Ne zna se zasad da li će Srbija izručiti Veselina Veska Vukotića, Nikšićanina, kod nas osuđenog na 20 godina zbog ubistva i pokušaja ubistva. Usmrtio je 16. novembra 1997. Duška Boškovića i ranio V.P. jer se navodno gurkao s njima na podijumu kotorske diskoteke Fleš. Nije objašnjeno kako je tada Vukotić mogao nesmetano boraviti u Crnoj Gori, jer mu je trebalo biti suđeno za pokušaj ubistva R.G. 1986. u Nikšiću, nakon kojeg se i dislocirao u Beograd. Naime, tek se 2000. na procesu pred krivičnim vijećem sudije Radovana Mandića zbog pucnjave u Kotoru, doznalo da je Vukotić terećen i za događaj iz 1986, koji mu je, uostalom, uračunat u jedinstvenu kaznu zatvora.

ORUŽJE SA CETINJA: Brojni drugi kriminalci ovđe su decenijama uživali VIP status, što se nije mogli realizovati bez pokroviteljstva SDB Crne Gore, koja je – razumno je pretpostaviti – za takvu praksu morala imati instrukcije najvišeg političkog vrha.

Još od poznog doba SFRJ, kroz Crnu Goru je različitim povodima prošla kompletna „ekipa” iz beogradskog podzemlja, za koju se sa manje ili više argumenata tvrdi da je za račun države regrutovana radi ubistava emigrantskih čelnika „anti-jugoslovenskog” političkog djelovanja. Najpoznatiji među njima je Željko Arkan Ražnatović. Sin borca 1. proleterske brigade, premda još kao maloljetnik osuđeni kriminalac, angažovan je u svojstvu „radnika” jugoslovenske tajne službe, poznate pod akronimom SDB SSUP-a. Beograd mu je bio baza, no 1980-ih je na Cetinju, zatim u Budvi i Titogradu imao interesantne i javnosti manje poznate role.

O svemu tome se ponešto doznaje i iz požućelih spisa sa suđenja zbog ekcesa koje je pravio. U predmetu XII K. br. 851/86 sa suđenja 1986. u Prvom opštinskom sudu u Beogradu piše da je Ražnatović „od oca Veljka i majke Slavke, rođene Josifović, rođen 17. aprila 1952. u mestu Brežice, SO Brežice, sa stanom u Ulici Ljutice Bogdana br. 3, Crnogorac, državljanin SFRJ” imao pravi arsenal – od automatske puške sa snajperom, ručne bombe, dva magnuma, etc – kao i „oružne listove izdate u SUP-u Cetinje”!

Tokom svoje kriminalne karijere po Evropi, zbog koje je osuđivan ali je uvijek uspijevao da pobjegne iz tamošnjih zatvora, Ražnatović je koristio pasoše sa lažnim identitetima, uključujući i tipična crnogorska prezimena – Đorđe Rolović ili Marko Vukotić.

Na suđenju 1986. je Ražnatović otvoreno saopštio da je „radnik SSUP-a” a da je oružne listove SUP-a Cetinje „dobijao povodom 13. maja, Dana bezbjednosti”. Prilikom pretresa njegovog beogradskog stana – zapravo kuće, koju je u blizini stadiona Crvene zvezde bio upravo kupio – tada je pronađen još jedan dokaz njegove „crnogorske veze”, pečat sa natpisom: Casino Sveti Stefan, Ražnatović Željko, direktor!

Ražnatović je zapravo u to vrijeme bio „radnik” kod Dorboslava Tora Ćulafića, crnogorskog partijskog emeritusa, koji je 1984-1989. šefovao jugoslovenskim ministarstvom unutrašnjih poslova u čijoj je strukturi bila savezna SDB. Drug Toro, sada penzioner u Podgorici, 1980-ih je po formaciji bio član Savjeta za zaštitu ustavnoga poretka, opasne firme koja je na saveznom nivou objedinjavala rad svih tajnih službi u državi, a bilo ih je, što bi se reklo – kastig.

U opisanom periodu, Savjetom je predsjedavao Stane Dolanc (1925-1999), Slovenac i doktrinarni Jugosloven, u mladosti vojno lice, a nakon Titove smrti „šef šefova” jugoslovenskih tajnih službi. Prema legendi, koju je svojevremeno zapisala ubijena beogradska novinarka Dada Vujasinović, pretpostavlja se da je „Ražnatović za SSUP počeo da radi vrlo rano; lansirane su priče da ga je u ovaj posao uveo rođeni otac, zamolivši Dolanca da ga ‘učlani’, ne bi li njegov nestašni sin korisno trošio višak energije, spretnost i inteligenciju”.

U NOVOJ FIRMI: Kada je krajem 1980-ih promijenjena šira politička konstelacija, otpočinje sezona transfera kriminalaca, „radnika” i „saradničkih veza”, iz savezne u SDB Srbije. To nije prošlo nezapaženo kod KOS-a, odnosno kod elitnijeg dijela vojne službe bezbjednosti u tadašnjoj ratnoj avijaciji („plavci”) na čijem je čelu bio pukovnik Slobodan Rakočević, Crnogorac, 1992. u aferi Opera & Labrador hapšen i stigmatizovan.

Rakočević i „plavi” KOS su profesionalno istražili i ulogu Ražnatovića u AB revoluciji koji je, po zadatku SDB Srbije, u to vrijeme bio vođa navijača fudbalera Crvene zvezde. Rakočević je 2002. izvještaču Monitora opisao: „Glavni mitiganši dobijali su po 100 njemačkih maraka kao dnevnice. Novac za te potrebe je uplaćivala Crvena zvezda”.

Interesantno svjedočenje ostavio je i Vladimir Keković, šef SDB Crne Gore 1982-1989. Nakon AB revolucije bio je pozvan da u Skupštini SFRJ podnese referat o tim događajima. „Pri odlasku u Beograd na aerodromu u Titogradu”, piše Keković (u knjizi Vrijeme meteže 1988-89, Podgorica, 2002, str 29), „prišao mi je Željko Ražnatović Arkan sa kojim sam se od ranije poznavao. U tom nenadanom susretu saznao sam da Ražnatović zna da idem na referisanje u Beograd. Na moje iznenađenje, rekao mi je da je ‘sinoć bio u štabu’, ne objašnjavajući ni gdje ni sa kim… i da mene planiraju za budućeg ministra unutrašnjih poslova Crne Gore, te da, čim se vratim iz Beograda, treba da se nađemo radi dogovora”. U Skupštini SFRJ, međutim, Keković je saopštio pravu pozadinu AB revolucije, pa je, piše, „radnu karijeru završio”.

Juna prošle godine, Vojislav Šešelj je iz Haškog suda ponudio drugu verziju; naime da je Ražnatović „mobilisan 1989. od strane šefa SDB Crne Gore Kekovića” i da je zatim radio po nalogu tajnih policija i državnih i partijskih rukovodstava Crne Gore, Hrvatske, Slovenije i Vojvodine i to „na štetu tadašnjeg rukovodstva Srbije”. Keković je reagovao u Pobjedi objašnjenjem da je Ražnatović „bio na spisku savezne službe”, da nikada nije radio za SDB Crne Gore, te da je „1982, kada sam ja došao za šefa crnogorske službe, Ražnatović već završio karijeru”.

„MODERNI NJEGOŠ”: Iako je Šešeljeva verzija tipična konfabulacija, vrijedi napomenuti da je Ražnatović i nakon 1982. radio za SDB SSUP-a. Upravo je 22. novembra 1982. Rješenjem br. 46482/1, na osnovu čl. 40 Pravilnika o rješavanju stambenih potreba radnika SSUP-a, potpisao zamjenik ministra Mirko Bunevski, dobio trosoban stan u Beogradu. Bunevski u obrazloženju piše da je Ražnatović stan od SSUP-a dobio jer su se „prilikom donošenja rješenja o dodjeli stana imenovanom cjenile sve činjenice i okolnosti od uticaja za dodjelu stana, a posebno republička zastupljenost i kadrovske potrebe SSUP-a”!

I šira javnost je nešto kasnije „upoznala” Ražnatovića, najprije kroz medijske izvještaje o ratnim zbivanjima u Hrvatskoj, a na Badnji dan 1992. uslikan je i na Cetinju kada je sa svojom naoružanom bandom tigrova obezbjeđivao Amfilohija (Radovića). Da ga je lično tada na Cetinje pozvao, objavio je u emisiji Replika TVCG 14. januara ove godine Jovan Markuš, diplomirani mašinski inženjer, sada istoričar-amater, koji je, u vrijeme dok je Ražnatović iz SUP-a Cetinje dobijao „oružne listove” bio predsjednik Izvršnog odbrora SO Cetinje i jedan od prvoboraca AB revolucije.

Početkom 1990-ih i u Crnoj Gori je Arkan organizovao filijalu svoje Stranke srpskog jedinstva, no ona nikada nije imala ozbiljnijeg uticaja . Na predsjedničkim izborima 1997. je kroz medije podržao Mila Đukanovića, za koga je izjavio da je „moderni Njegoš srpskog i crnogorskog naroda”.

KOBAC I LADNI: Otprilike u to su se vrijeme i dvojica po oružju ortaka Ražnatovića vratili u domovinu. Radojicu Raja Božovića i Vasilija Mijovića angažovao je po zemljačkoj (zećanskoj) liniji Vukašin Maraš, šef SDB (1994-1998) i ministar unutrašnjih poslova Crne Gore (1998-2001), da treniraju formacije Posebne jedinice policije.

Božović i Mijović su do 1991. bili koloritni likovi sa titogradske periferije, džudisti, sa radnom biografijom inkasanta i konduktera gradskog prijevoza. No, kao dobrovoljci sa Vukovara su dospjeli do crvenih beretki, oružane formacije Obavještajne uprave RDB-a (Resora državne bezbjednosti) MUP-a Srbije na ratnim zadacima diljem Hrvatske i BiH.

Tamo su stekli iskustvo i reputaciju, pa su postali i oficiri i zapovjednici. Rajo Božović, sa kodnim nazivom Kobac, komandovao je 1994-1995. jednom od taktičkih grupa u operaciji Pauk tokom neuspješnog srpskog pokušaja da osvoje bihaćko-cazinski džep. Zaštićena svjedokinja B-129, bivša sekretarica kod Željka Ražnatovića, pred Haškim sudom je tvrdila da je Božović 1995. komandovao tigrovima u operaciji Banjaluka.

I Vasilije Mijović, kodno kršten kao Ladni, navodno je komandovao škorpionima, jednom od podružnica crvenih beretki, koja je jula 1995. u blizini Trnova (BiH), pobila šestoricu bošnjačkih zarobljenika i o tome napravila video zapis koji je prije par godina emitovan na TV.

Kobac i Ladni su od 1998. u MUP-u Crne Gore godinama imali zapažene uloge. Za visoke plate, možda i druge beneficije, trenirali su policajce u kampovima širom Crne Gore za mogući sukob sa Vojskom Jugoslavije. Kobac je za razliku od Ladnog bio „čist”, odnosno, nije imao problema sa zakonom. Ladni Mijović je 2003. u Okružnom sudu u Novom Sadu pravosnažno osuđen na tri godine zbog toga što je 1995. u u saobraćanoj nesreći ubio dvoje đece. No, to nije bio problem da bude uredno zaposlen u crnogorskoj policiji sve do 2006. i čuvenog „Zeta-filma” sa Mašanom.

„CRNOGORSKE TEME”: Što povezuje Veselina Vukotića, Željka Ražnatovića, Raja i Ladnog? Nakon pokušaja ubistva 1986. u Nikšiću, Veselin Vukotić, dodatašnji šofer, saradnik SDB Crne Gore, uglavnom je boravio u Beogradu. Uz saglasnost crnogorske tajne službe, tamo ga je preuzela SDB SSUP-a; dakle, bio je Arkanov kolega, umiješan u ubistvo albanskog emigranta Envera Hadrija 1990. u Belgiji. Nakon poznate pucnjave marta te godine u Nani – u kojoj je ubijen Nikšićanin Andrija Lakonić, još jedna „saradnik” – sklonio se u inostranstvo a u Srbiju se vratio najkasnije krajem 1991. Obnovio je aktivno djelovanje, sada u RDB Srbije, čiji je načelnik bio Jovica Stanišić.

Vukotić je sredinom 1992. angažovan da za srpsku službu vodi kazino Rojal u Novom Sadu, koji je sa prajvat odjeljkom bio omiljena destinacija za povjerljive „radne sastanke”. Gosti su različitim povodima bili, skupa ili odvojeno, i Slobodan Milošević, Jovica Stanišić, ali i Franko Simatović, neformalni komandant crvenih beretki i šef Obavještajne uprave RDB-a, zatim direktor jugoslovenskih carina Mihalj Kertes, itd.

U Rojalu se bistrila politika, ali i pitanja komandnog lanca i logistike crvenih beretki i tigrova. O svemu tome je pred Haškim sudom aprila 2003. iskaz dao svjedok C-048, lice od povjerenja Veska Vukotića u Rojalu. Kazao je kako je Milošević jednom prilikom pitao Kertesa: „Bracika, da li ti i Frenki držite Arkana pod kontrolom?” Objašnjeno je da “oružje i ostale potrebe, znači uniforma, medicinska sredstva za Arkanovu takozvanu Srpsku dobrovoljačku gardu idu preko Frenkija”.

I tako sve do 1997. i famoznog raskola u DPS-u, kada je i Vesko Vukotić – poput Arkana, Raja Božovića i Ladnog – takođe „prelomio”.

Svjedok C-048 je Miloševiću kazao: „Vjerovatno je i vama poznato da je od kraja 1997. Vukotić postao i kritičar vašeg režima, to jest nakon odvajanja Mila Đukanovića od Momira Bulatovića”. A Milošević je presjekao: „Dobro, nemamo vremena da se upuštamo u crnogorske teme”.

Branov drug

O još koječemu doznajemo iz četvorotomne knjige Policijski dosije Vojislava Šešelja, autor Vojsilav Šešelj, koji je na par hiljada strana sabrao i prošle godine štampao raznovrsne konfidental materijale, uključujući i izvornu građu srpskog RDB-a. Tamošnja tajna služba je nadzirala svojeremeno Kajmaka, zapravo Ratka Butorovića, alijas Batu Kan Kana, „švercera garderobe, benzina, lažnih pasoša, cigareta” iz Novog Sada. Pa je utvrđeno da je za njega „radio Vesko Vukotić”!

Ekscentrični tajkun Bata Kan Kan (nadimak dobio po lancu dragstora koje je svojevremeno otvorio) takođe je Nikšićanin. U Novi Sad je 1970-ih došao na studije, baš kao i Branislav Brano Baka Mićunović, potom su imali manje poznate epizode u Beču skupa sa Dorđem Giškom Božovićem; ostalo je istorija.

U Srbiji su Butorovića uhapsili 2008. jer je kao predsjednik Fudbalskog kluba Vojvodina navodno namještao utakmice. Na pitanje o vezama sa Mićunovićem je kazao: „Brano Mićunović je moj drug, a prijatelja se nisam nikad odricao i neću”.

Puštili Magaša, policija čuvala Gišku

Za razliku od Željka Ražnatovića, o VIP tretmanu nekih drugih beogradskih „žestokih momaka” u Crnoj Gori postoji skromniji fond informacija. Ali, podaci ipak postoje.

Na primjer, Ljubumir Magaš, alijas Ljuba Zemunac, takođe je imao crnogorsku epizodu. Započela je krivičnim djelom silovanja jedne đevojke u Budvi, bjekstvom u inostranstvo, pa ekstradicijom aprila 1982. iz Njemačke kada je doveden u KPD Spuž radi izdržavanja robije po tom osnovu. Naime, Okružni sud u Titogradu ga je u odsustvu osudio na pet godina.

U spuškom zatvoru Magaš je pravio kojekakve svinjarije, ali sve mu to ne bi pomoglo da Vrhovni sud Crne Gore, oko pola godine kasnije, nije iščačkao neke „tehničke propuste” u presudi i naložio da se obnovi postupak. Magašu je dozvoljeno da se brani sa slobode, pa je odmaglio nazad u Njemačku, gdje ga je 1986. upucao zemljak iz branše.

Još jedan beogradski gangster, Đorđe Giška Božović, boravio je sredinom 1991. jedno vrijeme u Crnoj Gori, nakon što je u Beogradu ubijen njegov prijatelj Branislav Beli Matić. Obojica su bili članovi opozicionog SPO Vuka Draškovića, takođe i akteri nasilnih antirežimskih demonstracija 9. marta 1991. a potom osnivači paravojne grupe Srpska garda.

Milena Božović, Giškina majka, marta prošle godine je Reviji D kazala kako je „bježeći pred Miloševićevom policijom” utočište nalazio i u Crnoj Gori, gdje je navodno uživao blagonaklonost policije.

„I bogami su ga (Gišku) prihvatili u Crnoj Gori i bili jako pažljivi prema njemu, to ne mogu da kažem… Mog sina je u Crnoj Gori poznavala i policija i to kao čestitog čovjeka. Debelo su ga uvažavali”, kazala je Božovićeva.

Vladimir JOVANOVIĆ