Pljevaljska lokalna vlast nastavlja praksu ograđivanja ulica i trgova imenima ljudi čiji životi se dovode u vezu sa percipiranom borbom za srpstvo. I velikosrpstvo

Prije nedjelju dana je osvanula vijest da će Savjet za davanje naziva ulica i trgova Opštine Pljevlja u skupštinsku proceduru poslati prijedlog da se Bobovska ulica u naselju Balibegovo brdo preimenuje u Ulicu pilota Eldina Hrapovića. Poručnik Hrapović, rođeni Pljevljak, je bio među tri prve žrtve kratkotrajnog slovenačkog rata kada je njihov helikopter oboren iznad Ljubljane 27.juna 1991. Još jedna ulica u Pljevljima treba dobiti ime po sugrađaninu Vukomanu Vulu Tešoviću, koji je kao vojnik na odsluženju vojnog roka poginuo na karauli Košare 10. maja 1999. tokom ratnog sukoba na Kosovu.

Ovim imenovanjima pljevaljska lokalna vlast nastavlja praksu ograđivanja ulica i trgova imenima ljudi čiji životi se dovode u vezu sa percipiranom borbom za srpstvo.  Dok su dvojica gorepomenutih,  osobe nespornih biografija,  silom prilika akteri dešavanje iz 90-tih, mnogi drugi „heroji“ su i te kako problematični. Glavna ulica u Pljevljima već 20 i nešto godina nosi ime srbijanskog i jugoslovenskog kralja Petra I Karađorđevića,. Ulica koje je siječe je nazvana po Nikoli Pašiću, dugogodišnjem premijeru Kraljevine Srbije. Obojica su tvorci krvave post-Versajske Jugoslavije pod velikosrpskom dominacijom u kojoj je nasilno nestala Crna Gora kao država. Nesrpski narodi su takođe gaženi i porobljeni u ime srbijanske dinastije „oslobodilaca i ujedinitelja“.

Najblamantniji Pljevljak čije ime „krasi“ raskrsnicu koja će biti pretvorena u trg sa bistom je drugi patrijarh Srpske crkve (SPC) od njenog osnivanja, Varnava Rosić koji je na tom mjestu bio od 1930 do 1937. godine. Nedugo pošto je izabran za gradonačelnika krajem aprila ove godine, dr Dario Vraneš iz Nove srpske demokratije je podržao ranije zahtjeve ne samo prosrbijanskih stranaka, već i opstinskog odbora navodno građanskih Demokrata (još 2017.god.) i odbornika Ermina Harbića (2019.godine.) iz DPS-a. Harbića je  prošarićevski opštinski DPS odbor isturio kao Bošnjaka i muslimana, te preko njega predložio podizanje spomenika „jednom od najvećih pravoslavnih duhovnika na ovim prostorima”. Sadašnji gradonačelnik Vraneš je ljetos izjavio da je idejno i arhitektonsko rješenje projekta u završnoj fazi i zatražio od Mileševskog episkopa Atanasija blagoslov za izgradnju jer je na nepunih 100 metara od raskrsnice „rođen najslavniji Pljevljak svih vremena- patrijarh srpski Varnava Rosić“. Vraneš je prije nego što je izabran za prvog čovjeka grada, po zvaničnoj biografiji učestvovao u radu Srpskog kulturnog centra – Patrijarh Varnava.

O kakvom se „pravoslavnom duhovniku“ i „najslavnijem Plljevljaku“ radi može se vidjeti iz jugoslovenske i njemačke štampe u vremenu dok je bio patrijarh.  Varnava Rosić je bio javni podržavalac Adolfa Hitlera i propagator teorija zavjera i mržnje prema Jevrejima. Njegovi antisemitski stavovi su bili predmet komentara i zebnje lista Židov, glasila zagrebačke jevrejske zajednice koja će u Drugom svjetskom ratu biti uništena od strane ustaša. Na sahrani ruskog emigrantskog mitropolita Antonija Hrapovickog u Beogradu 1936. Varnava je javno optužio Jevreje za zavjeru i rekao da „mi moramo da radimo da je (Rusiju) oslobodimo Židova i njihove tiranije“. Govor je prenijela Politika 14. avgusta 1936. Beogradsko Vreme od 4. januara 1937. prenosi izjavu patrijarha nacističkoj informativnoj agenciji Deutsches Nachrichtenburo (DNB) u kojoj „Njegova Svetost Patrijarh odaje priznanje g. Hitleru u borbi protiv boljševizma“ te da Hitler „vodi jednu borbu koja služi dobru čitavog čovečanstva“. Kasnije je dao intervju i za Volkischer Beobachter, centralno glasilo Hitlerove Nacionalne socijalističke njemačke radničke partije (NSDAP) ili skraćeno Nacističke partije u kome ponovo izražava svoje divljenje prema Hitleru. Prema knjizi Holokaust u Zagrebu (str.62) Dr Ive Goldštajna, Rosić na rastanku sa nacističkim novinarom se oprašta sa riječima „čuvajte Adolfa Hitlera“. Kad je patrijarh umro u ljeto 1937. godine, Hitler je izjavio saučešće vladi Jugoslavije preko njemačkog ambasadora u Beogradu.

I način smrti patrijarha je vrlo sporan. Dosta okolnosti ukazuje da je otrovan i uklonjen kao najekstremniji nacionalista od strane kraljevske vlade Milana Stojadinovića. Varnavinoj smrti je prethodila tzv. konkordatska kriza. Kralj Aleksandar je napravio nacrt sporazuma sa Rimokatoličkom crkvom kojom su se trebala urediti njena prava i obaveze u državi. Nakon atentata i ubistva kralja u Marseju, posao na izradi Konkordata je preuzela vlada. Katolička crkva se obavezela na lojalnost kruni, nebavljenje politikom i da izbor svakog biskupa odobri i Beograd. Zauzvrat, vlada je obećala da će prava katoličke crkve, prije svega njena imovina i obredi biti zaštićeni i poštovani. Patrijarh i sinod SPC su se oštro suprotstavili Konkordatu i narušavanju hegemonije SPC-a. Organizovane su brojne demonstracije i sukobi sa policijom i žandarmerijom dok su Varnava i članovi Sinoda lansirale najnevjerovatnije teorije zavjera po kojima će Srbi prestati postojati kao narod ako se potpiše sporazum. Iako je patrijarh sklonjen, konkordat nikada nije ratificiran u parlamentu, na radost i srpskih i hrvatskih nacionalista.

Varnavin trg nije jedini slučaj klerikalizacije grada. Skupština grada, tačnije 28. septembra, usvojila izmjene i dopune Statuta Opštine Pljevlja kojim je predviđeno da se, umjesto 20. novembra (kada su ga partizani 1944. oslobodili od nacista), Dan opštine Pljevlja obilježava 27. oktobra, na Svetu Petku. Vraneš je obrazložio da je Sveta Petka „zaštitnica tog grada“ i da je taj datum najznačajniji, istorijski utemeljen i „najslavniji dan za sve građane Pljevalja bez obzira na vjersku, nacionalnu, političku ili bilo kakvu drugu pripadnost“. Navodno su na taj datum Pljevlja prvi put oslobođena od Turaka a drugi put od Austro-Ugara. Međutim, datum oslobađanja od Turaka se desio dan poslije, tj. 28. oktobra po novom ili 15. oktobra po starom kalendaru. Kako će Sveta Petka prijati u sekularnoj državi i pripadnicima islamske vjere, koji čine oko petinu stanovništva opštine, Vraneš nije objasnio. Kako za promjenu Statuta grada treba i dozvola Vlade koja nije stigla, ove godine su opštinari opet morali slaviti 20. novembar.

Delegacija opštine je položila vijenac na spomenik palim partizanima (njih 567) na Stražici a prije toga otišla i zapalila svijeće na mjestu na kojem su komunisti strijeljali i bacili u jamu 25 četnika kolaboracionista nacističkih snaga. Vraneš je rekao da je opština odala poštu i da su se „pomolili Bogu i zapalili svijeću za sve heroje koji su bili u četničkom pokretu i koji su život dali za slobodu“.

Počasni predsjednik OO boraca NOR-a Vidoje Despotović je isti dan rekao da je pljevaljski kraj izgubio 1840 građana kao žrtve fašističkog terora i rata. Od toga su „devedeset dva ubili Njemci, 182 Italijani, 33 muslimanske milicije a 1540 je ubijeno od strane četničkih jedinica, kvislinga i saradnika okupatora“.

Pomen palim kvislinzima ima posebnu težinu zbog konteksta ratova 90-tih u kojem su Pljevlja opet vidjela četnička divljanja samoproglašenog vojvode Čeka Dačevića, paljevine bošnjačkih radnji u gradu, etničko čišćenje bošnjačkog življa u Bukovici (uz navodno učešće nekadašnjeg direktora crnogorske policije i tadašnje lokalnog šefa policije Veselina Veljovića) i raznih drugih likova koji su tada ili će se kasnije staviti u službu Demokratske partije socijalista (DPS) pod palicom Mila Đukanovića. Za sada, nijedna ulica nije zavrijedila ime nevino ubijenih ili protjeranih Bošnjaka iz pljevaljske opštine tokom 90-tih.

Dok Vraneš planira spomenik Varnavi gdje će njegova statua „blagosiljati grad“, dotle Pljevlja ubrzano propadaju i gube stanovništvo. Populacija jednog od najzagađenijih gradova Evrope se od 1971. godine maltene prepolovila sa tadašnjih gotovo 47 hiljada na sadašnjih 26 i nešto hiljada. Stope smrtnosti su veće od nataliteta a u osnovne škole se svake godine upisuje sve manje đaka dok obrazovani napuštaju grad trbuhom za kruhom.

Grad je najpoznatiji  i po Darku i Dušku Šariću koji se sumnjiče i terete za veletrgovinu narkoticima iz Latinske Amerike za Evropu. Dio prihoda od droge je navodno i investiran i u njihove kompanije u gradu kojima se pomagala lokalna ekonomija, ali i crkvena eparhija. O njima je nekadašnji DPS-ov gradonačelnik Filip Vuković pričao kao o „vrlo korektnim momcima“ i da su optužbe protiv njih „uveličane i predimenzionirane“ a da on i da je tada znao gdje se Darko krije ne bi rekao istražnim organima. Ni DPS ni Vuković nikad nisu rekli da su optužbe netačne, pogotovo nakon što su isplivali transkripti sa SKY aplikacije koje su primorale DPS-u bliski režim u Srbiji da ih uhapsi pod velikim međunarodnim pritiskom.

Dežurni čuvari srpstva i navodni vjernici pravoslavne crkve u gradu glasno ćute kad je u pitanju trgovina drogom. Rudnik uglja i ostali potencijali opštine su promijenili upravljače ali je nastavljena praksa DPS-ovog bezakonja, namještenih tendera, zapošljavanja po partijskoj liniji i sve ostalo što proizilazi iz Đukanovićeve zaostavštine.

Jovo MARTINOVIĆ