Ministarstvo kapitalnih investicija poslalo je Agenciji za zaštitu životne sredine Elaborat o procjeni uticaja Luke Virpazar na životnu sredinu, kako bi se ispunili procesni uslovi dobijanja građevinske dozvole za milionski projekat

Skadarsko jezero kao vrhunsko zimovalište za jahte. Dugo se u javnosti govorilo na ovu temu. Morska voda, navodno, zimi oštećuje velika luksuzna plovila na crnogorskom i albanskom primorju, a jezerska bi bila idealna za ovu svrhu. Uzevši u obzir profil većine vlasnika i korisnika ovakvih plovila u pomenute dvije države, ne čudi da je nekome ovakva ideja pala na um. Većina ekoloških aktivista i naučnika smatra da, iako je riječ o naizgled isplativom projektu, on može imati dalekosežne negativne posljedice za očuvan ekosistem kakvo je Skadarsko jezero.

Još od početka 21. vijeka postoji plan o plovnom saobraćaju između Albanije i Crne Gore, koji bi se obavljao preko Skadarskog jezera. Pominje se čak i iskopavanje dna Bojane kako bi je ponovo učinili plovnom, kakva je bila prije par vjekova. Albanska strana nema adekvatnih lokacija za luku koja bi primila velika plovila, dok Crna Gora, koja gazduje sa dvije trećine jezera, može sebi da priušti takav projekat. U Crnoj Gori jezero uživa najveći stepen zaštite kao nacionalni park. Jedine kočnice projektima, koje su u prošlosti podržavali i sprovodili čelnici različitih vladinih resora, bila je Evropska komisija, ekolozi i nevladin sektor.

Nakon što su (tadašnja) Republika Crna Gora i Albanija potpisale sporazum o međunarodnom jezerskom saobraćaju, Vlada je počela da u javnost „gura“ projekat izgradnje luke u Virpazaru. Ideju su objasnili obavezom da uspostave granični prelaz između dvije zemlje, zbog čega bi morali izgraditi luku po standardima struke. Takvim rješenjem nezadovoljni su bili i mještani Skadarskog jezera, koje je u međuvremenu zaštićeno RAMSAR konvencijom, ali i ekolozi i nevladin sektor.

Projekat je jedno vrijeme zaćutao, ali su se pojavili „investitori“ koji bi uložili milione u megalomanske projekte izgradnje elitnih „eko turističkih naselja“, koja bi sadržala male luke za jahte. Najpoznatiji od njih je projekat „Porto Skadar Lejk“, koji je upisan u prostorne planove, ali nije dobio dozvole za pristupni put. Veliki je otpor stanovništva i ekološkog NVO sektora. Posebno je sporan Elaborat izrade uticaja na životnu sredinu, koji je odobrio takav projekat. Neke nevladine organizacije su tvrdile da prilikom izrade analiza biolozi nijesu ni obišli područje Mihailovića, gdje je planirana izgradnja naselja.

Predstavnici nove Vlade su obećali da neće biti Porto Skadar Lejka u Nacionalnom parku Skadarsko jezero. To je jedna od rijetkih pozitivnih stvari koje je učinila vlast, čiji se ključni konstituenti predstavljaju kao „partija zelenih“. Ministarstvo kapitalnih investicija, kojim rukovodi Mladen Bojanić, ekspertski kadar blizak upravo „zelenima“, ponovo je stavio na sto*** stari projekat izgradnje Luke Virpazar. Tim projektom je planirana izgradnja u dvije faze – luke za brodove i glisere, restoran i uslužni objekti za carinu, policiju i lučku kapetaniju i pristupni putevi za sve navedeno. Planirano je i da se obnovi linija sa Skadrom, a kao kruna, da rijekom Bojanom ulaze plovila s mora.

,,Sve to ne bi bilo sporno, da to nije područje koje je prepoznato kao cjelina koju treba štititi, pa je i proglašeno nacionalnim parkom. Ali mi ne bismo bili mi da i tome ne doskočimo, pa smo izmislili podjelu prirodne cjeline na zone, od one zone gdje se ne smije ništa raditi, do zone gdje se može raditi sve i time se obesmislio sam koncept zaštite ove cjeline. Naravno, to su uradili veoma učeni ljudi koji poznaju zakon, pa i način kako ga iskoristiti u cilju megalomanskih projekata, a na štetu prirode”, govorili su predstavnici građanskog pokreta URA o ovom projektu. Dok nisu bili na vlasti.

Iz resora Mladena Bojanića saopštili su Monitoru da je u Virpazaru planirana izgradnja prve faze Luke Virpazar sa pratećim objektima. Riječ je o izgradnji kafića sa turističkim pultom, vanjskom terasom, suvenirnicom  i prostorima za zaposlene, dok drugu čine javni toaleti sa tehničkom prostorijom. Planirani objekti su prizemni, procijenjene površine od 150 i 100 kvadratnih metara.

„Cilj ovog projekta jeste razvoj multimodalnog saobraćaja i uspostavljanje unutrašnjih plovnih puteva i pomorskih linija“, pojašnjavju iz Ministarstva.

Izgradnja luke se dijelom finansira kroz projekat prekogranične trilateralne saradnje između Italije, Albanije i Crne Gore (ALMONIT MTC). Ministarstvu su odobrena budžetska sredstva u ukupnom iznosu od 2,4 miliona eura, od kojih su 85 odsto sredstva iz IPA fondova, dok preostalih 15 odsto predstavlja nacionalno kofinansiranje. Dio odobrenih sredstava utrošen je na izradu tehničke dokumentacije, koja podrazumijeva pripremu idejnog rješenja, kao i idejnog i glavnog projekta prve faze Luke Virpazar.

Ekološka aktivistkinja Nataša Kovačević istakla je da Evropska unija kroz IPA sredstva finansira projekat koji će ugroziti životnu sredinu u nacionalnom parku, zaštićenom području međunarodnim sporazumima Natura 2000, EMERALD i RAMSAR. Ovim projektom se, ističe, krše odredbe ovih sporazuma.

„Ispred Savjeta Evrope se vodi slučaj otvoren već više od godinu protiv Crne Gore za neodrživu gradnju na Skadarskom jezeru, pri čemu prva obavezujuća preporuka Stalnog odbora sekretarijata Bernske konvencije je da se obustavi svaka dalja gradnja do donošenja prostornog plana posebne namjene za Skadarsko jezero i nove zonacije utemeljene na očuvanju prirode“, navodi Kovačevićeva.

Ona tvrdi da situaciju prate Evropska Komisija i RAMSAR, zbog čega Delegacija EU u Crnoj Gori treba da izvijesti Evropsku komisiju. Takođe Delegacija treba da traži obustavljanje i odlaganje finansiranja projekta novcem iz EU, kojima će se ugroziti priroda i prekršiti preporuke međunarodnih Konvencija (Bernska i RAMSAR) i evropskih direktiva o zaštiti prirode.

U Ministarstvu kapitalnih investicija tvrde da je Agencija za zaštitu životne sredine tražila izradu Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu. Taj resor je izradio dokument i poslao ga nadležnoj Agenciji. Iz te institucije nijesu odgovorili u kojoj fazi je odobrenje tog dokumenta, iako su saopštili da će to učiniti.

Ornitolog iz Agencije Darko Saveljić saopštio je da je Vlada od Agencije tražila da „napismeno pogazi sve zakone i međunarodne konvencije koje je ova zemlja potpisala i dozvoli izgradnju Luke Virpazar“. Kaže da je istina da je pristan na Viru neuređen i nesiguran za ukrcaj hiljada turista u ljetnjim mjesecima. Vlada Crne Gore, međutim, kako tvrdi nije planirala njegovu adaptaciju, već izgradnju nove luke usred nacionalnog parka i RAMSAR područja.

„Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu ima skoro osamdeset primjedbi i ne može dobiti zeleno svjetlo dok se one ne otklone. I onda je pitanje da li mogu dobiti dozvolu za gradnju. Tako je po zakonu, što god u Vladi Crne Gore mislili. Ne želim razvoj ove države na način što ćete kršiti njene zakone. I zabijati prste u oči međunarodnim konvencijama“, saopštio je Saveljić.

Zabijanje prsta u oči građanima i međunarodnoj zajednici postala je redovna praksa Vlade kada god dođe do izbora između finansijskih interesa i zaštite životne sredine.

Ministarstvo nastavlja petnaest godina star projekat Vlade DPS-a

Ideja o izgradnji Luke Virpazar datira još od potpisivanja Sporazuma o međunarodnom jezerskom saobraćaju, koji je između Republike Crne Gore i Republike Albanije potpisan 2. jula 2004. godine u Podgorici. Na osnovu potpisanog sporazuma, Vlada Republike Crne Gore, kojom je rukovodila Demokratska partija socijalista (DPS), donijela je Odluku o otvaranju graničnog prelaza Virpazar za međunarodni jezerski putnički saobraćaj.

Ovom odlukom Direkcija javnih radova je zadužena da izradi projektnu dokumentaciju, izgradi granični prelaz i stvori uslove za rad nadležnih službi. U cilju realizacije Zaključaka Vlade i pune implementacije Odluke, definisan je Projektni zadatak za izradu Glavnog projekta izgradnje graničnog prelaza, te je na osnovu prethodno navedenog urađen Glavni projekat.

Na osnovu analiza navedene dokumentacije, u okviru planskog dokumenta Državna studija lokacije „Virpazar“, rezervisana je lokacija za izgradnju graničnog prelaza „Virpazar“. Međutim, Odluka iz 2004. godine nikada nije u potpunosti implementirana, što je za posljedicu imalo donošenje nove Odluke o objavljivanju Sporazuma između Vlade Crne Gore i Savjeta ministara Republike Albanije o otvaranju zajedničkog graničnog prelaza Ckla (Crna Gora) – Zogaj (Republika Albanija) za međunarodni drumski i jezerski putnički saobraćaj. Zbog toga je nova inicijativa o uspostavljanu jezerskog saobraćaja i povezivanju Crne Gore i Albanije podržana kroz Tematski projekat prekogranične saradnje ALMONIT – MTC. U Ministrastvu tvrde da je pomenuti Glavni projekat iz 2005. godine bio osnova za vršenje procjene planiranih sredstava u okviru aplikacije za pomenuti projekat prekogranične saradnje.

Ivan ČAĐENOVIĆ