Požari na sjeveru države tokom prve polovine aprila su gutali šumske komplekse. Gotovo sve su ih uzrokovali ljudi. Neodgovorni pojedinci koji su sezonu čišćenja imanja iskoristili za paljenje korova i poljoprivrednog otpada. Pored nepažnje, požari su nastali i namjernim podmetanjem

Kiša i snijeg u utorak i srijedu, omogućili su vatrogascima u nekoliko opština na sjeveru države dugo čekani predah poslije skoro dvije sedmice neprekidne borbe s vatrom. Od početka aprila, u Šavniku, Žabljaku, Kolašinu, Pljevljima, Beranama… bilo je aktivno preko 60 požara. Već sada je jasno da je šteta na šumskim kompleksima, prema nezvaničnim procjenama iz lokalnih uprava, ogromna. Pripadnici službi spasavanja, kojima je nekoliko dana pomagala  helikopterska jedinica MUP-a, uspjeli su da odbrane stambene i ostale objekte. I ovog puta, tvrde vatrogasci, potvrđena je neslavna statistika da su gotovo svi požari nastali ljudskim faktorom. Podmetnuti su ili izazvani nemarom.

Iz mnogih opština, tokom prve polovine aprila, stizali su brojni dramatični  izvještaji o stanju na lokacijama zahvaćenim vatrom. U ponedjeljak su žabljački vatrogasci, uz ogromne napore, jedva držali pod kontrolom požar u Ninkovićima, koji se primakao kanjonu Tare i Nacionalnom  parku  Durmitor.

„Ljudi su na izmaku snage, jer se krećemo pješke,  noseći naprtnjače sa vodom i priručna pomagala za gašenje. I dok traje akcija iznad Ninkovića, buknuo je požar u Tepcima, u kanjonu Tare. Po istom klišeu, neko je zapalio travu, vatra se proširila na korov i nisko rastinje, pa sada prijeti crnogoričnoj šumi u podnožju Ćurevca” – saopštio je u ponedjeljak komandir žabljačke Službe zaštite  Drago Popović.

Šavnički vatrogasci borili su se s vatrom na više lokacija, širom opštine. Nekoliko dana bili su aktivni požari desnom stranom rijeke Bukovice, od Kosorića prema Šavniku i u Timaru, prema Borovcu. Pripadnici šavničke Službe zaštite, na izmaku snage, uspjeli su da lokalizuju požar u Grabovici, koji se proširio na  stoljetna stabla bukve, cera, trse i bora. Spriječili su da se proširi vatra na ulazu u kanjon Nevidio.

U kolašinskom selu Vranještica mještani su osam dana gasili vatru na nekoliko lokacija. Jedina oprema bile su im poljoprivredne alatke. No, uspjeli su da spasu lokalnu crkvu, ali i nekoliko kuća. Jelovu šumu – ne.

„Gorjelo je od Dragićevog mosta u Barama Kraljskim prema Vranještici. Požari su bili aktivni u Čukama, Suvoj gori… Crkvu na Bukovoj poljani u subotu jedva smo spasili. Gasilo je sedam mještana, jer ih više i nema u ovom skoro opustjelom selu. Grijeh je i velika šteta na ovaj način uništavati čamovinu, livade, pašnjake, ugrožavati kuće. Dovodimo u opasnost i svoje živote gaseći vatru, bez odgvorajuće opreme. Ni sam ne znam kako, ali uspjeli smo ovog puta. Ne znam šta će biti ako se ovako nastavi“ –  reko je na kraju višednevne borbe s vatrom presjednik  mjesne zajednice Rajo Đukić.

Kolašinski vatrogasci su bili aktivni na 10-ak lokacija u toj opštini. Uspjeli su da tokom skoro 15 sati borbe sa vatrenom stihijom, sačuvaju kuće i repetitor na Crkvinama, ali ne i veliku površine šume. Komandir Službe zaštite Željko Darmanović objašnjava kako vatrogasci ne mogu da izdrže višednevno gašenje požara bez pauze. Fali, kaže, i ljudstva i snage.

U okolini Kolašina požari su aktivni od sredine marta, a kratki odmor vatrogascima omogućavala je sporadična kiša. Darmanović kaže da je lakše nabrojati sela u kojima nije bilo požara, nego ona u kojima su bile ugrožene kuće. Vatra je zahvatila i prostor za uzgoj divljači u Lokvi Puletića.

Pljevljskim vatrogascima presudnu pomoć u lokalizovanju više požara pružila je Vojske Crne Gore. Najkritičnije je bilo u selu sela Mataruge. Prethodno su ugasili požar u Kozičkoj rijeci, ali nijesu uspjeli da sačuvaju veliku  količinu  smrčeve šume. Gorjelo je i u selu Ljutići, Gotovuši, Bobovu, Bukovici, Meljaku…

Vatra je u toj opštini, sredinom marta, odnijela i jedan ljudski život. Drago Milić (67) preminuo od opekotina koje je zadobio kada je vatra zahvatila travu i sitno rastinje nedaleko od njegove kuće u selu Rudnica. Požar je izazvao njegov  komšija, čisteći livadu.

Iz mnogih službi zaštite i lokalnih uprava  na sjeveru, tokom prve polovine aprila, stizali su apeli sugrađanima da se uzdrže od nesavjenog ponašanja, koje ugrožava  imovinu i ljudske živote.

„Požare su, uglavnom, uzrokovali neodgovorni pojedinaci koji su sezonu čišćenja svojih imanja iskoristili za paljenje korova i poljoprivrednog otpada. Sve je to rezultiralo nemjerljivim posljedicama po šume i privatnu imovinu” – saopštili su iz pljevaljske Opštine.

Direktorat za vanredne situacije MUP-a apelovao je na građane da se uzdrže od nekontrolisanog paljenja prikupljenog materijala sa svojih imanja i pozvao „na  savjesnost i odgovornost u ovoj situaciji, kada je značajan dio kapaciteta sistema zaštite i spašavanja stavljen u funkciju zaštite od epidemije izazvane koronavirusom”.

Sličan apel uputio je i Crnogorski elektrodistributivni sistem (CEDIS). Iz te kompanije informisali su javnost da je od 1. marta  zamijenjeno više od 120 stubova različitih profila, vrijednih oko 40.000 eura, koji su uništeni u požarima.  Objašnjavaju da požari dovode i do višesatnih prekida u snabdijevanju električnom energijom.

Upućeni su i brojni pozivi nadležnim organima da otkriju i kazne sve koji izazivaju požare. Bez razultata. Policija se nije proslavila u otkrivanju i procesuiranja počinilaca. Zakonom su za počinioce tih djela propisane prilično visoke kazne. U zavisnosti od posljedica, neko ko namjerno ili nenamjerno izazove šumski požar, rizikuje da bude kažnjen od šest mjeseci do 12 godina zatvora.

Pored nepažnje prilikom čišćenja imanja, požari, kažu kolašinski vatrogasci,  nastaju i namjernim podmetanjem.

„Još je nevjerovatno veliki broj ljudi koji vjeruju da će na opožarenoj površini biti dobar rod pečurke. To nije tačno. Više puta su stručnjaci objašnjavali koju štetu vatra pričini flori. Više truda policije i izricanje kazni, rezultirale bi daleko manjom štetom u šumama i manjim trošenjem novca građana pri gašenju” – tvrde u kolašinskoj Službi zaštite.

Koliko je hektara šume progutala vatra ovog proljeća, tek treba da se utvrdi, ukoliko bude volje za to. Raniji podaci govore o tome da je šteta koju izazovu piromani višemilionska. U Reviziji o uspješnosti sprovođenja politike zaštite od šumskih  požara, koju je prije sedam mjeseci objavila Državna revizorska institucija (DRI) piše da je od 2012. do 2018. godine bilo 532 požara. Na 34.626 hektara opožarene  površine, procijenjena je  šteta od skoro 6,5 milona eura.

Prema Reviziji DRI, službe zaštite i spasavanja po opštinama, sudeći prema opremljenosti i kadru, prilično su nemoćne u borbi s vatrom. U Nikšiću, Plavu, Šavniku, Andrijevici, Petnjici, Kolašinu i Rožajama nedostaje lična i kolektivna oprema za kvalitetan odgovor na nepogode. Revizijom je utvrđeno da pojedine opštine imaju problem prilikom zapošljavanja edukovanih kadrova.

Država, piše u tom dokumentu, ne praktikuje detaljne analize nakon svake krizne situacije. Konstatovano je nepostojanje jedinstvene metodologije za procjenu štete od elementarnih nepogoda. Nemamo ni propise  koji regulišu procjenu štete na šumi, a realizacija planova sanacije šuma je upitna. Rezultati pošumljavanja opožarenih površina, takođe, nijesu zadovoljavajući, tvrde u DRI.

                                                                             Dragana ŠĆEPANOVIĆ