U ovom kraju skoro da nema kuće koja nema nekoga u inostranstvu. Ali oni stari koji su ostali ovdje da žive i ne mogu da voze, da bi se spustili u Berane za bilo koje potrebe, moraju platiti taksi. I u povratku još jednom
Petnjica je jedina opština u Crnoj Gori koja nema nikakvu autobusku liniju, pa čak ni prolaznu, a saobraćajno slijepo crijevo postala je onog trenutka kada su počeli problemi u beranskom autoprevoznom preduzeću Simon vojaž. Do tada su postojale redovne linije ne samo prema administrativnom sjedištu, već i prema udaljenim mjesnim centrima. To vrijeme je odavno prošlo, i mlađe generacije se sigurno više ne sjećaju kada je prošao poslednji autobus kroz ovaj kraj.
Odbornik u lokalnom parlamentu u Petnjici Zaim Ličina (SNP) podsjeća da su još od nekadašnjeg Ivangradprevoza, pa preko Jugoprevoza, i sve do stečaja u Simon vojažu, postojali redovni polasci više puta u toku dana.
„Od odlaska u stečaj Simon vojaža, jedini način da idete prema Beranama, i da se vratite u Petnjicu je ako imate sopstveni automobil. U protivnom ne preostaje vam ništa drugo nego da plaćate taksi“, kaže Ličina. On dodaje da to predstavlja udar na budžet, džep stanovnika ovog kraja, jer nema baš svaka kuća auto, a nema ni svako novca za taksi. „A i ako imate automobil, morate ići u Berane da sipate gorivo, jer u Petnjici ne postoji benzinska pumpa. Vi možete doći do Petnjice, i to je kraj, slijepa ulica“, kaže Ličina.
Tu nije kraj problemima. „Imamo katastrofalnu putnu infrastrukturu. Prema mjesnim centrima Bor ispod Pešteri, i prema Trpezima na drugoj strani. Ovdje je država bila prisutna samo od izbora do izbora“, kaže Ličina.
Ova malena varoš, kaže on, nema čak ni kiosk, pa se i po dnevnu štampu odlazi u Berane. „Jedina trafika zatvorena je krajem devedesetih godina. Imamo ambulantu i poštu, sada imamo i filijalu jedne banke, malenu, sa jednim šalterom, ali do Petnjice nikada nije stigao optički kabl, tako da nemamo brzi internet“, priča Ličina.
Petnjica danas ima nekoliko kafana, i još toliko prehrambenih prodavnica. Varoš ima svega četiristo-petsto stanovnika, ali je zato Bihor po površini mnogo veći od nekih drugih opština u Crnoj Gori, sa sto sedamdeset četiri kvadratna kilometra. U dvadeset pet sela prema posljednjem popisu živi nešto preko šest hiljada stanovnika, ali mnogi sumnjaju u realnost tih podataka.
Od 2013. godine Petnjica je samostalna opština. Neki smatraju da se sa povratkom tog statusa „malo zakasnilo“ jer je veliki broj ljudi otišao iz ovih krajeva prije dvadeset i više godina, te da danas još najmanje jedna, ako ne i dvije Petnjice žive u Luskemburgu i drugim zapadnoevrospkim državama.
U Petnjici danas ima svega dvije stotine zaposlenih. Od toga, skoro pola u privatnoj fabrici košulja.
Petnjičani se uzdaju u veliki broj malih preduzeća iz oblasti poljoprivrede, drvoprerade i turizma. Da bi turizam mogao biti značajna šansa za Petnjicu, govori i činjenica da se na njenom području, nedaleko od same varoši nalazi najveće arheološko nalazište u Crnoj Gori iz doba eneolita, Torine, odnosno Radmanska klisura, koje je do sada potpuno nevalorizovano.
Na području Bihora arheolozi su ranije locirali još nekoliko značajnih gradina i lokaliteta, kao što je Bihor grad. U Petnjici se nalazi i jedinstvena džamija na Balkanu iz 15. vijeka, koja je troetažna. Rekonstruisana je prije dvije decenije.
„Da bi nešto od ovog bilo valorizovano, potrebno je saobraćajno otvaranje. Osim ovog prema Beranama, moraju se otvoriti novi putni pravci sa dvije trake i prema Bijelom Polju i Rožajama“, kaže Ličina.
Ovaj stanovnik Petnjice i odbornik u lokalnom parlamentu ističe prije svega toga da treba popraviti puteve koji vode do razuđenih sela, pa tek onda razmišljati o bilo kavom razvoju. Prvenstveno misli na putni pravac prema selima Bor i Savin Bor, odmah do pešterske visoravni.
„Ja tamo imam kuću, i meni je do Berana preko četrdeset kilometara, od čega petnaest kilometara putnog horora do Petnjice. A znate koliko je od moje kuće do Tutina preko Pešteri – svega dvadeset kilometara“, kaže.
Predsjednim MZ Savin Bor Senad Rastoder kritikuje i sadašnje i prethodne vlasti da nisu, kako kaže, prstom mrdnule da otvore granični prelaz prema susjednom Tutinu, koji im je geografski bliže nego i Petnjica. “Granica nam je tu, nema ni deset kilometara. Šta mislite da ima graničnog prelaza koliko bi našim farmerima to značilo da još više prošire proizvodnju. Nemamo ni sada problem sa plasmanom mlječnih i svih drugih poljoprivrednih proizvoda, ali blizina Tutina i slobodan prolaz bili bi dodatni podsticaj”, kaže Rastoder.
On tvrdi da bi Savin Bor sa svojom okolinom otvarenjem granice postao pravi turistički raj i da bi se još bolje valorizovali njegovi prirodni potencijali. “Ovdje je sve prirodno i netaknuto. Od hrane do vode i vazduha. Svi postojeći veliki farmeri spremni su da registruju turistička domaćinstva. Ali, nas se sjete od izbora do izbora, i poslije nas četiri godine zaborave.”
Mještani Savinog Bora i još nekoliko sela koja gravitiraju Pešterskoj visoravni smatraju da bi uspostavljnje nekog manjeg graničnog prelaza na pragu njihovih domaćinstava, doprinijelo boljoj ekonomskoj poziciji. “Mi smo prirodno, rodbinski i ekonomski upućeni na taj kraj. Ne znam šta treba da uradimo i koliko puta bi još trebalo da se obratimo za otvaranje granice, a da to stvarno i urade, a ne samo obećaju”, kaže Rastoder.
On smatra da su sve dosadašnje priče o regionalnom povezivanju bile samo praznoslovlje, dok god se od Savinog Bora do Tutina, umjesto desetak, kruži naokolo, preko Petnjice, Rožaja i graničnog prelaza Dračenovac, stotinu i više kilometara.
Upravo tako razmišlja i Zaim Ličina kada kaže da je možda upravo to šansa da se Petnjica saobraćajno otvori, da se uspostavi saobraćajna linija od Petnjice do Tutina preko Savin Bora, uz popravljanje putne infrastrukture. „Mislim da je sramota da budemo jedina opština u Crnoj Gori u koju ne samo da ne dolazi, već ne prolazi nijedan autobus. Putna infrastruktura je preduslov za bilo kakav razvoj“, kaže.
U ovom kraju skoro da nema kuće koja nema nekoga u inostranstvu. Ali oni stari koji su ostali ovdje da žive i ne mogu da voze, da bi se spustili u Berane za bilo koje potrebe, jer tamo su sve važnije institucije uključujući Kliničko bolnički centar, moraju platiti taksi. I u povratku još jednom.
U tom pogledu se od proglašenja Petnjice opštinom, samo otišlo unazad. Mnogi su spremni da tu surovu realnost potvrde. A Petnjica, kažu, nije to zaslužila, uz sve znamenitosti koje se nalaze na njenoj teritoriji.
Tufik SOFTIĆ
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice