Pljušte izvještaji prema kojima sudstvo u Crnoj Gori cvjeta. Efikasni su, kažu, preko sto odsto, imaju više potvrđenih presuda nego ranije, bolji su u transparentnosti, nema gdje ne napreduju.
Ti podaci nikako se ne slažu sa povjerenjem koje sudstvo ima kod građana, kao ni sa ocjenama evropskih institucija. Iako se nadležni hvale kako nam je sudska statistika usklađena sa evropskim standardima, ne bi se reklo da istim metrom mjere.
,,Ažurnost sudova, sve veći kvalitet u radu i ujednačavanje sudske prakse doprinosi jačanju Crne Gore kao demokratske i pravne države, ali nadasve uživanju, ostvarivanju i zaštiti prava građana”, pohvalio se ovih dana Sudski savjet. Prema podacima iz Izvještaja o radu te institucije, svi sudovi u Crnoj Gori u 2014. godini premašili su normu. Prosječna ostvarena kolektivna norma u osnovnim sudovima iznosi 107,52 odsto, u višim 13,55, u privrednim 15,54, u apelacionom 139,25 i u upravnom 118,98 procenata. Izračunat je i kvalitet rada sudova u procentima: osnovni – 63,06; viši 75, 48; privredni 74,55; apelacioni 77.86; upravni 87, 86.
Sudstvo se već neko vrijeme posebno diči smanjenjem broja zaostalih predmeta. Nedavno je i premijer Milo Đukanović potcrtao kako mu je jedan od zvaničnika iz razvijenih zemalja Evrope pozavidio na efikasnim sudovima. Prema najnovijem izvještaju, broj neriješenih predmeta starijih od tri godine, u odnosu na 2013, smanjen je za 21,65 odsto. Ukupan broj neriješenih predmeta na kraju prošle godine iznosio je 35.697, što je u odnosu na kraj prethodne godine manje za 1.468 predmeta, odnosno 4,11 odsto.
Kad se Izvještaj pažljivije pogleda, ima raznih zanimljivosti. Pregled neriješenih zaostalih predmeta iz 2010. godine i ranije pokazuje da je statistiku popravio, pored ostalih fakat da je lani riješen jedan predmet iz 1963. Od prije 20 godina – iz 1995. – riješeno je osam, ostalo 13 predmeta. Samo deset godina – od 2005 – trajalo je 85 predmeta, riješeno ih je prošle godine 78.
,,Crnogorski sudovi su počeli izvještajnu godinu sa 37.125 predmeta, primili 97.076, završili 97.247, a ostalo je neriješeno 35.697 predmeta ili 26,59 odsto. Po CEPEJ indikatorima stopa ažurnosti iznosi 100,18%, a stopa efikasnosti 86,14 procenta. Priliv predmeta bio je za 17,57, a broj riješenih 15,74 odsto manji u odnosu na prethodnu godinu”, piše u Izvještaju. Iz tog dijela da se naslutiti da se dio tajne o ekstremnoj efikasnosti krije u činjenici da je predmeta, prosto, bilo manje.
Prosječni mjesečni priliv po sudiji iznosio je 31,60 predmeta, što znači da je svaki sudija godišnje rješavao 379,2 predmeta.
,,U toku 2014. godine ispitivano je po pravnim ljekovima ukupno 11.308 odluka od kojih je 66,13 odsto potvrđeno, 4,66 preinačeno, 6,15 djelimično potvrđeno/preinačeno/ukinuto, dok je 22,86 ukinuto. Kako je u prethodnoj godini procenat potvrđenih odluka iznosio 64,76 uočava se porast kvaliteta rada sudova”, ocjenjuje Sudski savjet. Javnost je obaviještena da su dva Specijalizovana odeljenja pri višim sudovima koji sude predmete organizovanog kriminala, korupcije i ratnih zločina, ukupno u radu imala 56 predmeta – riješili su 32 predmeta, ostalo je neriješeno 23, odnosno 41,07 odsto. Priliv je bio jednak prilivu prethodne godine, broj riješenih je manji za 21 predmet u odnosu na prošlu godinu.
Negdje u tim brojkama krije se, na primjer, podatak da je Vrhovni sud u maju 2014. ukinuo presudu za ubistvo inspektora Slavoljuba Šćekića i predmet vratio Apelacionom sudu na ponovno odlučivanje.
Posljednji Izvještaj o napretku Evropske komisije, u odjeljku koji se odnosi na poglavlje 23 bilježi: „Ostvaren je ograničeni napredak kada su u pitanju istrage, krivično gonjenje i konačne presude u slučajevima korupcije, uključujući i onu na visokom nivou”.
Sasvim konkretno, Komisija je uočila da je u ponovljenom suđenju u slučaju Zavala, kada su zbog korupcije uhapšeni gradonačelnik Budve Rajko Kuljača i nekoliko lokalnih funkcionera među kojima je brat Svetozara Marovića, Dragan, opet donesena ista presuda, i da su osumnjičeni osuđeni na dvije do pet godina zatvora, ali da ta presuda nije konačna. Ukazali su i da je u slučaju afere Snimak, kada je državni vrh uhvaćen u organizovanju izborne krađe i zloupotrebe državnih resursa, oslobođeno 10 osoba, inače na nižim funkcijama, dok je samo jedna osoba osuđena.
I bez Evropljana znamo da nema nijedne pravosnažne presude za korupciju na viskom nivou, da se za ogranizovani kriminal sudi uglavnom članovima beznačajnijih grupa narko dilera i da zbog ratnih zločina nema nikoga u zatvoru.
Krajem prošle godine objavljeni su rezultati anonimne ankete
koju su među građanima i sudijama proveli NVO Građanska alijansa i Udruženje sudija. Pokazalo se da građani sumnjaju da sudije rade pod političkim pritiskom, da su korumpirani i da na njihov rad utiču rođačke i prijateljske veze. Sudije su se, s druge strane, žalile na uslove u kojima rade i preveliki broj predmeta.
„Procenat građana koji imaju pozitivan stav je opao sa 16,1 posto na 10, 1 posto dok se negativan stav blago povećao sa 26,1 na 29 posto. Kada je u pitanju efikasnost sudova građani pokazuju dodatno nepovjerenje u sudove u odnosu na prethodno istraživanje. Tu bilježimo pad sa 46,2 na 37,5 posto. Opao je takođe i procenat onih koji smatraju da sudije uvijek ili uglavnom sude po zakonu – sa prošlogodišnjih 46,1 na 39,5 posto”, kazao je za RFE koordinator programa vladavina prava u Građanskoj alijansi Zoran Vujičić.
Crna Gora spada u zemlje sa najvećim brojem profesionalnih sudija po glavi stanovnika u Evropi. Nije riječ o najsvježijim podacima, ali ispred nas su samo četiri zemlje – San Marino, Hrvatska, Slovenija i Monako. Imamo 254 sudije.
I predsjednica Vrhovnog suda Vesna Medenica pohvalila se radom institucije na čijem je čelu. U Izvještaju o radu Vrhovnog suda piše da je 2014. godinu ,,nesumnjivo” obilježio – njen izbor za predsjednika Vrhovnog suda. Lani su sudije, recimo, usvojile i Etički kodeks, ali to je nekako ispalo manje važno.
,,U protekloj godini Vrhovni sud Crne Gore primio je u rad 2.976 predmeta i još neriješenih 139, što je ukupno 3.115 predmeta. Od tog broja završeno je 2.911 predmeta, ili 93,45 odsto, odnosno od priliva 97,82 odsto. Ostala su 204 nezavršena predmeta, koji su izvi-jećani, izuzev tri administrativno vraćena predmeta”, kazala je Medenica predstavljajući Izvještaj i, već tradicionalno, obrecnula se na novinare: ,,Voljela bih da mi neko od vas novinara, koji se bavite istraživačkim novinarstvom, kažete da li u okruženju ili šire postoji Vr-hovni sud koji na današnji dan nema predmeta iz prethodne godine”.
Odgovor na pitanje o suđenju za ubistvo inspektora Slavoljuba Šćekića prepustila je predsjedniku krivičnog odjeljenja Vrhovnog su-da Radulu Kojoviću, koji je kazao da ,,treći put Vrhovni sud mora presuditi.
Medenica je najavila da će uskoro početi sa audio snimanjem značajnijih suđenja koja su pod posebnom pažnjom javnosti.,,To će se distribuirati svim elektronskim i štampanim medijima. Tako da će-mo imati protivtežu onoga što branioci govore, onoga što tužilac go-vori, pa neka javnost ocjenjuje i procjenjuje”, kazala je predsjednica Vrhovnog suda.
Bilo bi lakše povjerovati Vesni Medenici da brine o pravu na javno suđenje da sa suđenja za ubistvo njenog zeta, nije, po prvi put u slučaju ,,teškog ubistva”, bila isključena javnost ,,radi zaštite interesa porodica oštećenih, kao i maloljetne djece stradalih”. Druga djeca u istim situacijama, prosto – nijesu bila unučad predsjednice Vrhovnog suda.
Iz budžeta je prošle godine za potrošačku jedinicu sudstvo izdvojeno 20.583.916 eura. Za Sudski savjet i Centar za edukaciju 675.600,
za sudstvo 10.146.655 i za administraciju 9.761.660 eura. Za te pare, za onakve ocjene evropskih institucija i domaće javnosti – valjalo bi da sudovi u ogledalo pogledaju malo pažljivije.
Miloš BAKIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
SVIJET3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice