Tek što je početkom prošle nedjelje – navodno na zahtjev matične kompanije A2A – Flavijo Bjanka razriješen dužnosti finansijskog direktora EPCG (na njegovo mjesto izabran je Milan Perović, nekadašnji direktor Telekoma i Prve banke) Italijan je uhapšen po nalogu Specijalnog tužilaštva, zbog sumnje u zloupotrebu službenog položaja. Istražni sudija Višeg suda Miroslav Bašović odredio mu je pritvor od 30 dana, ,,zbog opasnosti od bjekstva”.
Bjanku se spočitava da je jedan od makar šest, a moguće i svih dvanaest, funkcionera EPCG koji su od početka 2010, do oktobra 2013 – na račun do danas uglavnom nepoznatih konsultantskih usluga – a mimo znanja borda direktora EPCG i odredbi Zakona o javnim nabavkama ka Italiji transferisali između sedam i 15 miliona eura. Većina tog novca zvanično je završila na računima ćerki firmi iz sistema A2A, ali su makar dva miliona otišla i kompanijama koje, barem formalno, sa A2A i njenim akcionarima nemaju nikakve veze (BAIN-Milano).
O ovim neobičnim transakcijama javnost je obaviještena zahvaljujući Udruženju manjinskih akcionara EPCG, još 2013. Prema njihovoj dokumentaciji, ugovore o konsultantskim uslugama EPCG je potpisala sa A2A, A2A Reti Eletrika i BAIN-Milano. A2A je po tom osnovu fakturisala 7,75, a naplatila 4,34 miliona, uz dodatno rezervisanje od 2,3 miliona eura. A2A Reti Eletrika je fakturisala i naplatila 1,17 miliona, a BAIN-Milano 2,08 miliona. Do istih podatka došla je, naredne godine, i Skupština Crne Gore.
Krajem iste 2013. godine, predsjednik Udruženja Vasilije Miličković je i preko Monitora pozvao Vrhovnog državnog tužioca da reaguje, ako ga ima.
,,Želimo objašnjenje o tome o kakvim se zapravo savjetodavnim i pravnim uslugama radi. Tražimo vrlo precizan odgovor kakvi su efekti u EPCG tih usluga”, poručio je Miličković naglašavajući da je ,,za EPCG vrijeme stalo u septembru 2009. godine. Od tada apsolutno ništa nije uloženo, ni u šta se nije investiralo – osim u Prvu banku. Zato je i tržišna cijena EPCG pala sa 1,2 milijarde eura na 200 miliona eura, sa tendencijom daljeg pada”.
Menadžeri A2A su na ove optužbe odgovorili tvrdnjom da im je tadašnja Komisija za kontrolu postupka javnih nabavki 2010, izdala pismeno mišljenje po kome se crnogorski Zakon o javnim nabavkama ne odnosi na poslovanje A2A i EPCG sa takozvanim ćerkama firmama italijanskog konzorcijuma.
Zaista, mediji su dobili faksimil odluke te Komisije, sa potpisom njenog predsjednika Marka Lazarevića. Tamo piše da se ,,u cilju realizacije zadatih indikatora” iz Ugovora o djelimičnoj privatizaciji i dokapitalizaciji EPCG bilo kakvo poslovanje A2A sa njenim ćerkama firmama neće tretirati kao kršenje Zakona o javnim nabavkama.
Valja, međutim, obratiti pažnju makar na dio predočenog obrazloženja ove odluke: ,,Imajući u vidu da je A2A uložila 436 miliona eura u EPCG i stekla 43,7 odsto akcija te firme, te zbog njenog visokog učešća u strukturi akcijskog kapitala, ugovorne strane su odlučile da će A2A upravljati društvom na način koji bi omogućio postizanje investicionih i operativnih indikatora…”. Dakle, odluku da se A2A izuzme iz zakona nijesu donijeli Lazarević i njegovi saradnici već – Vlada Crne Gore.
Ispostavilo se, ubrzo, da sa tim benefitima nijesu upoznati ni članovi borda EPCG. Makar ne oni koje je tamo imenovala Vlada CG kao vlasnik više od 50 odsto akcija Elektroprivrede.
Tako je na kontrolnom saslušanju koje je 2014. godine u parlamentu inicirao poslanik Mladen Bojanić, tadašnji ministar ekonomije Vladimir Kavarić pokazao dopis kojima ga predsjednik borda EPCG Srđan Kovačević obavještava da je menadžment angažovan od strane A2A u svom poslovanju prekršio privatizacioni Ugovor, kompanijski statut i zakone o privrednim društvima i javnim nabavkama. „Prema do sada sagledanom stanju konsultantskih usluga od A2A i A2A Reti Elettricha i kompanije BAIN-Milano je menadžment sproveo bez sprovođenja postupka javnih nabavki i obaveznih odluka Odbora direktora”, naveo je Kovačević i dodao da je A2Apo tom osnovu fakturisala 7,75 miliona i naplatila 4,34 miliona, uz dodatno rezervisanje od 2,3 miliona eura. A2A Reti Elettricha je fakturisala i naplatila 1,17 miliona, a Bain-Milano 2,08 miliona.
Dakle, nije problematično samo to što su menadžeri A2A (uz Bjanka Specijalno tužilaštvo sumnjiči i bivšeg izvršnog direktora EPCG Enrika Malerbu, i Masima Salu, koga je Bjanko naslijedio 2010, na funckiji finansijskog direktora EPCG) ugovore o konsultantskim uslugama sklapali bez javnog oglašavanja, već i priroda tih poslova (šta je učinjeno) i vrijednost fakturisanih usluga (stvarna vrijednost obavljenog posla). Svaka sličnost između ovih ugovora i onih koji su nam poznati kroz aferu Telekom za sada se mora tretirati kao slučajnost. Mada je broj aktera jedne i druge priče neuobičajeno visok.
Čudi naivnost i neupućenost Kovačevića i njegovih saradnika iz EPCG. Opet, kod predsjednika borda EPCG nije bilo ni traga one odlučnosti sa kojom je, prije nekoliko godina, novcem Elektroprivrede pokrivao zjapeće rupe u bilansima Prve banke braće Đukanović.
Kada je Srđan Kovačević ušao u bord Prve banke, zastupajući interese EPCG koja je u njoj imala 10 odsto akcijskog kapitala, to je bila mala lokalna banka čiji je vlasnik – mimo znanja i saglasnosti CBCG – praktično preko noći postao Aco Đukanović. Potom je, pod Kovačevićevom komandom, EPCG svoje učešće u akcijskom kapitalu jedne od (danas) najproblematičnijih banaka na Balkanu podigla na preko 20 odsto, sipajući u banku više od 20 miliona eura (ne računajući novac koji godinama drži na svojim računima u banci). Iako te investicije odavno ne vrijede ni trećinu uloženog.
Istovremeno, čelnici EPCG su nekažnjeno preživjeli informaciju da su u završnom računu za 2009. godinu od akcionara i poreznika prikrio profit od 10,81 milion (to smo saznali naredne godine, iz izvještaja njihovih revizora). Što je, ako ćemo da poredimo, tek nešto manje od onoga što se danas spočitava Italijanima.
Možda će svima skupa kao olakšavajuća okolnost biti uzeto to što su, braneći poslovnu čast i kapital braće Aca i Mila Đukanovića, u Prvu banku lagerovali – prema nekim navodima – blizu 70 miliona eura. To je bio samo nastavak krajnje neobične poslovne politike koja prati kompletno partnerstvo Vlade i A2A.
Italijani su u ovaj aranžman ušli sa skoro 500 miliona eura, iako prethodno nijesu razriješili dvije velike nepoznanice – odnose sa Kombinatom aluminijuma i cjenovnu politiku prema potrošačima iz kategorija domaćinstva i mala i srednja preduzeća. Samo KAP ih je koštao skoro 100 miliona eura gubitaka. Vasilije Miličković ne propušta priliku da podsjeti kako se Malerba, svojevremeno, pohvalio da KAP-u prodaju struju po cijeni duplo manjoj od one po kojoj su je uvezli, te da samo po tom osnovu EPCG mjesečno gubi dva miliona eura!? Zašto to nije smetalo ni Vladi CG ni akcionarima A2A?
Ni Vladina pozicija nije bila mnogo bolja. Skoro pola godine nakon potpisivanja ugovora tadašnji ministar ekonomije Branko Vujović najavio da će ,,uskoro” biti dogovoreno kako će Vlada provjeravati da li A2A ispunjava svoje obaveze ,,da ne bi bilo dilema i nejasnoća u vezi utvrđivanja postignutog nivoa ispunjenosti parametara”.
Tri godine kasnije, u maju 2012. godine, potpredsjednik Vlade Vujica Lazović obavještava kako je ,,nedavno pisao upravi A2A tražeći izvještaj o ispunjenju indikatora”. Zahtjev je ponovio i početkom naredne godine. Ne zna se da li je ikad dobio tražene podatke. Ali se zna da Lazović i njegov poslodavac Đukanović insistiraju na nastavku saradnje sa A2A. Iako pri tome nemaju ni jedan jedini argumenta kojim bi mogli obrazložiti svoju upornost.
Možda se nije zgorega prisjetiti kako je, prema onome što je Vlada obznanila nakon raspisivanja tendera za dokapitalizaciju i djelimičnu privatizaciju EPCG, strateški partner imao obavezu da do kraja petogodišnjeg aranžmana ostvari profit od 240 do 300 miliona eura, da poveća proizvodne kapacitete HE Perućica i TE Pljevlja za 90 megavata, smanji gubitke na prenosnoj i distributivnoj mreži sa 22 na 11 odsto.
Umjesto toga, EPCG je 2010. godinu završila sa gubitkom od 16,5 miliona. Naredne godine Elektroprivreda bilježi rekordan gubitak od 66,5 miliona (plan je bio profit od 40 miliona). Potom je Vlada Igora Lukšića, ,,zbog izmijenjenih uslova poslovanja”, Italijane oslobodila obaveze da Elektroprivredi obezbijede profit. Uglavnom, iz perspektive većinskog vlasnika (države Crne Gore), petogodišnji ugovor sa A2A donio je trošak umjesto očekivane dobiti i naplate dividende veće od 150 miliona.
Koliko su na sve to uticali konsultantski ugovori A2A sa ćerkama firmama ali i oni sa kompanijama – poput Bain-Milano iza kojih stoje neki drugi vlasnici. I na koje se, zbog toga, morao primjenjivati Zakon o javnim nabavkama?
,,A2A izražava čuđenje i žaljenje u pogledu zadržavanja Flavija Bjanka i nade se brzom zaključenju ovog događaja”, saopšteno je iz italijanske kompanije.
Crnogorske vlasti se nijesu oglašavale. Iskustvo nas uči da bi se ova priča mogla završiti na isti način na koji je okončan postupak protiv strateških partnera koji su državu i manjinske akcionare nakon privatizacije varali u Željezari, KAP-u, Boksitima, ili su – jednostavno – nekažnjeno krali struju iz evropskog prenosnog sistema. Većina aktera ovih radnji danas od Crne Gore traži – odštetu.
Bude li tako, nema druge nego da u Ustav Crne Gore ugradimo dio sporazuma koji su svojevremeno potpisali Branko Vujović i G.H.J. de Haas, u ime tadašnjih vlasnika Željezare, holandskog MNSS: ,,Svaka strana je saglasna i garantuje da neće preduzeti bilo kakve pravne radnje protiv druge Strane i druga Strana neće biti ugrožena u vezi prethodnih kršenja ugovora, incidenata prevare, nemara ili bilo kakvih drugih pogrešnih radnji…”. Pa ko koga prevari. Narod sve plaća.
Zoran RADULOVIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno1 sedmica
INTERVJU3 sedmice
OKO NAS3 sedmice
OKO NAS4 sedmice