Prva asocijacija na pomen javne uprave većini građana je – tromost i glomaznost, šalteri na kojima je često bez velike muke i čekanja nemoguće obaviti posao, gomila službenica koje se vrzmaju sa prevrnutim šoljicama kafe prepričavajući priče o malim platama, objavljivanje pauze kad se kome prohtije… Posljednjih godina situacija u nekim dijelovima javne uprave je poboljšana, ali je državni aparat nezaustavljivo rastao. Osnivane su nove agencije, uprave, direkcije, zavodi… U državnoj i lokalnim upravama zapošljavani su novi ljudi. Sve pod krinkom krčenja puta ka Evropskoj uniji. Sada, idući ka toj istoj EU moramo da zaključavamo vrata novoosnovanih institucija i otpuštamo višak zaposlenih. I plaćamo im otpremninu.
„U posljednjoj dekadi, broj organa državne uprave je gotovo udvostručen. I pored potrebe osnivanja jednog broja institucija u cilju napretka u integracionom procesu i normativnog uređenja, neopravdano je dominantan trend osnivanja novih organa, umjesto integrisanja novih poslova u već postojeći institucionalni okvir. Rezultat te prakse je značajno povećavanje troškova rada državne uprave”.
Ovaj (rogobatni) citat prepisali smo iz Vladine Strategije reforme javne uprave od 2011. do 2016. godine. U Vladi su, dakle, svjesni problema. No, to nije dovoljno. Treba ga i riješiti. Zato će sedam odsto zaposlenih iz javne uprave morati uskoro, ako je vjerovati Vladinim planovima, da ostanu bez posla. A i neki organi uprave biće ugašeni.
Koje će institucije biti zaključane još se ne zna. No, biće to udarac onima koji su na njihovim platnim spiskovima. Jer posljednjih godina crnogorski san bio je – zaposliti se u nekoj od državnih regulatornih agencija. Samo najbolji mogli su da budu na njihovom čelu ili u upravnim odborima i savjetima. Plata i privilegije – za pozavidjeti.
Dragan Đurović, koji se nalazi na čelu Uprave za civilno vazduhoplovstvo, ima tri hiljade eura platu i to bez minulog rada. Tako piše na sajtu Komisije za utvrđivanje konflikta interesa. Kao rekorder po visini primanja u javnosti je poznat Šaleta Đurović, predsjednik Savjeta Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost. Njegova mjesečna nadoknada za predsjedavanje Savjetom išla je i do šest hiljada eura. Trenutno, po evidenciji Komisije, od Agencije prima 2.391 eura mjesečno.
Pored ovih, postoji još niz agencija – Regulatorna agencija za energetiku, Agencija za nadzor osiguranja, Agencija za nacionalnu bezbjednost, Centralna depozitarna agencija, Agencija za promociju stranih investicija, Agencija za lijekove i medicinska sredstva… Tu su i raznorazne uprave koje su samo nicale posljednjih godina i na čije su čelne pozicije dolazila sve sama zvučna DPS-SDP imena.
U Mišljenju Evropske komisije o zahtjevu Crne Gore za članstvo u Evropskoj uniji, između ostalog ukazano je i na potrebu daljeg reformisanja državne uprave. Ministarstva finansija i unutrašnjih poslova i javne uprave do kraja trećeg kvartala treba da izrade analizu koja će pokazati kako će se racionalizovati cjelokupan sistem kroz smanjenje broja organa i agencija, njihovog međusobnog spajanja ili pripajanja nadležnim ministarstvima.
Ni u opštinama stanje nije bolje. U kolašinskoj lokalnoj upravi radi oko 80 zaposlenih za koje je procijenjeno da su tehnološki višak i koji bi u narednim mjesecima trebalo da ostanu bez posla. Predsjednik Skupštine opštine Mile Šuković objasnio je da je taj broj konačan, a urađen je i program racionalizacije lokalne administracije i službi.
Bio je iskren: ,,Besmisleno je ne priznati da smo tokom proteklih političkih procesa, a naročito tokom kampanja za rješavanje državnog statusa, svi zapošljavali više nego što treba i u državnim institucijama i u lokalnim upravama”.
Ali i pobrkao lončiće. ,,Tvrdim da smo mi u kolašinskoj lokalnoj upravi i tada vodili računa da zapošljavamo one kojima je posao bio neophodan i koji su na taj način obezbjeđivali egzistenciju svojih porodica”. Upravo u Šukovićevoj izjavi je suština problema. Posao se ne daje nekome zato što mu je potreban već zato što ima kvalifikacije, znanja i vještine koje se traže za određeno radno mjesto. Država onima koji ne mogu sebi da obezbijede egzistenciju treba da pomogne na drugi način, a ne tako što će izmisliti radno mjesto ili staviti ga da radi nešto što ne zna samo zato što glasa za vladajuću partiju. A vlast upravo to masovno radi. Ne funkcioniše tako samo Opština Kolašin već cijela Crna Gora. Zato i imamo toliko prekobrojnih, nesposobnih i neefikasnih po kancelarijama i šalterima.
U Beranama, gdje se na lokalnom nivou vlast mijenjala nekoliko puta u posljednje dvije decenije, administracija se samo povećavala. Poslije izbora 2006. godine, kada su DPS i SDP preuzeli vlast, lokalna administracija uvećana je više nego ikada. Javna preduzeća, koja su nekada imala po desetak zaposlenih, kao Centar za kulturu ili Sportski centar, trenutno imaju više od četrdeset, odnosno osamdeset. Predsjednik Opštine Vuka Golubović (u javnosti poznat po zapošljavanju familije i prijatelja) nedavno je saopštio da lokalna administracija Berana s javnim preduzećima broji oko 650 radnika, ali obećao je i brzu racionalizaciju. ,,Taj broj će biti prepolovljen i sveden na 320”. Vidjećemo!
Na nedavno održanom okruglom stolu o ispunjavanju sedam uslova Evropske komisije posvećenom upravo reformi državne uprave, predstavnici NVO su ustvrdili da je višak zaposlenih i veći nego što to u Vladi priznaju. Savjetnik u Vladi Lav Lajović odgovorio im je da je višak na nivou državne uprave pet, a na nivou lokalne samouprave 15 odsto.
Predstavnicima NVO nije ostalo jasno po kojoj metodologiji računaju višak. “Broj prekobrojnih u nekim opštinama kreće se i do 500 odsto”, kazao je direktor NVO Evropski pokret Momčilo Radulović. „Niko mi ne može reći da je 500 ljudi potrebno da radi u opštini Budva. Evropski prosjek je da na hiljadu građana bude četvoro zaposlenih”.
Sredinom prošle godine ministar unutrašnjih poslova i javne uprave Ivan Brajović je obznanio da je prema nezvaničnim podacima u javnoj upravi Crne Gore zaposleno oko 50 000 ljudi i prokomentarisao da je to veliki broj. U lokalnim upravama radi 10 000 službenika. Ministar Brajović je tada rekao i da bi svaki poslodavac želio da ima što manji broj zaposlenih, da su oni što stručniji i da može što bolje da ih plati.
Nevjerovatna je lakoća kojom odgovorni ljudi iz vlasti kritikuju ono što sami godinama rade. I nastavljaju utabanim stazama. Sada opet imamo Strategiju. I sve manje para da plaćamo spor i prekobrojan činovnički aparat. No, pitanje je, ima li volje da ispred partijske podobnosti, napokon, ispliva stručnost.
Marijana BOJANIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
INTERVJU3 sedmice