ohajo iz protesta prema rasizmu i zabrane da uđe u restoran zbog boje kože.
Sljedećih godina je na vrhuncu karijere i branio je titulu čak devet puta. Sportski kolumnista dnevnika Vašington post Majk Vajz priča kako je samouvjereni Ali nastavio da dominira, koristeći obje pesnice, ali i svoje riječi.
,,Ja sam najveći. Nokautiram sve propalice, a ako se budeš pravio pametan i tebe ću”, rekao je tada Kasijus Klej jednom novinaru.
Po američkom književniku Normanu Majeru koji se intenzivno bavio fenomenom Muhameda Alija, takve izjave su bile dobro razrađena strategija. ,,On je shvatio da pobjeda u boksu ima puno veze s povjerenjem u samog sebe. Njegov je cilj bio da pre borbe izvređa protivnika kako bi ga moralno oslabio”.
U nastavku karijere, Muhammad Ali je najčešće pobjeđivao, a doživio je tek nekoliko poraza. Aliju je, pored ostalog prva titula šampiona oduzeta, nije je izgubio na ringu. U domovini je u aprilu 1967. osuđen zbog odbijanja da služi u američkoj vojsci, na vrhuncu vijetnamskog rata. Za vrijeme vijetnamskog rata, Muhammad Ali je poručio: „Reći ću direktno, ne, nemam namjeru da idem 10.000 milja daleko od kuće i ubijam nevine ljude”. I još: „Nijedan Vijetnamac me do sada nije nazvao ‘crnčugom'”.
Time je na sebe navukao bijes bijelaca u SAD-u. Osuđen je na pet godina zatvora. Zahvaljujući plaćenoj kauciji ostao na slobodi, no izgubio je titulu svjetskog prvaka i licencu za sudjelovanje na prvenstvima.
No i tokom tih godina ostao je prisutan u javnosti.
U junu 1970. američki Vrhovni sud presudio je u korist Alija, složivši se da je nepravedno optužen. Svega nekoliko meseci poslije povratka u ring, novi šampion u teškoj kategoriji Džo Frejzer nanio je Aliju prvi poraz u profesionalnoj karijeri. Nakon toga su ga mnogi proglasili izgubljenim. Ali mu se međutim revanširao u njihovoj drugoj borbi.
Još jedan čuveni meč bio je onaj između Alija i Džordža Formena, održan 30. oktobra 1974. u Kinšasi, glavnom gradu tada Zaira, danas Demokratske Republike Kongo. Ljubitelji boksa i sporta uopšte znaju tu borbu kao Grmljavina u džungli. Meč je postao najpoznatija borba u istoriji boksa.
,,Upotrijebio je ono što ljudi i danas smatraju jednom od najneverovatnijih strategija – glumiš da si umoran, pustiš protivnika da se ispuca – a onda iznenada oživiš i pronađeš način da ga nokautiraš u osmoj rundi. To je vjerovatno i dalje najtrijumfalniji trenutak u istoriji boksa”, pričao je Vajz iz Vašington posta.
Ali se poslije toga sastao sa Frejzerom treći i posljednji put. Bio je kraj 1975. godine. Ali je izdržao 14 brutalnih rundi i na kraju pobijedio tehničkim nokautom.
U svojoj neobičnoj dugoj bokserskoj karijeri, Muhamed Ali je postao prvi bokser koji je tri puta bio prvak svijeta (1964-1967, 1974-1978, 1978-1979) u teškoj kategoriji. Time je postao besmrtan, jer to do sada nije uspjelo ni jednom bokseru.
Jedino, 1980, u 38-oj godini, Ali nije uspio da ponovno osvoji naslov prvaka, kada je izgubio od Larija Holmsa. Karijeru je završio sa rekordnim skorom od 56 pobjeda, od čega 37 nokauta i pet poraza.
Iz Ujedinjenih nacija koje su ga 1998. proglasile ,,glasnikom mira” su saopštili da je Ali bio „svjetski šampion jednakosti i mira”. Kako je saopštio portparol Ban Ki Muna, svetska organizacija je sa Alijem počela da sarađuje 1970-ih, u kampanjama protiv aparthejda i socijalne nepravde. Ali je kasnije obišao svijet podržavajući incijative UN za djecu, rasno i političko pomirenje.
Počast od trojice predsjednika
Mnogobrojni sportisti i prominentni borci za ljudska prava, ali i tri predsjednika SAD-a su odali počast Muhamedu Aliju. ,,Muhamed Ali je uzdrmao svijet i svijet je bolji zbog toga”, rekao je predsjednik Barak Obama u obraćanju povodom Alijeve smrti, zajedno sa suprugom Mišel. ,,Bio je najveći i tačka”, zaključio je Obama. Obamin prethodnik Džordž Buš mlađi je naveo: „Lora i ja smo tužni zbog smrti Muhameda Alija – najvećeg svih vremena”. ,,Dao sam Aliju Predsjedničku medalju slobode 2005. i naglas se zapitao kako je uspio da ostane tako lijep tokom tako mnogo borbi koje je imao. To vjerovatno ima veze sa njegovom lijepom dušom. Bio je oštar borac ali čovjek mira…” Nekadašnji predsjednik SAD-a Bil Klinton posebno je naglasio da je Ali postao veći i od same legende o njemu. ,,Čast mi je što sam imao čast da ga odlikujem medaljom u Bijeloj kući i da ga gledam kako pali Olimpijski plamen. Postao je veći i od same legende”, zaključio je Klinton, dodajući ,,Zbogom prijatelju”. Poznati aktivista za ljudska prava Afroamerikanac Džesi Džekson je podsjetio da je Ali bio voljan da žrtvuje svoju krunu i novac za principe kada je odbio da ide u rat u Vijetnamu.
Glas protiv Trampa
U jednom od svojih posljednjih javnih nastupa Muhamed Ali je u decembru 2015. digao glas protiv izjava Donalda Trampa, republikanskog kandidata na predstojećim predsedničkim izborima u Sjedinjenim Američkim Državama. U saopšenju koje je izdao njegov tim za medije , Muhamed Ali je pozvao muslimane u SAD-u da se usprotive onima koji koriste islam kako bi promovisali vlastiti politički program. Iako nije direktno pomenuo Trampa, Muhamed Ali je rekao i to da politički lideri koji otvoreno osuđuju islam kao vjeru, mnoge ljude obeshrabruju da nauče više o islamu. ,,Istinski muslimani znaju, tj. moraju znati da je protv naše vjere da je namećemo ili silom tjeramo ljude u nju”, kazao je on. Slavni bokser je takođe kazao da, govoreći kao neko ko nikada nije bio optužen za tzv. političku korektnost, vjeruje da politički lideri SAD-a moraju svoj uticaj koristiti kako bi promovisali međusobno razumijevanje i shvatanje islama, kao i pojasnili da su ubice izopačile stvarnu vjeru. Ali je napao tzv. Islamsku državu (ISIL) , naglašavajući da nema ničega islamskog u ubijanju nevinih ljudi u Parizu, San Bernardinu (u američkoj saveznoj državi Kaliforniji), ili bilo gdje u svijetu. Pravi muslimani znaju da okrutno nasilje tzv. islamskih džihadista jeste u suprotnosti sa svim što je stub islama, kazao je tada u saopštenju Muhamed Ali.
Drhtava paraliza
Zbog Parkinsonove bolesti se Ali, pojam elegancije i brzine u boksu, decenijama sporo kretao i vrlo teško govorio. Neki stručnjaci su kazali da je njegova bolest vjerovatno posljedica nebrojenih udaraca dobijenih u ringu. Parkinsonova bolest, progresivno oštećenje središnjeg živčanog sistema je spori, ali neumoljivi ubojica. Bolesnici su najčešće stariji od 50 godina, ali ima ih i u ranim 30-im. Ali je obolio u 44. godini. Bolest je prvi put opisao engleski ljekar dr Džejms Parkinson, 1817. godine, upotrijebivši riječi ,,drhtava paraliza”. Najuobičajeniji simptomi bolesti su drhtanje ruku i nogu, teškoće u bržem kretanju, ukočeni udovi i tipičan hod povlačenjem nogu.
Milan BOŠKOVIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
OKO NAS3 sedmice
INTERVJU3 sedmice