Iz Evropskog centra za srednjeročnu vremensku prognozu ocijenjeno je da je ovaj jul najtopliji na globalnom nivou od kada se bilježe podaci. Podgorica je većinom jula bila najtopliji glavni grad u regiji, a osamnestog u mjesecu i u Evropi. Za dobar dio svijeta ovo je okrutno ljeto. Za  planetu – katastrofa.  Naučnici su nedvosmisleni – ljudi su krivi

Julski vreli dani palili su crveni meteo-alarm koji je značio da su ugroženi ljudski životi, materijalna dobra… Dok se živa u glavnom gradu Crne Gore penjala gotovo svakodnevno preko četrdeset, ostalo je zabilježeno da je većinom jula Podgorica bila najtopliji glavni grad u regiji, a osamnestog u mjesecu i u Evropi. Zvuk ćirikavaca podgrijavao je subjektivni osjećaj toplote do kasno u noć, a fotografije na društvenim mrežama pokazivale digitalne mjerače sa ulica i iz auta koji se približavaju pedesetom stupnju. Iako je kasnilo, ljeto je udarilo svom  silinom.

Iz hitne pomoći su se u julu oglasili sa statistikom koja potvrđuje meteo izvještaje. Nakon aprilskih, majskih i junskih prosjeka između 500 i 600 intervencija na dan, sedmi mjesec je probio očekivanja. Rekordnih, preko 900 ljudi je u Crnoj Gori pregledano samo u jednom danu.

Medicinski timovi 23 jedinice Zavoda za hitnu medicinsku pomoć (ZHMP) na teritoriji Crne Gore su poslednje sedmice jula u ambulantama pregledali 6.176 pacijenata, saopštili su iz te zdravstvene ustanove. Kako su kazali, dnevni julski prosjek pregleda u ambulantama na teritoriji države je 920 pacijenata. Najviše, naravno, u Podgorici. Oko 200.

Veliki udio u ovim brojkama rezultat je toplotnih problema javili su iz ZHMP.  Oni su ,s obzirom na aktuelnu meteorološku situaciju i visoke temperature, savjetovali da se obaveze, ukoliko je moguće, završe  rano ujutro ili kasno popodnevne. Preporučili su izlazak, naročito za osjetljive grupe poput hroničnih bolesnika, starijih, trudnica i djece, prije deset sati ujutro i nakon 17 sati popodne.

Na  podgoričkim ulicama prolaznika je jako malo, ali se i dalje čuju zvuci mašina na nekim okolnim gradilištima. Zakon o zaštiti i zdravlju na radu ne propisuje ograničenja koja se tiču rada u ovim uslovima. Postoje doduše preporuke u podzakonskim aktima da se zabrani rad kada temperature pređu 36 stepeni. Procjena je ostavljena poslodavcima. U Podgorici nema zabrane gradnje tokom turističke sezone kao i u nekim opštinama na primorju, pa često ni temperature preko četrdesetog podeoka nekim poslodavcima ne smetaju.

Ljeto za sada prolazi bez velikih vatrenih stihija, iako vatrogasne službe imaju pune ruke posla. Srećom mimoišle su nas i najavljivane superćelijske oluje. Ove rijetke pojave koje imaju veliku sklonost da proizvedu opasne vremenske neprilike kakve su snažni i razorni vjetrovi, krupan grad, pa čak i tornado harale su regionom danima.

Snažna oluja i orkanski udari vjetra koji su čupali drveće i pravili haos po ulicama, pogodili su Balkan sredinom jula. U Hrvatskoj je troje ljudi poginulo. Jak vjetar je nosio krovove, drveće, djelove fasade i obarao građevinske kranove. Nevrijeme je nakon Hrvatske stiglo i u Srbiju, gde je superćelijska oluja napravila veliku materijalnu štetu, a povrijeđeno je više desetina ljudi .

Naučnici i istraživači ističu da je praćenje ovog meteorološkog fenomena od ključnog značaja za pravovremeno upozorenje građana o potencijalnoj opasnosti. Superćelijske oluje mogu imati implikacije ne samo na lokalnom nivou, već i za klimu, jer transportuju vodu i led u stratosferu, što nadalje ima uticaj na klimatske promjene. Klimatolozi i meteorolozi širom svijeta izražavaju zabrinutost zbog sve češćih pojava superćelijskih oluja. Apeluju na dalje istraživanje i praćenje ovog fenomena.

Dok se na Balkanu ljudi bore sa olujama i visokim temperaturama, u Grčkoj i širom Mediterana opet požari. Najgore je  bilo na grčkom ostrvu Rodos, na Siciliji, na jugu Italije i u Alžiru, gde je i bilo najviše žrtava. Čak trideset četiri.

Poslije dvije nedjelje borbe sa brojnim požarima stotine vatrogasaca i dalje je u potpunosti mobilisano. U Grčkoj je u sedmici požara u nekim mjestima izmjereno i više od 46 stepeni celzijusa. Zbog požara sprovedeno je više operacija evakuacije. Na Rodosu je tokom jednog vikenda evakuisano 20.000 ljudi. Do sada je izgorjelo 50.000 hektara. Pet osoba je izgubilo život.

I na drugom kraju planete vrelo. U Kanadi se bore sa požarima, za koje kažu da su najgori u istoriji. Od početka godine je u Kanadi već izgorelo skoro 30 miliona hektara zemlje. U najgoroj sezoni šumskih požara u istoriji Kanade, poginula su i tri vatrogasca.

Iz Evropskog centra za srednjeročnu vremensku prognozu ocijenjeno je da je ovaj jul najtopliji na globalnom nivou od kada se bilježe podaci. A vrućine se ne smanjuju. Tri u prosjeku najtoplija dana u istoriji planete su registrovana u prvoj nedjelji jula. Trećeg jula prosječna temperatura na Zemlji iznosila je 16,89 stepeni celzijusa, a dan kasnije po prvi put je nadmašila sedamnaesti podeok. Prosjek je bio 17,04.Naredni dan je ponovo oborio rekord za 0,01 stepen. Do ovih brojki rekord je držala 2016. godina sa prosječnom temperaturom od 16,92 stepena.

Zeke Hausfather, klimatolog pri američkoj neprofitnoj organizaciji Berkeley Earth izjavio je da smatra da je veličina ovog rekorda zapanjujuća. „Ne vidimo ništa slično u istorijskim zapisima za ovaj mjesec”.

Prema Svjetskoj meteorološkoj organizaciji (WMO) i programu EU za promatranje Zemlje Copernicus ovakve temperaturne brojke podstaknute su izgaranjem fosilnih goriva i sezonom nevremena.

Ni iz Ujedinjenih nacija nema riječi utjehe. Era globalnog zatopljenja je završila i „došla je era globalnog ključanja”, rekao je glavni sekretar UN-a, António Guterres. „Klimatske promjene su ovdje. To je zastrašujuće. I to je tek početak”, rekao je Guterres. U obraćanju je naveo da je još uvijek moguće ograničiti porast globalne temperature na 1,5 stepeni (iznad predindustrijskih nivoa) i izbjeći najgore klimatske promjene. Ali samo uz dramatičnu, hitnu klimatsku akciju.

Za velike dijelove Sjeverne Amerike, Azije, Afrike i Evrope ovo je okrutno ljeto. Za  planetu to je katastrofa.  Za naučnike je nedvosmisleno – ljudi su krivi.

Iz UN-a su napomenuli da je ovo što nam se dešava očekivano. Stručnjaci  su godinama  upozoravali šta se sprema. Jedino iznenađenje je brzina promjena. „Lideri moraju voditi. Nema više oklijevanja, nema više izgovora, nema više čekanja da drugi krenu prvi“, apeluju iz ove organizacije.

Glavni sekretar WMO-a, Petteri Taalas, rekao je da je potreba za smanjenjem emisije gasova sa efektom staklene bašte hitnija nego ikad prije. „Borba protiv klime nije luksuz, već nužnost“, naglasio je.

Zagađenje štetnim gasovima povisilo je temperature smrtonosnih toplotnih talasa na tri kontinenta ovog mjeseca. Prema brzoj analizi mreže World Weather Attribution koja još  čeka recenziju, otkriveno je da je čovječanstvo uzrokovalo toplotne talase u južnoj Evropi, Sjevernoj Americi i Kini veće za 2,5, 2 odnosno 1 stepen celzijusa. Naučnici su rekli da bi prva dva bila „gotovo nemoguća” da ljudi nisu uzrokovali klimatske promjene.

Svjetski čelnici sastaju se u Ujedinjenim Arapskim Emiratima ovog novembra kako bi dogovorili načine za zaustavljanje zagrijavanja planete, prilagođavanje na ekstremnije vremenske uslove i plaćanje štete. Iz kampanje Destination Zero upozoravaju donosioce odluka da moraju shvatiti da prelaz sa fosilnih goriva nije samo neizbježan, već hitan.

Ono što smo do sada vidjeli ne obećava. Po planu za neto nultu emisiju koju je izradila Međunarodna agencija za energiju, nije trebalo da bude novih naftnih i plinskih polja odobrenih nakon 2021. godine. Umjesto toga, vlade, uključujući SAD, Ujedinjeno Kraljevstvo i Australiju, izdale su veliki broj dozvola.

Uprkos upozorenjima i apelima, ostalo je da čekamo hoće li  nam budućnost donijeti  rashlađivanje glava donosioca odluka. IIi  sudbinu žabe u postepeno grijanom loncu.

Dragan LUČIĆ