Prema podacima Monstata, svi gradovi na sjeveru države, osim Rožaja, bilježe veći broj umrlih od novorođenih
Prema svim pokazateljima, postoji jasan trend negativnih demografskih kretanja na sjeveru države, odnosno izražene migracije i negativni prirodni priraštaj u gradovima tog siromašnog crnogorskog regiona.
Prema podacima Monstata, svi gradovi na toj teritoriji države, osim Rožaja, bilježe veći broj umrlih od novorođenih.
Na drastičan pad nataliteta na sjeveru Crne Gore ukazuje i sve manji broj đaka u školskim klupama. Tako je prošle godine u tri beranske gradske škole, sa svim područnim odjeljenjima, upisano oko 2.500 đaka, od čega 257 prvaka, što je duplo manje nego u ranijem periodu.
Nastavu u pet seoskih škola u ovoj opštini pohađalo je 296 učenika, dok je taj broj prije nekoliko decenija bio deset puta veći, dok je u svih pet seoskih škola prošle godine bilo samo 28 prvaka.
Stanje nije bolje ni u ostalim opštinama. O tome govore i nesporna činjenica da je Osnovnu školu Bajo Jojić u Andrijevici ove godine pohađalo 338 đaka, od čega svega 38 prvaka. Nekoliko decenija ranije, u ovoj školi je bilo preko hiljadu učenika.
U ovoj opštini, u pojedinim mjestima kao što su Кuti, Cecuni i Jošanica, područna odjeljenja su odavno zatvorena. Tamošnje škole u prosjeku su brojale po 40 učenika.
Alarmantno stanje kada je broj učenika u pitanju nije zaobišlo ni područje Bihora, o čemu svjedoči i podatak da je ove godine na cijeloj teritoriji opštine Petnjica, na kojoj ima pet osnovnih škola, upisano 53 đaka prvaka, što je četiri puta manje u odnosu na period od prije samo pet godina.
Broj učenika u odnosu na period od prije dvije decenije prepolovljen je i na području opština Plav i Gusinje. Osnovna škola u Murini je prošle godine zajedno sa područnim odjeljenjima u Velici i Gornjoj Ržanici brojala svega 12 prvaka, dok je taj broj prije pet decenija bio blizu stotinu.
Opštine na sjeveru Crne Gore u kontinuitetu su donosile određene stimulativne mjere u cilju podizanja nataliteta i zaustavljanja migracije lokalnog stanovništva, ali to nije dalo očekivane rezultate.
Dodjela studentskih stipendija, besplatnih udžbenika, nadoknade za mlade bračne parove i za novorođenu djecu u opštini Berane, nijesu doprinijeli da stopa nataliteta krene uzlaznom linijom, na šta ukazuje i podatak da se u posljednje vrijeme broj novorođene djece u ovoj opštini na godišnjem nivou kreće ispod svega 300.
Predsjednik ove veće sjeverne opštine Vuko Todorović smatra da je neophodno formirati radne grupe sastavljene od brojnih stručnjaka iz različitih oblasti, sa ciljem da donesu valjanu strategiju, mjere i smjernice za zasutavljanje iseljavanja iz ovog dijela države.
,,Država treba da osmisli programe koji bi garantovali mladim ljudima da će kroz razvojne projekte moći da razvijaju sopstveni biznis na sjeveru Crne Gore. To podrazumijeva i davanje mladim, radno sposobnim, ljudima povoljne kredite, pa i bespovratne, koji bi im pomogli da formiraju mala preduzeća kao garant stvaranja neophodnog dohotka za neki pristojan život”, kaže Todorović.
On smatra da treba raditi na oživljavanju privrede i aktiviranju nekadašnjih proizvodnih pogona, jer je, kako kaže, sjever Cene Gore imao uzlaznu stopu prirodnog priraštaja u periodu kada su na ovom području radile fabrike kojih više nema.
Iseljavanje stanovništva iz sjevernog regiona nije zaustavljeno i pored toga što je država finansirala izradu studija koje su trebale da doprinesu smanjivanju regionalnih razlika i zaustavljanju iseljavanja i otvaranju novih radnih mjesta.
Zanimljivo je da uz izražena migraciona kretanja raste i broj nezaposlenih u opštinama sjevera. Tako zaključno sa 31. martom ove godine od ukupno 46.159 nezaposlenih u Crnoj Gori, na opštinu Berane otpada 4.932, Plav 2.944, Petnjicu 1.140, Andrijevicu 869, a Gusunje 759.
Predsjednik Opštine Andrijevica Željko Ćulafić navodi da je ovakom stanju kumovao maćehinski odnos države prema sjeveru Crne Gore.
,,Poslije svega trebalo bi da Vlada i Skupština Crne Gore oforme posebna tijela koja bi striktno vodila računa o razvoju sjevera i zaustavljanju iseljavanja sa ovog područaja. Potrebno je u svemu tome napraviti sveobuhvatne analize postojećeg stanja, radi eliminisanja negativnih uticaja koji doprinose migracionim kretanjima i uvećavanju broja nezaposlenih”, smatra Ćulafić.
Nekadašnji odbornik i najstariji Petnjičanin Faik Adrović navodi da je porazno što danas više Bihoraca živi u inostranstvu nego u mjestu svog rođenja i što se u ovoj opštini rađa sve manje djece.
,,Кo je god otišao iz Petnjice u zapadnoevropske zemlje taj je ostao tamo i da živi. Petnjica danas predstavlja najnerazvijenije područje Crne Gore. U takvim okolnostima logično je da imamo negativan prirodni priraštaj”, kaže Adrović.
Uporedni podaci zvaničnih institucija jasno stavljaju do znanja da sjeverni region Crne Gore u velikoj mjeri zaostaje za središnjim i centralnim. O tome govori i stepen razvijenosti jedinica lokalne samouprave gdje se lako može uočiti da opštine sa sjevera države znatno zaostaju za primorskim opštinama.
Najveći prosjek po tom osnovu za period od 2012. do 2020. godine imala je opština Budva, i to 331,1 a najmanji opština Andrijevica svega 37,92. Taj prosjek za ovaj period u glavnom gradu iznosio je 141, a u Plavu 38.
Te regionalne razlike svakako podstiču iseljavanje stanivništa sa sjevera države. Tako je sjeverni region 2011. godine brojao 191.610 stanovnika, a 2021. godine 177.837, ili 13.773 stanovnika manje. Za isti period središnji region bilježi porast stanovnika za 16.230, a primorski za 5.305.
Porušene školske zgrade na ruralnom području sjevernog regiona takođe svjedoče da pojedina sela ostaju pusta. Na to ukazuje i objekat nekadašnje osnovne škole u mjestu Vranjaštica smještenom između Кolašina i Andrijevice. Zgradu su napravili mještani svojim sredstvima i radom 1963. godine. Nakon toga škola u Vranještici brojala je i do 120 učenika. Međutim, prije desetak godina, zbog nedostatka đaka, došlo je do zatvaranja, a objekat je ostavljen na milost i nemilost zubu vremena.
Sve manje plača u porodilištima na sjeveru, sve manje đaka u školama, školske zgrade koje propadaju – činjenice su koje bi morale da zabrinu. Država je deklarativno okrenuta razvoju sjevernog regiona, ali se na djelu to nekako ne osjeća.
Tufik SOFTIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
ANKETA4 sedmice