Najveće ledničko jezero na Balkanu, Plavsko jezero, moglo bi potpuno nestati u narednih 250 godina, ako već sada ne počnu da se preduzimaju hitne mjere na sprječavanju najbitnijih negativnih procesa koji ga vode u tom pravcu.
Ista sudbina, nažalost, čeka i Visitorsko jezero, visoko iznad ovog grada, na vrhu, pjesmom Dušana Kostića opjevane planine.
To je suština apela koji su ovih dana iz nevladinog udruženja pod nazivom „Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero” uputili Vladi Crne Gore, ali i nekim stranim ambasadama u našoj državi.
Predsjednik ovog novoformiranog udruženja Jugoslav Šekularac kazao je Monitoru da su brošure sa apelima za preduzimanje hitnih mjera odštampane na nekoliko stranih jezika, i osim Vladi, upućene još ambasadama Sjedinjenih Američkih Država, Njemačke i Francuske u Crnoj Gori.
„Očekujemo da naša Vlada i ove tri moćne svjetske sile podrže našu inicijativu, i da se, za početak, odmah pristupi izradi studije koja bi pokazala koje su to mjere koje bi trebalo preduzeti da se zaustave i prirodni, kao i procesi čiji je uzrok ljudski faktor”, rekao je Šekularac.
On objašnjava da je na prvoj strani brošure fotografija sa prikazom veličine jezera stotinu godina unazad, odnosno 1913, zatim njegova površina iz prethodne 2017. godine, i u sredini, sivom bojom, označena površina obične blatne bare koja će ostati najkasnije 2250. godine, ako se nastave negativni prirodni i ljudski procesi.
„Brošuru smo preveli na nekiliko stranih jezika, prvenstveno na jezike zemalja čijim ambasadama smo je proslijedili”, kaže Šekularac.
Ovaj čovjek je, priča, rođen na obalama Plavskog jezera i ono predstavlja njegovu veliku ljubav. Danas živi i radi u Moskvi, i spreman je da pomogne koliko je god moguće u očuvanju najljepših ledničkih jezera.
Plavsko jezero, kao najveće ledničko jezero na Balkanu, nalazi se na sjevroistoku Crne Gore, objašnjava se u dopisu stranim ambasdama. Ono je stanište rijetkih biljnih i životinsjikih vrsta.
U današnjoj formi ono predstavlja geolimnološki rudiment dubljeg i većeg ledničkog jezera koje se nekada pružalo pravcem jugozapad-sjeveroistok. Jezero je nastalo otapanjem lednika u plavsko-gusinjskom valovu početkom perioda koji se označava nazivom Halocen.
Tokom Wurmske glacijacije ledeni prekrivalč na Prokletijama je zahvatao prostor od oko dvjesta pedeset kilometara kvadratnih.
Nauka je utvrdila da su se veći lednici iz takozvanih cirkova na sjevernoj i sjeverozapadnoj strani planine spuštali u dolinu Vrmoške rijeke, Grnčara i Vruje. U proširenju kod Gusinja lednici su se spajali, a dalje se lednička masa, debljine i do dvjesta metara, kretalja dolinom rijeke ljuče. Ovaj lednik dužine trideset i pet kilometara, završavao se na mjestu gdje je danas Plavsko jezero.
„Priroda i ljudi čine svoje. Prema Jovanu Cvijiću početkom prošlog vijeka, odnosno 1913. godine, jezero je imalo površinu skoro pet i po kilometara kvadratnih, što je gotovo tri puta više nego danas. Najveće količine nanosa i takozvanih nutrijenata u jezero dospijevaju rijekom Ljučom, a određene količine potiču sa neposrednog sliva”, objašnjava Šekularac.
Prema mjerenjima koje je 2009. godine uradio Hidrometeorološki zavod Crne Gore, površina jezera je tada iznosila 179,5 hektara, dok je sedamdesetih godina prošlog vijeka izsnosila oko 199 hektara.
„To znači da se u posljednjih četrdeset godina površina takozvanog vodnog ogledala Plavskog jezera smanjila za oko deset procenata. Za sedamnaest procenata u tom kratkom periodu smanjila se i zapremina jezera, i sada umjesto 7,7 miliona kubnih metara vode, iznosi 6,3 miliona”, potkrepljuje Šekularac podacima skoro nestvarnu teoriju o nestajanju Plavskog jezera.
U Plavskom jezeru je, bez obzira na ove procese, i dalje prisutan je veliki broj endemskih, endemoreliktnih, zatim reliktnih, ljekovitih i drugih korisnih biljaka.
„Od četrdeset i dvije vrste vodozemaca, čak devet su endemične”, naglašava Šekularac.
On, međutim, upozorava da se Plavsko jezero suočava sa devastacijom zbog nekontrolisanja otpadnih voda, uzurpacije obale divljom gradnjom, zatim zbog neplanske eksploatacije šljunka iz njegovih pritoka, ali isto tako i nekontrolisane sječe šuma.
„Zbog svega toga obraćamo se kako državnim vlastima, tako i predstavnicima stranih zemalja u Crnoj Gori, pozivajući ih da se uključe i pomognu očuvanju Plavskog jezera”, navodi se u apelu.
Šekularac objašnjava da su aktivnosti nevladinog udruženja na čijem je čelu usmjerene u dva pravca.
„Prije svega tu se podrazumijeva angažovanje lokalne samouprave i državnih organa, uključujući sve mjere inspekcijskog nadzora, u spječavanju dalje devastacije obalnog područja, a zatim prikupljanje sredstava za angažovanje renomirane projektne ustanove u cilju izrade komplesnog projekta revitalizacije našeg i evropskog dragulja”, piše u dopisu Vladi Crne Gore i ambasadama pojedinih zemalja.
U nekim dokumentima je ranije zapisano da osim dijela Prokletija koji je dobio formalnu zaštitu proglašenjem nacionalnog parka, na teritoriji opštine Plav prepoznati su i drugi lokaliteti za zaštitu biodiverziteta.
Tu spadaju dolina Lima i planina Visitor koji su označeni kao takozvana Emerald staništa, po kriterijumima Bernske konvencije, a time predstavljaju i buduće lokacije Natura 2000 ekološke mreže od značaja za očuvanje biodivierziteta na nivou Evropske unije.
Masiv Prokletija i Plavsko jezero takođe su prepoznati i kao važna staništa za stanovanje ptica, odnosno IBA područja. Planinski dio kao gnjezdilište za više od četrdeset i tri procenta ukupne ornitofaune ragistrovane u Crnoj Gori, što ga čini najznačajnijim staništem ptica u kontinentalnom dijelu naše države.
Samo Plavsko jezero, kao gnjezdilište ptica močvarica, najveće je stanište ugrožene ptičje vrste prdavac (Crex crex).
Dok ističu ove pesimistične prognoze, iz Nevladine organizacije „Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero” kažu da samo zajednički uloženim trudom može da se sačuva prirodna ljepota Plavskog jezera i njegove okoline, i tako istovremeno omogući budućim generacijama život u ekološki očuvanoj sredini.
U protivnom, upozoravaju iz ove asocijacije, „svi zajedno bićemo krivci i nijemi svjedoci tihog nestajanja najvećeg ledničkog jezera na Balkanu”.
Tufik SOFTIĆ
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice