Onima koji nemaju svoje stanove ili kuće preostaje da se uzdaju u milost ili samovolju ljudi čiji su podstanari. Države tu nema. Podstanari, naročito oni „na crno“, koji nisu potpisali ugovor pri useljenju, nevidljivi su za sistem
,,Samohrana sam majka dvoje djece. Već duže živimo kao podstanari kod istih ljudi. Virus me je ostavio bez posla i više ne mogu da plaćam kiriju. Zamolila sam gazdu da me malo sačeka dok se ne snađem za novac. Zauzvrat – hladan tuš. Nerazumijevanje i grube riječi da nađem bolje. Ako mogu“, podijelila je muku anonimno na društvenim mrežama ovih dana jedna građanka Crne Gore.
Njen slučaj nije usamljen. Mnoge je, usljed krize izazvane širenjem virusa COVID-19, zadesila ista sudbina. Podstanari, naročito oni „na crno“, koji nisu potpisali ugovor pri useljenju, nevidljivi su za sistem O tome da li će ostati bez krova nad glavom dok virus hara, odlučuje dobra volja stanodavaca. Ili samovolja.
Prema posljednjem popisu stanovništva iz 2011. godine, u Crnoj Gori ima 192.242 domaćinstava. Prosječno ima tri člana. Od ukupnog broja domaćinstava, 78,2 odsto ili 150.288 su vlasnici ili suvlasnici stana u kome žive, dok kod roditelja, djece ili drugih rođaka stanuje 5,7 odsto ili 10.980.
Gotovo 10 odsto ili 18.425 domaćinstava u Crnoj Gori su podstanarska ili zakupljuju stan u kome žive. Ako se ova brojka pomnoži sa prosječnim brojem članova domaćinstva, dobija se podatak da u Crnoj Gori ima oko 60.000 građana koji žive kao podstanari.
Nezvanično, taj broj je i veći. Koliko ima građana koji izdaju stanove, poslovne prostore ili zemljišta, ne zna se.
Stanovi se godinama štancuju, naselja niču, ali za najugroženije kategorije stanovništa, čak ni u doba pandemije, nema rješenja. Dosadašnja stambena politika temelji se istovremeno na hiperizgradnji stanova i nekontrolisanom rastu gradskih i drugih naselja. I lošoj planskoj dokumentaciji.
Iz pojedinih političkih partija apelovali su na Vladu da, pored ostalih mjera koje sprovodi, obrati pažnju i na probleme podstanara koji su u veoma nezavidnoj situaciji.
Prema dosadašnjim podacima, Budva je grad sa najviše podstanara, čak 22 odsto od ukupnog broja domaćinstava, dok ih je u Andrijevici najmanje.
,,Radim kao konobar u Podgorici. Posla nema, ali me je bar tu sreća pogledala, jer me gazda nije ostavio na cjedilu. Iako ne potpunu, ipak primam platu. Muku mučim sa stanom. Gazda za moje molbe neće ni da čuje, redovno me zove da isplatim kiriju. Probao sam da mu objasnim da nemam dovoljno ni za hranu. Uzalud“, kaže Monitorov sagovornik koji je želio da ostane anoniman.
Monstat je utvrdio da u Crnoj Gori ima 122.462 stana više nego što ima porodica. Ukupan broj stanova u Crnoj Gori, prema popisu iz 2011, je 314.704. Ovo je čak za 27 odsto više u odnosu na broj stanova prema popisu iz 2003. godine. Prema zvaničnim podacima Uprave za nekretnine, određeni broj građana Crne Gore posjeduje više stambenih jedinica, pa tako po dva stana imaju 44.744 osobe, tri 13.120, četiri 4. 976, a pet i više stambenih jedinica posjeduje 1.795 građana.
Od posljednjeg popisa, masovna izgradnja stanova nastavljena je nesmanjenom brzinom.
U Nacionalnoj stambenoj strategiji za period do 2020. godine navodi se niz problema koji do danas nisu riješeni. Bespravna izgradnja na najatraktivnijim područjima širom Crne Gore, prilikom čega se ne poštuje veliki broj tehničkih, saobraćajnih, ekoloških i drugih zahtjeva, trend prenamjene poljoprivrednog zemljišta, intenzivna prodaja zemljišta stranim državljanima… Ni korona ništa ne može ovakvoj agresivnoj gradnji u Crnoj Gori. O tome svjedoče brojne fotografije aktivnih gradilišta koje se ovih dana šire društvenim mrežama.
Istovremeno, prema istom izvoru, čak 27.000 domaćinstava u Crnoj Gori nema riješeno stambeno pitanje na adekvatan način. To znači da su prinuđeni da plaćaju izuzetno visoku zakupninu za stan u odnosu na mjesečna primanja.
U periodu od 1990. godine, uprkos činjenici da su izdvajali sredstva za stambeni fond, značajan broj zaposlenih nije uspio da riješi stambeno pitanje.
Nije na odgovarajući način riješeno ni stambeno pitanje socijalno ugroženih domaćinstava. Prošle godine, ubrzo nakon što je Vlada iz budžeta odabranim javnim funkcionerima podijelila stanove ili stambene kredite pod bagatela uslovima, zatvoreno je i jedino prihvatilište za beskućnike u glavnom gradu, koje se nalazilo u naselju Konik.
Iz Sekretarijata za socijalno staranje su se pohvalili ovim projektom. No, nisu bili spremni da odvoje godišnje blizu 60.000 eura, koliko je, kako su tvrdili, koštao ovaj servis.
Tako su beskućnici završili nazad. Na ulicu. Ne postoji nikakva evidencija o njima.
Ima i primjera ljudskosti. ,,Gazda, koji od izdavanja stana živi i školuje djecu, rekao nam je da ne plaćamo kiriju dok sve ovo ne prođe. Poslije koliko ko bude mogao”, kaže studentkinja D.J. koja živi u Podgorici sa cimerkama.
Ovakvi potezi vraćaju vjeru u ljude. Vrijeme je da nadležni, osim u restriktivnim mjerama, pokažu efikasnost u još nečemu kako bi pomogli najranjivijima u društvu. A mi da ne zaboravimo da u teškim vremenima nema veće pomoći od čovječnosti.
Andrea JELIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
INTERVJU3 sedmice