Od kraja septembra prošle godine Crna Gora nema Opšti kolektivni ugovor (OKU). I neće ga imati makar još neko vrijeme, pošto Skupština Saveza sindikata nedavno nije prihvatila, mislilo se usaglašeni, tekst novog dokumenta.
Uz Zakon o radu riječ je o najvažnijem pravnom aktu kojim su regulisana međusobna prava i obaveze zapošljenih i njihovih poslodavaca. OKU reguliše način stupanja na rad i otkaz ugovora o radu, definiše iznos minimalne zarade i cijenu minulog rada. Njim se propisuju: dužina odmora, prinudni odmor, disciplinska odgovornost zaposlenih, (ne)plaćeno odsustvo, pitanja zaštite na radu, uslovi za rad sindikata…Konačno, a veoma važno, OKU propisuje iznos koji poslodavci izdvajaju za odmor i rekreaciju svojih radnika i račun na koji se uplaćuju ta sredstva (upućeni tvrde da je u pitanju iznos veći od milion eura godišnje).
SSCG, radnička asocijacija kojom skoro četvrt vijeka komanduje Danilo Popović, trenutno uz pomoć svoje produžene ruke – Zorana Masoničića, ne želi da se odrekne tog novca. Čak ni po cijenu da crnogorski radnici ostanu bez prava koje im je garantovao Opšti kolektivni ugovor. Zato SSCG ne prihvata ideju da se novac namijenjen odmoru i rekreaciji radnika ubuduće skuplja na zasebnim računima dvije reprezentativne sindikalne asocijacije koje sa Vladom i Unijom poslodavaca pregovaraju o novom OKU.
Tako stvari izgledaju na prvi pogled. Postoji, međutim, mogućnost da priča o neizglasavanju novog Opšteg kolektivnog ugovora ima kompleksniju pozadinu.
Socijalni partneri (Vlada, poslodavci i sindikalci) ne mogu da se dogovore o novom OKU. Vlada Mila Đukanovića, istovremeno, tajnovito priprema prijedlog novog Zakona o radu. Treba li podsjećati kako su Danilo Popović i njegov SSCG u minulih četvrt vijeka pokazali da su DPS-u i njegovom predsjedniku lojalni makar koliko Ranko Krivokapić i njegov SDP? I onda se neko dosjetio da bi bilo zgodno da se pitanja koja tretira Opšti kolektivni ugovor prenesu u novi Zakon o radu. Tako bi se, objašnjavali su promoteri nove ideje, deblokirala ranije dogovorena rješenja. Između ostalog i ono o povećanju minimalne cijene rada za nekih 50 eura (sa 147 na 193 eura mjesečno).
Potom je priča dobila zvaničniju formu.
,,Nečijim neznanjem, namjerom ili možda ličnim interesom, veliki broj zaposlenih u našoj državi nema najosnovniji mehanizam zaštite svojih prava iz oblasti rada”, navodi se u pismu Veselina Vujanovića, predsjednika Udruženih sindikata državnih institucija kojim se od Ministarstvu rada i socijalnog staranja traži da sadržaj OKU-a prenese u novi Zakon o radu. ,,Vođeni tom činjenicom, kao i tim da je u usaglašenom tekstu tog akta skoro 70 odsto odredbi preuzeto iz Zakona o radu, predlažemo da ostatak normi OKU uvrstite u postojeći Zakon, kako bi one imale zaštitno dejstvo na sve zaposlene”, traži Vujović od resornog ministra Predraga Boškovića, nagovarajući ga: ,,Vlada bi pokazala da ima više sluha o interesu zaposlenih, nego pojedini sindikati”.
Poslodavcima se, istovremeno, na uvo šapuće da bi oni mogli imati najveće koristi od toga da se OKU zamijeni Zakonom o radu. Tako bi najlakše, ubjeđuju ih političari, eliminisali biznis barijeru prepoznatu kao višak radničkih prava.
Istina je – u EU možete naći pregršt zemalja u kojima se o odnosima zapošljenih i poslodavaca odlučuje u parlamentu, nakon što sindikalna udruženja i asocijacije koje okupljaju poslodavce svojski zapnu za svoju političku opciju. Ali, još je veća istina: samo u Crnoj Gori imamo političku elitu koja je od 90-ih naovamo promijenila dva društvena uređenja i četiri države, neoliberalni model privređivanja promovišu partije članice socijalističke Internacionale, a Zakon o radu mijenja se poslije svakih izbora.
Poslodavci i sindikalci koji bi sve ovo previdjeli i pristali na ponudu da pravo pregovaranja o vlastitim pravima i obavezama predaju u ruke takve političke elite ne bi bili hrabri nego – ludi. Ili pokvareni.
Z. RADULOVIĆ