Ostala je potpuno neistražena zona visoke korupcije u procesu donošenja katastrofalnih detaljnih urbanističkih planova po instrukcijama investitora, kojima je trajno degradiran prostor budvanske rivijere

Snimak na kome dvojica inspektora Ministarstva održivog razvoja i turizma uzimaju novac od jednog investitora iz Budve imao je kao posljedicu ostavku ministra Pavla Radulovića i razrješenje Rine Ivančević, v.d. direktorice Direktorata za inspekcijske poslove. On je istovremeno pokazao kako je korupcija na svim nivoima urbanizacije crnogorskog turističkog centra bila njen sastavni dio. Podmićivanje inspektora, državnih službenika zaduženih za sprečavanje nelegalne gradnje i nepoštovanja zakona i propisa u ovoj oblasti, samo su mali dio onoga što se u periodu nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore dešavalo na primorju, posebno u Budvi.

Ekspanzija gradnje objekata svih vrsta koja je zahvatila ekskluzivni prostor budvanske opštine početkom 2007. godine, izrodila je mnoge korupcionaške afere u kojima su brojni istaknuti funkcioneri vladajuće Demokratske partije socijalista osuđeni na višegodišnje zatvorske kazne. U osnovi svih afera koje je istraživalo Specijalno državno tužilaštvo i koje su okončane osuđujućim presudama članovima budvanske organizovane kriminalne grupe, leži korupcija u urbanizmu, građevinarstvu i gazdovanju zemljištem u državnoj svojini. Korupcija ove vrste koštala je karijere dva predsjednika opštine Budva, Rajka Kuljaču i Lazara Rađenovića, kojima je dosuđena odgovarajuća kazna. Međutim, „najveća riba“ koja je u Crnoj Gori osuđena za korupciju, između ostalog i  zbog uticaja na gradske i partijske funkcionere u trgovini zemljištem i povezanosti sa investitorima, bio je Svetozar Marović, bivši potpredsjednik vladajuće partije i bivši predsjednik zajedničke države Srbija i Crna Gora.

Ostala je potpuno neistražena zona visoke korupcije i odlučujućeg učešća drugih državnih funkcionera, predstavnika lokalne uprave i planera u procesu donošenja katastrofalnih detaljnih urbanističkih planova po instrukcijama investitora, kojima je trajno degradiran prostor budvanske rivijere.

U proces izrade planske dokumentacije aktivno i odlučujuće bilo je učešće Ministarstva održivog razvoja u mandatu Branimira Gvozdenovića. Predstavnici MORT-a u obraćanju javnosti najčešće umanjuju doprinos ove institucije u donošenju devastirajućih planskih dokumentata, pravdajući se kako se saglasnost Ministarstva odnosi samo na kontrolu zakonom propisane procedure izrade plana, delegirajući krivicu ka odbornicima lokalne skupštine, koji ih na koncu, usvajaju. Učinak MORTA-a za današnji izgled Budve, bio je daleko pogubniji. Neće biti da je organizovana interesna grupa uticajnih Budvana, sama i na svoju ruku, sledeći sopstvene interese, donijela i sprovela u djelo urbanističke planove po kojima je drastično urbanizovan svaki pedalj izgrađenog i neizgrađenog atraktivnog prostora. Nad Budvom je u XXI vijeku izvršen urbicid, u kome su učestvovali mnogi. Ogroman kapital, korupcija i kriminal, pratili su proces planiranja prostora i izgradnje Budve, a da niko za to odgovarao nije.

Tadašnji ministar Gvozdenović davao je saglasnosti na najvažnije planove, kojima je članovima njegove uže i šire familije omogućena izgradnja stambenih naselja i višespratnica u Pržnu i centru Budve. Mnogi „strateški“ investitori završavali su svoje potrebe preko Vlade i ministarstava, nije bilo političke volje da se zaštiti vrijedni prostor budvanske rivijere. Sjetimo se samo izjave ministra Predraga Sekulića koji je studentima Arhitektonskog fakulteta objašnjavao kako je uništenu Budvu  treba prepustiti da propadne do kraja. Njegov mandat u Ministarstvu održivog razvoja i turizma, ostaće upamćen samo  po ovoj skandaloznoj izjavi.

Proces donošenja urbanističkih planova za područje centra Budve i Petrovca, te za Bečiće, Pržno i atraktivna paštrovska sela, obilježen je korupcijom u svim fazama planiranja. Od opštinske odluke da se neki prostor urbanizira pa sve do izrade plana i na kraju do njegove primjene za svaki objekat ponaosob. Najveću krivicu u procesu urbanizacije budvanske opštine snosi Arhitektonski fakultet u Beogradu čiji pečat nose planovi kojima se na prostoru malih turističkih mjesta predviđa izgradnja nekoliko miliona kvadrata stanova i apartmana. Arhitektonski fakultet beogradskog Univerziteta prodao je Budvi i Crnoj Gori ideje i rješenja po kojima uz morsku obalu Budve, Bečića i Petrovca treba zidati kule i nebodere, bez ulica, trotoara, bez zelenila i parkova. Javno je pogažena struka zbog ogromnog interesa. Fakultet nije posao dobio na tenderu, nego je angažovan kao podizvođač od strane biroa AG Infoplan iz Nikšića, privilegovane firme koja je po pravilu dobijala poslove izrade najvažnijih planova, a onda ih, uz naknadu ustupala drugima.

Šef planerskog tima beogradskog fakulteta, kontroverzni profesor Miodrag Ralević, optuživan je za korupciju. Navodno je za ucrtavanje traženih kvadrata i spratova postojala utvrđena tarifa. O tome je bilo riječi i na sjednicama SO Budva kada su pojedini odbornici govorili kako se novac za ucrtavanje objekata u vrećama odnosi na Arhitektonski fakultet, obrađivaču i povezanim licima.Pojedini građani Budve podnosili su krivične prijave protiv planera Ralevića Vrhovnom državnom tužilaštvu, koje ih je proslJeđivalo  Osnovnom tužilaštvu u Kotoru, glavnom tužiocu Borisu Saviću. Svaka prijava protiv Ralevića bila je odbijena, kao i prijave protiv odgovornih iz lokalne uprave, koji su zajedno sa planerima donosili rješenja protivno zakonu i propisima iz oblasti planiranja prostora. Specijalnost organizovanog tima na relaciji planer – lokalna uprava, tačnije Agencija za planiranje, bilo je ucrtavanje novih kvadrata i etaža investitorima nakon sprovedene javne rasprave, tako da građani, prije konačnog usvajanja plana, nisu bili u prilici da vide šta ih u neposrednom okruženju očekuje. Jedini lijek za nevolje koje su građanima na ovaj način napravljene, bio je mukotrpni sudski postupak sa neizvjesnim ishodom.

Nakon davanja mita planerima na red su dolazili lokalni činovnici, sa naglaskom na zaposlene u Sekretarijatu za urbanizam. Oni su uzimali svoj dio kolača u fazi izdavanja urbanističko-tehničkih uslova za gradnju, koji su po pravilu bili suprotni smjernicama plana. Poslije toga slijede naknade za izdavanje građevinske dozvole za projekat koji premašuje sve date parametre. Iako se po gradu znalo kolika je čija tarifa za uslugu nezakonitog povećanja gabarita i spratnosti, za sada nema snimaka podmićivanja gradskih urbanista. U nedostatku popularnih snimaka poturanja koverata ispod fascikle projekata, izvedeni objekti jasno ukazuju na korupciju velikih razmjera, za koju nikada nije sprovedena  istraga. Gotovo nema zgrade ni solitera izgrađenih u skladu sa važećim DUP-om. U korupcionaškom lancu izgradnje objekata kakve danas gledamo po Budvi, svi donosioci odluka bili su uvezani, od političara, preko planera do urbaniste. Investitoru je često isplativije podmititi podmitljive urbaniste i ući u legalne tokove dobijanjem građevinske dozvole, nego da grade nelegalno, pa da im se na gradilištu pojave inspektori poput Zorana Boškovića ili Vladana Juretića.

Temelji današnje preizgrađene Budve postavljeni su na mitu, korupciji i organizovanom kriminalu. Mnogi su se u tom procesu obogatili, i  izmakli ruci pravde. Turistička metropola postala je primjer pogrešne urbanizacije, njeni građani su pod stanovitim stresom zbog smanjenja kvaliteta života među soliterima povlašćenih pripadnika moćnog građevinskog lobija.

Branka PLAMENAC