Sve opcije koje su pred Spajićem ,a koje podrazumijevaju vladu, sa sobom nose određeni problem kod zapadnih partnera (ZBCG), kod partijskih kolega (URA) ili kod sopstvenih birača (DPS). Međutim, čini se da je svaka opcija za PES bolja od poraza u ovom procesu jer bi to na sljedećim izborima koštalo partiju velikog dijela podrške
MONITOR: Prošlo je više od polovine zakonskog roka u kom mandatar Milojko Spajić mora formirati vladu, ali ona još nije predložena. Kako vidite Spajićevu trenutnu poziciju?
ZENOVIĆ: Pozicija mandatara je protokom vremena sve lošija, a pobjednički optimizam posustaje. Složenost faktora i različtih uslovljenosti u formiranju nove vlade ne ide na ruku Spajiću. Makijaveli je rekao da su u politici ključni harizma i sreća. Jasno je da na ovo drugo mandatar ne bi trebalo više da računa.
MONITOR: Koje su mogućnosti sada pred mandatarom?
ZENOVIĆ: Postavgustovska konfiguracija partijskog sistema je značajno drugačija od onog u kojem je postojala dominantna partija i u kojoj se problemi konsocijacijske, koalicione i višepartijske demokratije nisu vidjeli. Najsigurnija opcija za Spajića je nov dijalog, ujedno i jedina koja može omogućiti Spajiću da sastavi Vladu. U javnosti je stvoren utisak da je pregovarački proces o formiranju Vlade zastao i sada bi mandatar trebalo da novim programskim i konceptualim okvirima otvori novi prostor za dijalog. Nažalost, sve opcije koje su pred Spajićem a koje podrazumijevaju vladu sa sobom nose određeni problem kod zapadnih partnera (ZBCG), kod partijskih kolega (URA) ili kod sopstvenih birača (DPS). Međutim, čini se da je svaka opcija za PES bolja od poraza u ovom procesu jer bi to na sljedećim izborima koštalo partiju velikog dijela podrške.
MONITOR: Koja ga odluka može najviše koštati i u kom smjeru vi vidite mogući rasplet?
ZENOVIĆ: Matematički gledano, najsigurnija bi svakako bio onaj scenario koji uključuje DPS, uslovno govoreći to u trenutku kad je DPS stranka sa najmanjim koalicionim kapacitetom znači da bi PES u toj varijanti prošao sa najmanje ustupaka. Ujedno to bi bila i najpogubnija varijanta za PES politički, nesumnjivo bi vodio njegovom bržem rascjepu. Vlada koja bi uključivala URU bila bi izazovna u pogledu liderskog i harizmatskog rivalstva, ali bi programski najbolje odgovorila zadacima nove vlade. Konačno, opcija koja bi uključivala sve osim DPS-a, bila bi dobra polazna osnova za odblokiranje institucionalnih procesa, ali bi organizaciono i politički bila složena u kontekstu novih političkih rivaliteta unutar PES-a ali i šire unutar postavgustovske većine.
MONITOR: Slažete li se sa ocjenama da je ključ razrešenja za formiranje vlade u odnosu Spajića i njegovog partijskog kolege Jakova Milatovića, predsjednika države?
ZENOVIĆ: Nesumnjivo je da Milatović ima demokratski legitimitet da se uključi u proces onoliko koliko mu Ustav to ne zabranjuje, posrednička, medijatorska uloga kojom može da okupi aktere i legitimiše proces pregovora. Međutim, da bi ta uloga bila stvaralačka, to bi podrazumijevalo harmoničan odnos unutar liderstva PES-a. Platforma za CG u EU u tom smislu je vrjednosno opravdan korak predsjednika, ali može biti kontraproduktivan za proces formiranja vlade jer je dio aktera shvatio da iza platforme stoji neka politička ambicija predsjednika. S druge strane, u momentu institucionalnog vakuma u kojem je Crna Gora, predsjednik jedini ima puni mandat da djeluje, otud je opravdana njegova potreba da uprkos ceremonijalnoj ustavnoj nadležnosti da neku svrsishodniju.
MONITOR: Kako vidite taj odnos i procese u toj stranci?
ZENOVIĆ: Kao rezultat stihijskog i nepromišljenog političkog djelovanja u kojem je prerano došlo do liderske i organizacione krize. Propuštena je šansa da građanski pokreti pokažu u čemu je njihova komparativna prednost u odnosu na začaurene političke partije, u čemu je njihova fleksibilnost i kako se autoritet gradi na viziji, a ne na formalnoj moći. Ne mislim da postoje suštinske vrjednosne i ideološke razlike između dva lidera, zato sam kao većina građana začuđen unutarstranačkom dinamikom u PES-u. Napominjem, PES svoje ideološko-programsko utemeljenje ne može naći samo na programu Evropa sad, potrebno je da se ideološki i vrjednosno profiliše u sveukupnosti političkih pitanja, a vjerujem i da ima ljude koji taj zadatak mogu da izvedu.
MONITOR: Šta je sa različitim uticajima na formiranje ove vlade, posebno spolja?
ZENOVIĆ: Istakao sam da su ti procesi često kontraproduktivni, te da uplitanje stranih ambasada nekad šteti evroatlanstkom raspoloženju u Crnoj Gori, a uplitanje Beograda umanjuje šanse srpskih stranaka za djelotvorno učešće u vlasti. Jednako kako bi to bilo slučaj sa Zagrebom ili Tiranom. Crna Gora je složena politička zajednica, partneri su potrebni od Beograda do Brisela, ali sve nacionalne grupe imaju svoje političke predstavnike, tu su i građanske, partije ljevice i desnice i ovi akteri su ovlašćeni da se dogovore o vlasti. Stabilokratiju u Crnoj Gori je zamijenila fragilokratija, toj vulnerabilnoj ustavnoj demokratiji treba dati priliku da se zadjene u tkivo naše političke kulture. Svijest o suverenitetu građana, ustavnom određenju Crne Gore kao građanske i republikanske države – to je vrjednosni imperativ kojem svi treba da težimo i jedini koji omogućava da politika bude alat za bolji i srećniji život, a ne topuz za politički slabije.
MONITOR: Šta je sa unutrašnjim interesima i koliko oni utiču na formiranje vlade, odnosno zastoj u pregovorima?
ZENOVIĆ: Na vrjednosnoj ravni u unutrašnjoj politici postoji najširi konsenzus oko vladavine prava, evropskih integracija, borbe protiv kriminala i korupcije. Vrijeme je da to politički akteri istinski pokažu da su ti aksiomi ispred partijskog i ličnog bilansa. Postoji jedan segment društvenih i političkih procesa koji ne zavise od promjenjljive političke volje, koji su dio nacionalnog interesa. Za Crnu Goru, to su evropske integracije.
MONITOR: Ukoliko se vlada ne formira, koje su mogućnosti pred Crnom Gorom i šta bi to značilo za prilično dugu institucionalnu i političku krizu?
ZENOVIĆ: Novi izbori, nova kriza i novi zastoj. Politička rekonfiguracija koja suštinski ne bi donijela rješenje Gordijevog čvora. Dakle, bilo bi to još jedno razočarenje u političku elitu i njenu sposobnost da se suoči sa društveno-političkim problemima Crne Gore. Problem sa Crnom Gorom prije 2020. bio je nedostatak demokratičnosti, korupcija i druge deformacije institucija, ali to je period stabilokratije, političke izvjesnosti. Nova era treba da iznjedri političke elite koje mogu da uvjere građane ne samo u novi diskurs demokratije i vladavine prava, nego i političku izvjesnost na kojoj počiva svaki politički poredak.
MONITOR: Uskoro očekujemo izvještaj Evropske komisije. Može li platforma predsjednika Milatovića pomjeriti stvari kada je u pitanju odblokiranje evropskog puta Crne Gore?
ZENOVIĆ: Nažalost, proces evropskih integracija je u posljednje dvije decenije postao jedna birokratska i tehnokratska procedura, a kao društvo koje u tome nije vično, uz stalnu promjenu pregovaračke strukture, gubljenjem institucionalne memorije mi smo danas u ćorsokaku pregovaračkog procesa. Platforma je vrjednosno u redu, kao podjsetnik, upozorenje ali puno je manjih tehničkih koraka koje treba odvojiti od dnevne politike a od kojih zavisi naš evropski put. Uloga političkih partija je da pokažu volju i dosljednost da ničim taj proces ne ometaju i daju podršku svim institucijama u ostvarvanju mjerila iz poglavlja 23 i 24.
MONITOR:Gdje vi vidite rješenje za izlazak iz krize i normalizaciju i demokratizaciju društva?
ZENOVIĆ:Dijalog i institucije, riječi i pravila – to je ono na čemu počiva naša cijela civilizacija, pa tako i svaki put normalizacije i demokratizacije društva. I za jedno i drugo potrebno je samo malo političke volje i uvjerenja da možemo i treba da budemo pristojna država i društvo.
Milena PEROVIĆ
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice