To je tek vijest na koju smo navikli. ,,U Pljevljima ne može da se diše”. Čudna mi čuda.
S jesenjim danima krenule su brojke o prekoračenjima štetnih materija u pljevaljskom vazduhu. ,,Koncentracija sumpor- dioksida u Pljevljima u petak je iznosila 408 mikrograma po metru kubnom, toliko je u 15 sati izmjereno na mjernoj stanici u Skerlićevoj ulici, u centru grada. Dozvoljena dnevna koncentracija sumpor-dioksida u Crnoj Gori je 125 mikrograma po metru kubnom”, glasila je vijest u oktobru. Koncentracija sumpor-dioksida u Nikšiću na primjer bila je 4,9 mikrograma po metru kubnom. Vazduh u Pljevljima bio je ,,bogatiji” sumpor-dioksidom 83 puta vi[e nego u Nikšiću. Lani je u Pljevljima registrovano 189 dana sa prekoračenjima vrijednosti zagađujućih PM 10 čestica u vazduhu.
To izgleda ovako. ,,Djevojčicu od dvije godine po čitav dan držimo u kući. Imamo potkrovlje, pa se veš tamo suši. Kad stignemo, odemo na dva sata do Rudnica, desetak kilometara od grada, na čist vazduh. Gore bude 14 kad je u gradu jedan stepen. Oni koji imaju auto i mogu to sebi da priušte odlaze svakodnevno iz pljevaljskog smoga da bar nekoliko sati provedu na čistom vazduhu”, kaže Monitorov sagovornik iz Pljevalja.
Ove godine je, ipak, kažu Pljevljaci, malo bolje nego lani. Nešto je manje magle pa se lakše diše, za šta se može zahvaliti Svevišnjem. Vlada i dalje planira. Od drugog bloka Termoelektrane i, teorijski, sa njim povezane toplifikacije grada, do mini toplane.
Od raznoraznih planova, jedan je realizovan. Od 5.decembra automatska stanica za praćenje kvaliteta vazduha u urbanoj zoni Pljevalja nalazi se na lokaciji Gagovića imanje. Mjesto na kojem se do tada mjerilo zagađenje bilo je ,,u centru grada, na parkingu, pod direktnim uticajem dimnjaka jedne od najvećih kotlarnica u gradu u Skerlićevoj ulici i uticajem izduvnih gasova automobila, tako da ne odgovara kriterijumima za mjerno mjesto toga tipa”, ustanovila je za taj posao formirana komisija.
Faktor da građani dišu i na tom mjestu je ignorisan. Iako se za lokaciju nove stanice odoka ne bi reklo da je reprezentativna jer je malo iznad grada, Pljevljaci kažu da mjerenja pokazuju gotovo iste rezultate kao stara.
Ostalo su – tenderi. U novembru je objavljeno da bi gradnja mini toplane mogla da počne u toku ovogodišnje sezone grijanja, ukoliko se okonča tender za izbor izvođača radova koji bi trebalo da bude objavljen u narednih nekoliko dana. Izgradnjom nove toplane prestala bi da radi kotlarnica u Skerlićevoj ulici, koju Vlada, kada se govori o zagađenom vazduhu, tretira kao prvooptuženu. Iza nje su šporeti po kućama, Termoelektrana je, po mišljenu vlasti, nedužna. Fakat da, kad se elektrana pokvari ili popravlja, mjerenja pokažu čistiji vazduh, zvanično se tretira kao slučajnost.
I ove godine se odigrava priredba sa kupovanjem briketa koji se građanima prodaje po subvencionisanim cijenama. Opštinske vlasti su najavljivale da neće kupovati pelet i brikete, nego štedjeti pare za mini toplanu. Tender je ipak raspisan u novembru. Prije nekoliko dana otvorene su ponude, čeka se da istekne rok za žalbe, pa če biti potpisani ugovori sa najpovoljnijim ponuđačima. Ko se do tad smrzne, smrzao se, ne zbog zime nego zbog Zakona o javnim nabavkama.
Priča sa nabavkom peleta graniči se sa bezobrazlukom jer se najviše domaćinstava u tom gradu grije na ugalj, koji su davno nabavili. Pelet se, može ložiti samo u posebnim pećima koje koštaju od 750 do 2.300 eura.
Da ni briket ni pelet nijesu rješenje, govorio je ovih dana na okruglom stolu koji je na temu zagađenja vazduha u Pljevljima organizovala NVO Green home, profesor Mašinskog fakulteta u Podgorici Vlado Ivanović. „Zamjena energenta ne može da spriječi zagađenje u Pljevljima pogotovo kada su u pitanju PM 10 čestice. Ni prečišćavanje dimnih gasova ne mogu da dovedu do nivoa zagađenja koji je prihvatljiv. Jedino moguće rješenje je gašenje izvora. Moraju gradske kotlarnice i individualna ložišta da se ugase i da se nađe drugi način zagrijevanja prostorija u gradu. Toplifikacija je jedini način da grad Pljevlja ima čist vazduh.
Termoelektrana i Rudnik uglja učestvuju u zagađenju ali njihov uticaj nije presudan u zagađenju. Mi nismo prepoznali izgradnju drugog bloka kao jedino rješenje, mi smo rekli da je od toga veći problem za grad izgradnja sekundarne mreže”, rekao je, kako prenose Vijesti, Ivanović, uz ocjenu da je zagađenje vazduha u Pljevljima katastrofalno.
Predsjednik Opštine Pljevlja Mirko Đačić najavio je da će ovih dana biti otvorene ponude za izbor izvođača radova za izgradnju nove toplane u naselju Radosavac, koja bi radila na biomasu. ,,Pored toplane potrebno je izgraditi i cjevovod do grada i glavnu podstanicu i prilljučiti se na postojeći cjevovod. To zahtijeva velika sredstava. U kapitalnom budžetu države za ove namjene biće izdvojeno 2,55 miliona eura”, rekao je Đačić.
Toplifikacija ne bi mogla biti završena za deset godina i da se odmah krene u njenu realizaciju, saglasni su mnogi u Pljevljima. Stručnjaci objašnjavaju da se toplifikacija mogla uraditi i iz prvog bloka TA, kao i da izgradnja Drugog bloka, kako stvari stoje, ne podrazumijeva toplifikaciju jer ne postoji ,,sekundarna mreža” koja bi toplotu vodila do pljevaljskih domova.
,,Priča se da će možda nešto oko toplane i uraditi jer su lokalni izbori za dvije godine”, kaže naš sagovornik.
Kad negdje skoro dvjesta dana godišnje ne može da se diše, kad kraj sa ogromnim prirodnim bogatstvima živi u siromaštvu, niko nema prava da se čudi zašto je prirodni priraštaj negativan, zašto ljudi odlaze. I zašto se o Pljevljima govori kao o gradu koji najbrže umire u Crnoj Gori.
Ternoelektrana na sudu
Portal H-alter nedavno je pisao o termoelektrani na ugalj Vado Ligure, smještenoj u naseljenom području na rubu grada Savone na sjeverozapadu Italije. Dok su stanovnici umirali od teških bolesti u postotku koji znatno odskače od ostalih dijelova Italije, institucije nadležne za nadzor decenijama su tvrdile kako je sve u redu s radom te elektrane. Kada je 2008. godine firma Tirreno Power, vlasnik termoelektrane, najavila planove za gradnju novog bloka na ugljalj, građani, uglavnom članovi porodica ljudi koji su oboljeli, podnijeli su tužbu. Poočela je višegodišnja istraga koja je na vidjelo iznijela spregu uprave termoelektrane i svih nivoa vlasti koji su dogovarali kršenje raznih standarda emisija štetnih gasova. Termoelektrana je 2014., sudskom odlukom zatvorena. Optužnica koju je podnijelo državno tužilaštvo tereti 86 ljudi, od zaposlenih u termoelektrani do raznih službenika za smrt 442 ljudi između 2000. i 2007. izazivanjem namjerne ekološke katastrofe. ,,Bilo je i prije slučajeva kršenja dozvola od strane korporacija, ali su oni završavali manjim upravnim kaznama za firme. Ovaj slučaj je drugačiji jer je riječ o kaznenom postupku, može voditi i u to da brojni ljudi završe u zatvoru na dugo, što bi bio veliki presedan za italijanski pravni sustav. Takva presedanska odluka kasnije može biti korištena i u drugim državama”, kazao je za H-alter Antonio Tricarico iz Udruženja Re: Common. U junu ove godine italijanski mediji su objavili saopštenje kompanije da nemaju uslove za ponovno pokretanje rada.
MIloš BAKIĆ
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice