Iz Zajednice opština smatraju da iza Nacrta zakona o vodnim uslugama stoji namjera Vlade da uzime nadležnosti opštinama nad vodnim uslugama. Strahuje se i da će se preslikati scenario iz energetskog sektora, te da novi zakon otvara mogućnost privatizacije vodnih usluga

Voda je strateški i nacionalni resurs Crne Gore, više puta su istakli i ponovili zvaničnici. Kakav je strateški odnos prema vodama u prirodi  – od mutne Tare do planinskih rijeka koje se stavljaju u cijevi privilegovanih miljenika vlasti, dobro znamo. Brojne probleme u snadbjevanju građana vodom i tretmanu otpadnih voda, koje se nesmetano izlivaju u rijeke i more, nadležni su riješili da saniraju od tanjeg kraja – popravljanjem zakona.

U toku je javna rasprava o Zakonu o vodnim uslugama.  Pod vodne usluge se podrazumijevaju javno vodosnadbijevanje, odvođenje i prečišćavanje komunalnih otpadnih voda.

Radna verzija ovog zakona odmah je izazvala reakcije. Negativne. Upravni odbor Zajednica opština Crne Gore, čiji je predsjednik gradonačelnik Nikšića Veselin Grbović, krajem jula je izrazila nesaglasje sa, kako su naveli, koncepcijskim rješenjima Nacrta zakona o vodnim uslugama. Njihova glavna zamjerka je što se opštinama uzimaju izvorne nadležnosti u oblasti pružanja vodnih usluga. Oni navode da ove usluge čine esenciju njihovog postojanja, a planira im se oduzimanje istih, bez sveobuhvatne analize stanja i valjanih razloga.

Prema posljednjem izvještaju dostupnom na sajtu Regulatorne agencije za energetiku, koja je zadužena i za vodne usluge, u Crnoj Gori posluje 21 gradsko preduzeće Vodovod i kanalizacija sa ukupno 2.124 zapošljena. Najviše ih je u Vodovod i kanalizacija Podgorica – 561. Ova preduzeća su uglavnom partijski zabrani u kojima se, naročito tokom izbornog ciklusa, zapošljavaju lojalni partijski kadrovi.

Iz Zajednice opština nepovoljno gledaju na ovaj pokušaj centralizacije i naglašavaju: ,,Zakonom predloženi koncept je po ocjeni Upravnog odbora nepotreban eksperiment kojim bi se narušio uspostavljeni sistem podjele nadležnosti između državnih organa i lokalne samouprave i dovelo u pitanje zakonito poslovanje opština’’.

Ocijenili su i da je ,,davanje nadležnosti Regulatornoj agenciji za energetiku u oblasti vodnih usluga nepotrebno i da se u praksi pokazalo kao neuspješan pokušaj’’.

Radna verzija Zakona o vodnim uslugama predviđa uspostavljanje Agencije koja bi izdavala i oduzimala licence za pružanje vodnih usluga, određivala cijene tih usluga, vršila kontrolu poslovanja…

,,Regulatorna agencija postaje dominantna pozicija za sve vodovode i od nje zavisi planiranje, tarifiranje, sprovođenje i sve bitne odluke u vodovodima – broj zaposlenih, stručnost, opremljenost, gubi se potreba za odborom direktora…’’, primjedba je Vodovoda i kanalizacije Budva na nacrt Zakona o vodnim uslugama.

Odredbe Zakona kritikovali su i iz Udruženja Vodovoda Crne Gore, koje okuplja sva crnogorska vodovodna preduzeća. Istakli su da predlog zakona sadrži odredbe koje nijesu primjenjive u praksi i radu društava koja se bave ovom djelatnošću.

,,Novim Zakonom o vodnim uslugama u kome se insistira na izjednačavanju tarifa bez jasne slike o prelaznom periodu Vodovode dovodi u tešku situaciju. Pitanje je –  kako riješiti gubitke Vodovoda i kanalizacija?’’, navodi se u jednoj od primjedbi na Zakon.

Prema podacima Regulatorne agencije za energetiku (RAE) cijena usluge javnog vodosnabdijevanja za građane kreće se u rasponu od 0,12 do 1,03 eura po metru kubnom, dok je cijena za pravna lica od 0,41 do 2,44 eura po kubiku. ,,Iz navedenog proizilazi da postoji subvencionisanje fizičkih lica na račun pravnih lica, što ne odražava troškovni princip po kojem korisnik treba da plaća uslugu zavisno od troškova koje pričinjava sistemu’’, ponavlja se u izvještajima REA.

Teret koji trpe firme i preduzeća umnogome niveliše gubitke vodovoda, međutim nadležni imaju plan da tu cijenu nivelišu.  I pored najave, iz Ministarstva turizma i održivog razvoja su se nedavno naprasno oglasili: ,,Politika istih cijena komunalnih usluga sada je teško izvodljiva. Velika je razlika u cijenama za pravna lica i građane, pa bi u slučaju naglog izjednačavanja cijena došlo do naglog skoka cijena za građane. Time bi se narušio njihov standard jer oni to ne bi mogli da izdrže, a pala bi i naplata”. Svemu tome treba dodati i da je iduća godina izborna.

Iz MORTA su objasnili da je slično rješenje bilo u sektoru energetike, odnosno, da je bilo postepeno usklađivanje cijena struje za građane i druga pravna lica u periodu od 2007. pa do 2011. godine. Kako su je uskladili odlično znamo. Jedna od bojazni u primjedbama Vodovoda i kanalizacija Budva je da će se situacija iz energetskog sektora bukvalno preslikati, u smislu da se zakonom otvara mogućnost privatizacije određenih segmenata ovih preduzeća. Za sada je izjednačavanje cijene vode za građane i privredu planirano za pet godina.

Do tada, kao i do sada svaka opština ima svoju tarifu. Tako, prema podacima RAE, najskuplja voda je na primorju – Kotorani kubik vode plaćaju 1,03 eura, u Budvi je 0,98, Tivtu 0,97, Baru 0,90, Herceg Novom 0,85, Ulcinju 0,80; cijena vode u Podgorici je više od duplo manja nego na primorju 37 centi, na Cetinju i u Pljevljima je 0,60 eura, Danilovgradu 0,57, Nikšiću 0,51, Kolašinu 0,49, Žabljaku 0,38, u Bijelom Polju 0,36, Mojkovcu 0,35, Andrijevici 0,21, Rožajama 0,20; najjeftinija je voda u Šavniku kubik vode košta 12  centi.

Svi gradski vodovodi u Crnoj Gori se godinama nose sa velikim brojem nenaplaćenih potraživanja, dio građana jednostavno odbija da plaća vodu, neracionalnim i neefikasnim poslovanjem, nesrazmjernim brojem zaposlenih. Najveći problem su gubici na mreži. A oni su nevjerovatni: ,,Zbog dotrajalosti vodovodne infrastrukture na putu do potrošača se izgubi blizu 60 odsto vode u ljetnim i oko 70 odsto u zimskim mjesecima. To je oko 10 odsto manje nego prije godinu, zahvaljujući boljoj detekciji i bržem otklanjanju kvarova’’, izjavila je početkom ove godine  direktorica JP Vodovod i kanalizacija Herceg Novi Olivera Doklestić.

U Podgorici je stanje malo bolje. Vodovod i kanalizacija Podgorica planirao je da tokom prošle godine gubici na vodovodnoj mreži budu 48 odsto. Plan je premašen pa se izgubilo samo 48,94 odsto, ili 17.561.560 kubika vode!

Gubici su posljedica toga što je u Bijelom Polju, na primjer, vodovodna i  kanalizaciona mreža datira iz 1961. godine. U Nikšiću je prosječna starost cijevi 35 godina, a pojedini djelovi postavljeni su još 1931. godine. Ne samo zbog starosti, zamjena kompletne vodovodne mreže u Crnoj Gori, od oko 600 kilometara, je neophodna prvenstveno jer se  uglavnom radi o azbestno-cementnim cijevima koje su u Evropskoj uniji zabranjene zbog kancerogenosti, usljed opasnosti da prilikom njihovog pucanja vlakna azbesta dospiju u vodu.

Predsjednik Skupštine Udruženja vodovoda Bojan Lazović, je početkom ove godine najavio projekat zamjene azbestnih cijevi plastičnima. Objasnivši da će se završetkom tog posla obezbijediti dobar kvalitet vode za piće, poboljšati pritisak u vodovodnom sistemu, otkloniti negativni uticaj azbesta i enormno poboljšati ekonomičnost vodovoda zbog otklanjanja ogromnih gubitaka koji sada u pojedinim opštinama iznose i do 70 odsto.

Jedini problem je cijena – oko 100 miliona eura. Nadležnima je lakše usvojiti zakon, nego naći pare za ono što je neophodno da bi se smanjili enormni gubici i da bi se otklonio rizik po zdravlje građana. To košta.

Predrag NIKOLIĆ