Mještani Beransela, koji se po sedmi put u dvije i po godine nalaze na blokadi gradske doponije na Vasovim vodama, uputili su poziv nadležnim inspekcijama da obiđu ovu lokaciju i da se uvjere kako se u vremenu obilnih kiša formiraju jezera, a čitav bujični potok koji prolazi ispod smetlišta spirajući ga, sliva u rijeku Lim. Predsjednik Koordinacionog odbora za zaštitu životne sredine ove mjesne zajednice Radoje Mišković kaže da je krajnje vrijeme da inspekcije počnu da rade svoj posao.

„Naši prijatelji koji nas podržavaju napravili su šokantne snimke koji se nalaze na internetu i raznim portalima. Vjerujem da su ih vidjeli svi koji su trebali da vide. Javnost sada može da sudi kakva je ovo potencijalna opasnost, i o kakvoj devastaciji i ugrožavanju životne sredine se radi”, priča Mišković.

On dodaje da deponija na Vasovim vodama zato predstavlja i međunarodni problem, jer je Lim rijeka koja prolazi kroz više država.

„U Crnoj Gori nema većeg zagađivača Lima od divlje deponije na Vasovim vodama. Ovo je najcrnja ekološka tačka na sjeveru Crne Gore, pa i šire. Zamislite samo planinu smeća svih vrsta, uključujući i opasni otpad. Sigurno milion tona. Pogledajte kako voda bukvalno izvire ispod tog smeća i odlazi u međunarodne vode. Zato smo mi u svim dosadašnjim protestima dobili i podršku stanovnika svih gradova iz Srbije i Bosne i Hercegovine koji se nalaze u slivu Lima”, kaže predsjednik Koordinacionog odbora za zaštitu životne sredine MZ Beranselo.

Mišković tvrdi da su mještani ove mjesne zajednice odlučni da ovog puta „u potpunosti i jednom zauvijek zaustave odlaganje otpada na Vasovim vodama”.

„Uzdamo se u to da će u ovoj državi konačno početi da se poštuju zakoni i da će prestati da vlada zakon sile. Apelujemo na policiju da dobro prouče situaciju prije nego opet krenu na nas. Ovo što su posljednji put uradili, kada su u zoru uhapsili šest mještana bez ikakvih papira i naloga i razbili šestu blokadu, njihova je sramota. Jesu li oni narodna milicija ili partijska falanga”, pita Mišković.

Mještani Beransela su 18. februara ponovo stali na barikade, ne dozvoljavajući kamionima beranskog komunalnog preduzeća da prolaze prema deponiji na Vasovim vodama. Lokalne vlasti smatraju da mještani nemaju razloga za blokadu „jer su eksperti dali posljednju riječ”, a uprava JP Komunalno pozvala je državne organe da im omoguće da rade svoj posao. „Državni organi” su sačekali da prođu izbori u Nikšiću i Andrijevici, pa su 9. marta u pet sati ujutru poslali policiju da pohapsi Beranselce i razbije blokadu.

Osvojenu slobodu Beranselci tek tako ne daju. Oni su se samo četrdeset osam sati nakon toga, kada je istekao zahtjev za policijsku asistenciju, ponovo organizovali i sedmi put blokirali gradsko smetlište na Vasovim vodama. Kada ovaj broj Monitora bude na kioscima, građanski aktivisti i nevladine organizacije iz cijele Crne Gore, okupiće se na Vasovim vodama i pružiti podršku Beranselcima, organizujući performans pod nazivom Zeleno gumno.

Talas protesta u Beranselu, koje je postalo simbol otpora bezakonju, krenuo je sasvim bezazleno, prije skoro tri godine. Američki državljanin porijeklom iz ovog prigradskog naselja Jovan Lončar šest godina ranije nudio je Opštini da plati onoliko koliko su oni dali za zemljište, samo da na Vasovim vodama ne grade deponiju. Njegove izjave u novinama tada su prolazile nezapaženo. Onda je krajem ljeta 2010. godine zakupio bilbord u centru grada i zalijepio plakat s fotografijom divljeg smetlišta i pitanjem – dokle. Bilbord je nekoliko dana izazivao znatiželju Beranaca, i sve bi se vjerovatno završilo na tome da lokalne vlasti nijesu jedne večeri odlučile da angažuju vatrogasce da ga pocijepaju, ali su nakon dvogodišnjeg suđenja morali da ga uredno vrate na isto mjesto, gdje i sada stoji.

„Jovanov bilbord”, kako ga zovu u gradu, bio je inicijalna kapisla za medijsku pažnju. Njegovi Beranselci tada su se konačno probudili. Postavili su rok od devedeset dana lokalnim vlastima da pronađu drugu lokaciju za deponiju. Vlasti su ih shvatile neozbiljno i ignorisale sve do početka protesta i prve blokade polovinom novembra te godine. Tu blokadu razbili su donošenjem privremenih mjera. Kada je Viši sud oborio tu odluku, uslijedila je druga blokada krajem 2011. godine, doček Nove godine na deponiji i dvanaest dana agonije za komunalce. Lokalne vlasti su poslije neuspjelih pregovora i ubjeđivanja podnijele novu tužbu, „za smetnju posjeda” protiv MZ, ali su izgubili sve sporove protiv Beranselaca, koji su ih koštali skoro četrdeset hiljada eura, kroz troškove koje su morali nadoknaditi.

Mještani Beransela, i sada, po sedmi put na barikadama, ističu da postoje svi razlozi hitnosti rješavanja problema najveće planine smeća na sjeveru Crne Gore.

„Potrebna je hitna sanacija. Zato je neophodno zaustaviti dalje odlaganje otpada, i zato organizujemo nove blokade. Neko mora konačno da počne da radi svoj posao. Da se zaustavi trovanje ljudi i životne sredine. Mi ne radimo ništa mimo zakona. Opština i država su ti koji moraju da počnu da poštuju Ustav i zakone, a policija neka nam više ne dolazi ‘na jutrenje'”, poručuje potpredsjednik MZ Beranselo profesor Sveto Tomović.

Zločin protiv prirode i ljudi

Dosadašnje aktivnosti na realizaciji priprema za izgradnju regionalne sanitarne deponije u Beranama, počevši od 2007. godine lokalnu upravu u ovom gradu ili poreske obveznike koštalo je najmanje šesto pedeset hiljada eura.

Prema raspoloživim podacima, samo za pravljenje elaborata desetočlanom ekspertskom timu plaćeno je trideset i pet hiljada eura. Tako je, na primjer, koordinator ekpertskog tima, profesor dr Mihailo Burić dobio tri hiljade eura, dok su ostali članovi, osim Aleksandra Perovića iz NVO Ozon, koji je predstavljao mještane Beransela, podnio ostavku i odrekao se honorara, dobili po dvije hiljade eura, ne računajući dnevnice. Od deset članova ekspertskog tima dvojica su bila iz Slovenije, a dvojica iz Srbije. Podrazumijeva se da je njima plaćen svaki dolazak u Crnu Goru.

Za potrebe ekspertize urađena su i dva geodetska mjerenja, koja su koštala po dvije hiljade eura. Tako se, ne računajući ručkove i večere u elitnim restoranima, dolazi do brojke od oko 35 hiljada potrošenih na izradu elaborata o opravdanosti izgradnje regionalne sanitarne deponije na Vasovim vodama, čije rezultate mještani Beransela ne priznaju.

Nešto manje, oko dvadeset hiljada, Opština Berane je 2007. godine, istina uz donaciju CHF-a, platila za izradu studije izbora lokacije za izgradnju regionalne sanitarne deponije, koju je uradila firma Božidara Vučinića.

Kasnija izrada projekta „Regionalna sanitarna deponija s reciklažnim centrom Vasov do”, što je bio posao beogradskog instituta Kirilo Savić, koštala je trista hiljada eura. Ovaj institut uradio je i reviziju projekta. Nema preciznog podatka o tome koliko je revizija koštala, ali se vjeruje da to nije moglo biti manje od sto trideset hiljada eura niti više od sto osamdeset, što čini uobičajenih 1,2 do dva odsto od ukupne vrijednosti projekta, koji je procijenjen na 9,3 miliona eura.

Da bi se prišlo izradi projekta, Opština je otkupila zemljište koje je, pretpostavlja se, koštalo najmanje sedamdeset do sto hiljada eura. Rad desetočlane komisije koštao je oko pet hiljada eura.

Ne zna se koliko su koštale usluge ICF-a, koji za potrebe lokalne uprave obavlja konsultantske poslove, koliko su koštala studijska putovanja opštinskih činovnika, menadžera projekta i odbornika lokalnog parlamenta, koji su obilazili deponije po Austriji, Norveškoj i vascijelom bijelom svijetu.

Opštini i državi upravo zbog toga nije lako da priznaju da Vasove vode nijesu najbolje rješenje za izgradnju regionalne deponije.

Tufik SOFTIĆ