Prošlo je više od 40 godina od potapanja starog naselja Plužine na sjeveru Crne Gore, kada su izgradnjom brane Mratinje za potrebe Hidroelektrane Piva, kuće i imanja mještana ostala na dnu dubokog, vještačkog, Pivskog jezera. Za njih je izgrađeno novo naselje na obodima duge, plavo-zelene vodene površine, ali nisu svi sadržaji života na novoj lokaciji, kako je prilikom prisilnog iseljenja obećano.

Daleke 1975 godine između Opštine Plužine i EPCG napravljen je sporazum i potpisan ugovor kojim se Elektroprivreda obavezala da će izgraditi infrastrukturne objekte za nove Plužine, saobraćajnice za sela i mjesne centre odsječene akumulacionim jezerom, lokalne puteve u gradskom centru, priključnice na magistralni put koji prolazi kroz naselje, kanalizacione mreže, trotoare, parkinge, parkove, sportsku halu, bazen…

Gotovo ništa od navedenog nije izgrađeno. Tačnije, realizovano je samo 20-ak odsto ugovorenog, ističu iz lokalne uprave Plužina.

Kolika je nebriga države i EPCG prema ovom kraju koji zauzima dio prostrane, bajkovite durmitorske regije, čiji se prirodni potencijali za razvoj turizma promovišu u gotovo svim dokumentima, strategijama i planovima Ministarstva održivog razvoja i turizma, uvjerili smo se sami proteklog, julskog vikenda.

Grupa od 12 putnika, turista iz Budve, uputila se u posjetu prijateljima i rođacima u maleno selo Nedajno, smješteno ispod gustih šuma borova i jela, podno vrhova Durmitora. Raspoređeni u tri solidna automobila, uputili su se na izlet u planine. Putne dionice od Budve preko Cetinja, Podgorice i Nikšića pa sve do Plužina u prilično su dobrom stanju, iako je izgrađeno i renovirano daleko od modernih saobraćajnica kakve se očekuju u zemlji u kojoj je turizam glavna privredna grana.

Međutim, pravi horor za vozače nastaje u nastavku puta od Plužina prema malom seocetu Trsa, na putu za Nedajno.

Na samom kraju dugog mosta na izlazu iz Plužina, koji presijeca vještačko jezero, nestaje puni asfalt pa se izrovani i oštećeni uzani put nastavlja kroz čitav niz tunela, izbrojali smo 12, zastrašujućih krivudavih mračnih pećina, neobrađenih betonom i bez ikakvog osvjetljenja. O ogledalima koja bi pomogla u oštrim krivinama, ni govora.

Većina naših putnika nije nikada posjetila ovaj kraj, pa je njihovo iznenađenje izgledom i stanjem putnog kolovoza bilo veliko. Nisu mogli vjerovati da u turističkoj Crnoj Gori postoje ovakvi putevi, zapušteni i netaknuti decenijama.

Veliku opasnost predstavlja nezaštićena ivica puta pored koje se otvara ambis, duboka litica koja vodi direktno u jezero. Od pada u jezero vozače štite jedino sasušeni buseni trave, nema putne ograde, limene, kamene ili žičane, svejedno. Potrebna je maksimalna pažnja i oprez prestravljenih putnika da se pređe ova dionica puta iz prošlih vjekova. Put do Trse nastavlja se kroz predjele sa livadama i pašnjacima, prepunim planinskog cvijeća, preko velikog broja rupa koje se teško zaobilaze. Pogotovo kada vam u susret idu ogromni, dupli šleperi koncesionara, natovareni svježe nasječenim stablima durmitorskih borova i jela.

U gorem stanju je, kažu u Opštini, magistralni put Plužine-Šćepan Polje, koji vodi ka granici Crne Gore sa BiH. Taj put u dužini od 30-ak kilometara i pedeset loših tunela izuzetno je rizičan. Kao i dijelom onaj ka Trsi i ovaj je izgrađen uz ivicu kanjona vještačkog Pivskog jezera, koje je potopilo stari put. Zbog stalnih odrona i usova često je u prekidu i zimi i ljeti.

Pivsko jezero postalo je grobnica za mnoge nesrećne vozače. Samo u poslednjih desetak godina smrt na dnu jezera zatekla je mnoge koji su kolima sletjeli sa nedopustivo neobezbijeđenog puta.

Podaci govore kako je od izgradnje akumulacionog jezera na ovim putevima život izgubilo oko 20 osoba, među kojima i jedan profesionalni ronilac. Tijela mnogih nikada nisu pronađena, jer je dubina jezera oko 160 metara, dok je najveća dubina Pivskog jezera oko 220 metara.

Zbog nebrige države i neodgovornosti EPCG Pivsko jezero ostalo vječna grobnica za njih, dok su putnicima i turistima ovi putevi ceste strave i užasa.

Da li je EPCG novim Plužinama, najmlađem gradu na Balkanu, vratila makar dio prihoda od HE Piva, koji na godišnjem nivou iznose desetine miliona eura i zašto su putevi toliko zapušteni, pokušali smo dobiti odgovore u lokalnoj upravi u Plužinama.

„Put Plužine-Trsa regionalnog je karaktera, dok je onaj ka Šćepan Polju magistralni put, o njima brigu vodi država a ne lokalna uprava”, kazao je Vladimir Knežević, glavni administrator Opštine. On je potvrdio da EPCG nije ispunila svoje obaveze u izgradnji infrastruktunih objekata, seoskih puteva i lokalnih ulica na teritoriji novog grada. Izgrađena je samo jedna ulazna ulica u Plužine, dok izlazne nema, kazao je Knežević.

Razlog za nebrigu za razvoj Plužina i seoskih naselja u Opštini, Knežević vidi i u tome što je u Plužinama 20 godina vlast drži Socijalistička narodna partija. Na pitanje stižu li do njih sredstva koja Vlada izdvaja za privredni i turistički razvoj sjevera, Knežević navodi:

„Ne dobijamo ni ono na šta imamo pravo, a u projektima razvoja sjevernih opština nas nema. Plužine su jedina opština na sjeveru koja nije korisnik Egalizacionog fonda”.

U pitanju je fond Vlade osnovan kao jedan od načina finansiranja manje razvijenih lokalnih samouprava.

Planinski masiv Durmitora predstavlja najvrjedniji segment planinsko- turističkog potencijala Crne Gore, jedan je u nizu slogana koje koriste državne institucije, Nacionalna turistička organizacija, Ministarstvo održivog razvoja u svojim dokumentima i mnogi drugi, prilikom promovisanja planinskog turizma. Izmišljani su mnogi vidovi turističke ponude na planinama, poput „hajking end bajking” projekta bivšeg ministra turizma, Predraga Nenezića, u kampanji Biciklom preko planina, ili ono „bed and bajk”, koja nije dala rezultata.

Organizuju se džipijade, ture džipovima nazvane – Prsten oko Durmitora, koje prolaze jednim dijelom opisanim putevima. Navedene ture prolaze kroz Nacionalni park Dumitor u kome naplatna taksa iznosi 3 eura. Ko je ubira i u koje svrhe, nije poznato.

Sagrađena su etno sela koja na teritoriji opštine Plužine raspolažu sa oko 500 kreveta. Kako će turisti, korisnici turističke ponude durmitorske regije stići do svojih odredišta ljeti ili zimi, za turističke eksperte u Ministarstvu turizma nije toliko bitno.

Plejada ministara u ovom resoru uspjela je u jednom, obje turističke regije učinila je na izvjestan način nepristupačnim. Dok su jedinstvene prirodne ljepote turističkih mjesta na Crnogorskom primorju uništene prekomjernom gradnjom, čime su izgubile epitet visokokvalitetnih turističkih destinacija, poput Budve naprimjer, sa druge strane, izuzetne prirodne vrijednosti crnogorskih planina ne mogu se u značajnijoj mjeri turistički koristiti jer su – nedostupne.

Obećanja crnogorskih ministara nisu pratila djela, pa su tako mnoge naručene i skupo plaćene studije i planovi o razvoju planinskog turizma – ostale mrtvo slovo na papiru. A oni prešli na nove, unosne funkcije.

Branka PLAMENAC