Brojne su teškoće koje stoje na putu uspješnom funkcionisanju muzeja u većini opština na sjeveru Crne Gore. Iako važe za “hramove kulturne baštine” i dalje su nedovoljno promovisani kao dio turističke ponude, a vrijedni eksponati u nekim gradovima još su daleko od očiju šire javnosti
Stanje u muzejskoj djelatnosti Crne Gore treba unaprjeđivati i ono zahtijeva posebnu pažnju u novim strategijama Ministarstva kulture i medija, konstatovano je lani iz tog resora. Najdalje od očiju i pažnje javnosti su teškoće sa kojima se suočavaju u zavičajnim muzejima u opštinama na sjeveru. Taj značajan dio kulturne baštine često nije na adekvatan način ni prezentovan u turističkim ponudama, a nedovljno je poznat i “lokalcima”. Neuslovni prostori za eksponate, kasno i nestručno urađene rekonstrukcije, nedostatak kadra, samo su neke od muka koje su, tokom minulih godina, mučili lokalni muzeji. U nekim sjevernih opštinama otvaranje muzeja ostaje godinama samo na obećanjima, a pojedini vrijedni eksponati još su dio privatnih kolekcija.
Prvi i jedini mojkovački muzej do sada, osnovao je, 60-tih godina prošlog vijeka, u svojoj kući, Mileta-Mrzan Rakočević. U porodičnoj kući Rakočevića, nakon Miletine smrti, decenijama je, daleko od očiju javnosti i interesovanja lokalne i državne vlasti, zbirka od nekoliko desetina eksponata, vezanih za srednjevjekovni grad Brskovo, ali i za Mojkovačku bitku i Drugi svjetski rat. Kroz Miletin muzej je, tvrde stariji Mojkovčani, od 1965. do 80-ih godina minulog vijeka, prošlo nekoliko hiljada posjetilaca, uglavnom stranih turista.
Zavičajni muzej je jedno od obećanja, pred poslednje lokalne izbore u tom gradu. Obnova srednjevjekovnog grada Brskovo, kroz repliku, takođe. Na oba projekta vrijedno rade, kazali su Monitoru, u mojkovačkoj Opštini.
“Budžetom je predviđeno 20.000 eura za izradu idejnog rješenja (ID) replike srednjovjekovnog kraljevskog grada Brskovo i još 10.000 eura za ID budućeg muzeja. Planirana je izrada digitalna rekonstrukcija utvrđenja Gradina i rudarskog naselja Doganjica, a kroz virtuelnu turu i maketa srednjovjekovnog Brskova. Taj lokalitet je od neprocjenjivog značaja za opštinu Mojkovac. Izgradnjom replike srednjovjekovnog Brskova i njegovom afirmacijom naš grad će postati prepoznatljiv kulturno-turistički centar i van granica Crne Gore”, očekuju iz lokalne uprave.
Iz mojkovačke Opštine je ranije najavljeno da će, u okviru odluke o stipendiranju studenata deficitarnih zanimanja, stipendirati budućeg arheologa, koji će zasnovati radni odnos u budućem muzeju u Mojkovcu. Podsjećaju da je Brskovo, tokom 13. i 14. vijeka, predstavljalo najvažnije rudarsko naselje i brojni nalazi potvrđuju istorijske podatke o njegovom značaju. U istoriji i arheologiji, Brskovo je obilježeno kao grad u kojem je kralj Uroš Nemanjić (1242-1276) iskovao prvi novac tadašnje države.
Za razliku od Mojkovca, Kolašin dugo ima Zavičajni muzej, ali tek od nedavno nadležni pokazuju namjeru da se u tu ustanovu ozbiljnije ulaže. U toku je rekonstrukcija objekata zgrade, a kako je najvljeno, biće obezbijeđeni i bolji uslovi za čuvanje i izlaganje eksponata. U kolašinskom muzeju je stalna postavku istorije plemena Morače i Rovaca u XIX i prvoj polovini XX vijeka i stalna postavka Kolašin u NOR– u i socijalističkoj revoluciji , etnografske zbirke, i zbirke slika – slikari i donatori, Legat likovne kolonije „Grad na Tari“ i Legat slikara Uroša Toškovića. No, za sada ta ustanova nema kustosa, a vrata Zavičajnog muzeja zanteresovanim turistima i dalje otvara bivša kustoskinja Draginja Kujović. Iako penzionerka, s vremena na vrijeme, volonterski radi svoj nekadasnji posao.
Uređenje tog objekata, kažu u Opštini, “doprinijeće razvoju kulturno turističkih potencijala Kolašina”. To je, tvrdi, “prva adaptacija objekta nakon dužeg vremenskog perioda”. Očekuje se da će rekonstrukcija stovoriti i uslove da se, bez bojazni od vlage, i ostatak fundusa izoloži.
“Stolarija koja se obnavlja je stara i bila je, tokom godina, izložena raznim oštećenjima, poput truljenja drveta, loma, ogrebotina, pukotina ili deformacije što zahtijeva preciznost u radu, kako bi se stolarija vratila u provobitno stanje. Radovi na fasadi zahtijevaju više vremena zbog oštećenja usljed dugogodišnjeg izlaganja vremenskim uslovima, što podrazumijeva preciznost i veliku pažnju kako bi se očuvala autentičnost objekta. Uz to, mora se voditi računa o očuvanju i zaštiti originalnog izgleda i poštovanju propisa”, kažu u lokalnoj upravi.
Objekat, u kojem je Zavičajni muzej, od 1. januara 1906. godine, odlukom tadašnje Vlade, proglašen je za državno dobro. U toj zgradi, tokom minulih 12 decenija, bile su smještene sve državne institucije, a, tokom drugog svjetskog rata, zloglasni četnički zatvor. Ta zgrada je jedna od najstarijih u Kolašinu i zauziima centralno mjesto na glavnom gradskom trgu.
Iako tvrde da je bjelopoljski Zavičajni muzej ponos tog grada, dugogodišnja rekonstrukcija objekata, kako se nedavno ispostavilo, više je štetila nego što je koristila. Tokom tog posla napravljeno je dosta propusta, pri čemu se u značajnoj mjeri odstupilo od projektom predviđenih radova, saopštila je je nedavno komisija Ministarstva kulture i medija. Rekonstrukcija je započeta u junu 2020. godine i još nije završena, pa je konstatovano “da kašnjenje ne pogoduje muzejskim predmetima koji se čuvaju u nepovoljnim uslovima, za koje postoji mogućnost da će se i pogoršati”. Prema sporazumu Ministarstva, Opštine i UNDP-a, rekonstrukcija je trebalo da bude završena do 30. oktobra 2020. godine.
“Od svog osnivanja 1957. godine Muzej je rekonstruisan samo jednom i to 1982. godine, sa ne baš najboljim arhitektonskim rješenjima za izlaganje i uslovima za rad. Tako se najnovija rekonstrukcuja zgrade sa pravom može okarakterisati kao najveći poduhvat u kulturi Bijelog Polja u posljednjih 70 godina”, podsjećaju iz Opštine.
Komisija Ministrastva , međutim, konstatovala je da su propusti napravljeni u segmentima unutrašnje i spoljne arhitekture i enterijera. Naročito je, tvrde, problematičan prostor za izlaganje i opremanje, kao i radni prostor za stručno osoblje. Na osnovu tih zaključaka, kako je najavljeno, sada slijedi ispravljanje grešaka, pa nije izvjesno kada će vrijedan dio kulturne baštine Bijelog Polja moći da vide posjetioci.
Zgrada muzeja je, takođe, svojevrstan, spomenik kulture. Sazidana je na samom početku prošlog vijeka, za potrebu ruždije (srednje svjetovne škole). Poslije oslobođenja Bijelog Polja od turske vlasti, 1912. godine, u zgradi je bila smještena Državna realna gimnazija. Nakon Drugog svjetskog rata imala je razne namjene, a 1957. godine bila ustupljena Zavičajnom muzeju.
A bogati i vrijedni fundus pljevaljskog Zavičajnog muzeja, već 70 godina, u podstanarskom je prostoru i nema nagovještaja da će skoro dobiti poseban objekat. Iako je, od prije četiri godine, u objektu Doma kulture, dobio značajno prostoro proširenje, u odnosu na ranije, to, kažu u toj ustanovi, i dalje “nije dovoljno i optimalno za potrebe muzeja”.
Fundus pljevaljskog muzeja je blizu 5.000 jedinica. Među eksponatima je jedno od najvrednijh pokretnih dobara Crne Gore – diatreta, luksuzna čaša izrađena od reljefno ukrašenog kristalnog bezbojnog stakla, koja potiče iz četvrtog vijeka. Ipak, godinama dok je trajala rekonstrukcija Doma kulture, nije imao stalnu postavku i bio je zatvoren za posjetioce. Među broinjim izazovima, kojeg se kustosi još sjećaju bila je havarija na sistemu za grijenje u Domu kulture, 1991. godine. Tada je značajan dio prostora bio uništen, a eksponati smješteni u depoima , daleko od očiju javnosti, dug period.
Prema Zakonu o muzejskoj djelatnosti, Ministarstvo je dužno da redovno, a najmanje jednom u tri godine, provjerava da li muzej ispunjava propisane uslove za rad. Inspekcijski nadzor nad primjenom zakona i primjenom propisa, obavlja, takođe Ministarstvo preko inspektora za kulturnu baštinu.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
OKO NAS4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice