Zgrada u kojoj je tokom Drugog svjetskog rata održana Skupština rodoljuba Crne Gore i Boke, odnosno konstituisano Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja (ZAVNO), i u kojoj je u decenijama bila smještena OŠ „Risto Manojlović” već četiri godine je – prazna, bez ikakve namjene i propada. Radi se o istorijskom spomeniku pod zaštitom države.
Gotovo svake godine čelnici kolašinske lokalne uprave šalju otvoreno pismo predsjedniku države, Vladi i Skupštini i traže pomoć da se što hitnije taj objekat „privede namjeni”. Inicijativu su do sada potpisivali predsjednici Opštine, Skupštine i SUBNOR-a Antifašista Kolašina, Darko Brajušković, Mile Šuković i Gojko Vlahović.
„Niko nije odgovorio na našu inicijativu, a ništa se nije ni uradilo da se spase ta zgrada. Lokalna uprava nema sredstava da to sama uradi. Teško je razumjeti ćutanje nadležnih”, kažu u kolašinskoj Opštini. Napominju da su četiri puta tražili pomoć države. „Zgrada je već četiri zime bez grijanja i propada, ograda je uništena. Polako se pretvara u prostor gdje se odlažu nepotrebne stvari, a to je sramota i za Kolašin i za državu”.
Iako navode da je „objekat pod zaštitom nadležne državne institucije kao istorijski spomenik” u lokalnoj upravi ne znaju ko je zadužen za njeno čuvanje. Pretpostavljaju, kažu, da je nadležno Ministarstvo kulture. Iz tog ministarstva nijesu odgovorili na pitanja Monitora o tom istorijskom spomeniku, iako su im više puta upućena.
U Opštini su namjeravali da godišnjicu ZAVNO-a, 70 godina od održavanja, iskoriste kako bi animirali državu da pomogne. Pisali su nadležnima, sa predlogom da se taj važan jubilej označi adaptacijom zgrade i otvaranjem muzeja NOB-a. Nije bilo vajde ni od toga.
Proslava je održana prošle godine u Domu kulture na samo 100 metara od „stare škole”. Gosti su se utrkivali ko će ljepše govoriti o „Kolašinu – ratnoj prijestonici” i, za Crnu Goru, važnim događajima koji su se u tom gradu dešavali tokom 1943. i 1944. godine. Niko od zvanica, među kojima je bio i predsjednik države Filip Vujanović, nije se sjetio da kroči u dvorište zgrade u kojoj su održana najznačajnija zasjedanja – Skupština rodoljuba Crne Gore i Boke (15. i 16. novembra 1943. godine) na kojoj je konstituisano ZAVNO kao najveći zakonodavni organ Crne Gore, zatim Prvi kongres Antifašističke omladine Crne Gore i Boke (25. i 26. novembra 1943. godine), a početkom decembra iste godine održan i Prvi kongres Antifašističkog Fronta žena Crne Gore i Boke.
U februaru 1944. godine to je bilo mjesto gdje je drugi put zasjedao ZAVNO, a u julu iste godine obilježeno je tri godine ustanka naroda Crne Gore protiv okupatora. Istog dana počelo je i Treće zasjedanje ZAVNO-a, koji je postao Crnogorska antifašistička Skupština narodnog oslobođenja (CASNO).
„Važno je shvatiti da osnivačka skupština ZAVNO-a i izbor njenog predstavničkog tijela ima više kapitalnih vrijednosti. Obnovljena je oduzeta državnosti, a Skupština je tada izabrala ZAVNO kao najviši organ zakonodavne i izvršne vlasti.
Kažu, ako se to sve zna, nelogičan je stav države prema objektu koji treba da služi za ponos i podsjećanje. Besparica ne treba da je opravdanje kada treba čuvati takve zgrade, smatraju u SUBNOR-u.
Nedostatak novca je omeo čuvanje i ulaganje u još jedan važan objekat. Nema istorijsku važnost kao „stara škola”, ali, najstariji Kolašinci tvrde da je i te kako vrijedan pažnje i brižljivijeg odnosa nadležnih. Riječ je o Spomen domu, koji se nedavno našao među četiri projekta „poslijeratnog graditeljskog nasleđa sa potencijalnim scenarijom razvoja” koje je Crna Gora predstavila na venecijanskom Bijenalu arhitekture.
Do sada nije nađen način da se spriječiti propadanje već ruiniranog Spomen doma. Pojedini lokalni funkcioneri su čak žalili što nema mogućnosti da se Spomen dom sravni sa zemljom. Ostaće upamćena izjava bivšeg gradonačelnika Milete Bulatovića koji je prije deset godina kazao novinarima da će “najbolji predsjednik Opštine biti onaj koji Spomen dom sruši i vrati park Kolašincima”.
Lokalna vlast i Vlada su prije nekoliko godina izložili plan da se objekat sruši i na tom mjestu izgradi turističko poslovni kompleks. Finansijska kriza je osujetila te planove, pa je objekat, neobičnog izgleda, ostao.
Spomen dom je kasnih 70-ih godina prošlog vijeka podignut u znak sjećanja na ZAVNO. Projektovao ga je slovenački arhitekta Marko Mušić.
Do početka 90-ih godina minulog vijeka za održavanje zgrade bila je zadužena država. U budžetu se nalazila stavka kojom su određena novčana sredstava bila opredijeljena za popravke, ali i nekoliko zaposlenih na održavanju Spomen doma.
U minule dvije decenije mnoge prostorije tog objekata promijenile su namjenu. Tako je na mjestu nekadašnjeg muzeja revolucije sada OO Nove srpske demokratije, a sekretarijat za urbanizam je u prostoru gdje je nekada bila biblioteka.
,,U Strateškom razvojnom četvorogodišnjem planu Kolašina, koji je usvojen prije dvije godine, predviđena je rekonstrukcija velike kongresne sale u Spomen domu. Ta sala sa 600 mjesta godinama je neupotrebljiva, a mnogo bi koristila gradu. Do sada, nažalost, nije bilo sredstava da se pristupi tom projektu, ali svakako na to se nije zaboravilo. Poslije Bijenala u Veneciji moguće da će biti više volje da se obezbijedi novac. Možda često nijesmo ni svjesni šta imamo dok nam neko drugi na to ne skrene pažnju”, kažu u lokalnoj upravi.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
SVIJET3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice