Šesti direktor tajne službe od uvođenja višestranačja u Crnoj Gori odnedavno je Boro Vučinić. Kormilo je preuzeo od Vladana Jokovića, koji je zimus dao ostavku „motivisan ličnim razlozima”. U takvo objašnjenje je malo ko povjerovao, jer je Joković rezignirao nakon objavljivanja (ne)falsifikovanog listinga razgovora Igora Lukšića i Milana Roćena sa Darkom Šarićem, odnosno, afere koja je implicirala navodne veze premijera i ministra vanjskih poslova i evropskih integracija sa šefom organizovanog kriminala čiji su saradnici u Crnoj Gori sada nepravosnažno osuđeni za pranje novca. U kontekstu približavanja Crne Gore prijemu u punopravno članstvo NATO-a, potencira se i Agencija nacionalne bezbjednosti (ANB), koja bi – skupa sa drugim državnim organima – trebalo da aktivno učestvuje u sprovođenju mjera krivičnog gonjenja i procesuiranja izvršilaca, saizvršilaca, podstrekača, pomagača i/ili drugih lica koje su na bilo koji način povezani s pranjem novca. Takva uloga ANB-a je opisana u Drugom godišnjem nacionalnom programu, dokumentu koji je Lukšićeva vlada septembra 2011. dostavila NATO-u.
No, poznate i dokazane činjenice kompromituju fino sročena pismena. Darko Šarić je, na primjer, glatko prošao bezbjednosnu provjeru ANB-a. Dokumentovano je da su sa Safetom Kalićem – sada optuženim za pranje novca – operativci tajne službe najmanje desetak godina imali neuobičajeno srdačne kontakte.
Zoran Lazović i Duško Golubović, visokorangirani funkcioneri ANB-a, najčešće su u javnosti dovođeni u vezu s kriminalnim miljeom. Uprkos tome što ih je premijer Lukšić 16. januara posredno svjetovao da se penzionišu, obojica su još aktivni, premda, tvrdi se, bez konkretnih operativnih zaduženja. Ipak, to u stvarnosti ne znači mnogo, jer njihove uloge samo su djelimično utvrđivane nekim posebnim aktom sistematizacije.
Prema tvrdnji Nebojše Medojevića, Lazović i Golubović su spona sa grupom oficira, specijalizovanih za špijunažu, koji su godinama navodno radili „u paralelnoj tajnoj službi za potrebe Milana Roćena i predsjednika DPS-a Mila Đukanovića”. Predmet njihovog nadzora su sudije, tužioci, aktivisti nevladinog sektora, biznismeni, konkurentske osobe ili frakcije u establišmentu, ali i „konkurenti u kriminalnim poslovima i u javnim nabavkama”. Paralelna služba je navodno formirana jer je za ANB smanjen manevarski prostor zloupotreba.
Polemika o tome vođena je 15. februara na sjednici parlamentarnog Odbora za bezbjednost i odbranu, kada je Boro Vučinić, uoči imenovanja za direktora ANB-a, Medojeviću prijetio tužilaštvom – alternativno, kazao je da će se „oni pozabaviti njime, ako tužilac ne bude htio”. Pokušao je da demantuje da su 2007. u Ministarstvo odbrane, bez pisanih tragova o obaveznoj bezbjednosnoj provjeri, zaposleni i na krajnje osjetljiva mjesta kasnije raspoređeni istaknuti pripadnici bivše Vojno-bezbjednosne i Vojno-obavještajne agencije, laički poznatijih kao KOS i VOS.
Neki od njih, poput pukovnika Vladislava Vlahovića (sada šef vojnog dijela Misije Crne Gore u Briselu) i potpukovnika Darka Burića (na dužnosti u Generalštaba VCG), kadrovi su generala Branka Krge, šefa Obavještajne uprave u dva mandata (1994 – 1997, 1999 – 2001) a potom do 2005. zamjenika, pa načelnika Generalštaba u Beogradu.
Medojević tvrdi da je paralelna služba formirana i „zbog zadržavanja veza sa ruskim bezbjednosnim strukturama sa kojima su vojni obavještajci ranije sarađivali”.
Oficiri Vlahović i Burić su u različitim intervalima rukovodili 123. odnosno 3. centrom Obavještajne uprave u Podgorici. Njihov mentor Branko Krga od prije dvije decenije je u vorteksu sa Milanom Roćenom, jer su do 1994. zajedno službovali u Moskvi – Krga kao vojni ataše, a Roćen otpravnik poslova u Ambasadi SRJ. Nedavno je, za sarajevski magazin Dani Krga iznio dio svojih sjećanja na to vrijeme, pa je priznao da su Radovanu Karadžiću u Moskvi obezbjeđivali kontakte.
Nakon Krge, vojni ataše u Moskvi i Roćenov kolega bio je Radoslav Škorić, potonji general, 2002 – 2003. načelnik Obavještajne uprave koji je i oformio 3. centar u Podgorici i za šefa postavio potpukovnika Burića. Škorić je smijenjen nakon što je septembra 2003. u Beogradu uhapšen jedan potpukovnik zbog krivičnog djela špijunaže u korist Rusije.
Nekoliko oficira prozvanih za nelegalnu špijunažu, po dozvoli Vučinića, javno su se oglasili i pokušali da demantuju Medojevića. Svi oni se, kao dokaz svoje ispravnosti, pozivaju na činjenicu da su 2009. prošli provjeru ANB-a za sticanje bezbjednosnog sertifikata (security clearance) za pristup tajnim NATO podacima.
No, radi se o postupku po drugom osnovu, a ne o prethodnoj provjeri koja je morala biti rađena do 2007. i na kojoj Medojević insistira. Tri pripadnika ANB-a, sa prethodnim stažom podrivanja beogradske vojne agenture uoči referenduma, tada su bila u Ministarstvu odbrane neposredno zadužena za provjere: Božidar Lakić (sada penzioner), Predrag Abramović (prešao u jednu banku na poslove bezbjednosti) i Veselin Mazić.
U Drugom godišnjem nacionalnom programu Vlada Igora Lukšića jesenas je raportirala NATO-u da su „nakon izvršenja procjena ugroženosti donijeti i ažurirani planovi čuvanja i rukovanja tajnim podacima”.
NATO je, navodno, uočio ozbiljne probleme u bezbjednosnom sektoru Crne Gore. Strahuje se ili je već potvrđeno ilegalno curenje NATO podataka dostavljenih Direkciji za zaštitu tajnih podataka koja se nalazi u zgradi Ministarstva odbrane a za njenu sigurnost je odgovorna ANB.
Takav zaključak se posredno izvodi iz činjenice da je ANB prošle godine imenovala posebno „odgovorno lice” za obavljanje unutrašnje kontrole nad sprovođenjem mjera zaštite tajnih podataka. Prethodno su crnogorski zvaničnici tvrdili da je bezbjednost NATO podataka maksimalna.
U međuvremenu, Ministarstvo odbrane lansiralo je kontradiktorne podatke o paralelnoj službi. Tvrdili su početkom februara da taj resor i VCG „ne raspolažu niti su raspolagali opremom i uređajima za prisluškivanje”. Nešto kasnije, nova ministarka odbrane Milica Pejanović-Đurišić ipak je, aludirajući na njihovu zastarjelost i neupotrebljivost, pominjala izvjesne „megafone, diktafone i gramofone”…
Vojska bez Službe
Godinama je upravo Boro Vučinić bezuspješno pokušavao ili samo fingirao da, mimo ANB-a, legalizuje posebnu, transparentno ustrojenu „vojnu službu”, što je uostalom NATO standard.
No, poslovi vojne bezbjednosti su još u nadležnosti ANB-a. Aprila prošle godine je usvojen je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o ANB, kojim su „nadležnosti Agencije proširene i na pitanja od značaja za odbrambene interese Crne Gore i ispunjenje strateških bezbjednosnih ciljeva i interesa (obavještajni i kontraobavještajni poslovi u oblasti odbrane)”.
ANB o prikupljenim podacima iz ove oblasti izvještava Savjet za odbranu i bezbjednost (Filip Vujanović, Ranko Krivokapić, Igor Lukšić), kao i ministra odbrane i načelnika Generalštaba VCG.
ANB je sa Ministarstvom odbrane 29. jula 2011. potpisala Sporazum o saradnji u oblasti obavještajnih i kontraobavještajnih poslova, kojim je, između ostalog, uređeno upućivanje predstavnika ANB u Ministarstvo odbrane, što se desilo tek početkom decembra prošle godine.
Ministarka odbrane Milica Pejanović-Đurišić nedavno je kazala da posebna vojna služba „još nije formirana”.
Kontranapad na Medojevića
U kontranapad na Nebojšu Medojevića, koji dvije-tri godine unazad insistira na tome da u Ministarstvu odbrane djeluje ilegalna tajna služba, krenuo je i Ivan Mašulović, od zimus pomoćnik ministra odbrane za politiku odbrane, prethodno šef kriminalističke policije, bezbjednjak u Ministarstvu vanjskih poslova Milana Roćena, načelnik ANB-a za Podgoricu, savjetnik Igora Lukšića.
Mašulović u javnom reagovanju 16. marta – svega tri dana nakon stupanja na dužnost Milice Pejanović-Đurišić – saopštava da će tužiti Medojevića „zbog izrečenih neistina”. Nije osporio vezu sa Andrejom Savićem, bivšim direktorom Bezbjednosno-informativne agencije Srbije, sa kojim je objavio izvjesne policijske udžbenike – o čemu je Monitor pisao – no, tom prilikom je Mašulović saopštio:
„Gospodina Branka Krgu nikada nijesam niti vidio niti se s njim čuo po bilo kom osnovu i jednostavno ga ne poznajem. Takođe, nikada nijesam održao niti jedan jedini čas na Akademiji za diplomatiju i bezbjednost (ADB) u Beogradu, niti sam fizički ikada ušao u taj objekat. Jedina moja veza sa ADB je to što se jedna moja knjiga koristi kao dopunska literatura iz oblasti bezbjednosnog menadžmenta”.
Nije jasno kada Mašulović saopštava istinu, jer sam sebe demantuje. U hrestomatiji Bezbjednost Evropske unije (Podgorica, 2009), koju je objavio u koautorstvu sa Andrejom Savićem, Mašulović je u svojoj biografiji napisao da je „saradnik” ADB-a.
Osnivač ADB-a je kontroverzni biznismen Nenad Đorđević, koji je do 2007. bio vlasnik dijela ostrva Havaji kod Budve. Na ADB-u su predavači i Andreja Savić i Branko Krga.
Ivan Mašulović je krajem 2011, tokom mandata Bora Vučinića, imenovan za pomoćnika, koji rukovodi Sektorom za politiku odbrane, pa na taj način, prema sistematizaciji Ministarstva odbrane, nadzire operativne linkove zvanične Podgorice prema NATO-u, uključujući Direkciju za zaštitu tajnih podataka, vojno-diplomatske predstavnike, Odsjek za međunarodnu saradnju i Odsjek za NATO i Evropsku uniju.
Tokom posjete sjedištu ANB-a u svojstvu člana Odbora za bezbjednost i odbranu, Nebojša Medojević je pitao nadležne da li su inostrani partneri, između ostalih i američka DEA (Agencija za borbu protiv droge), tražili provjere da li je Ivan Mašulović „odavao informacije” i Draganu Fricu Dudiću.
Na to pitanje nije dobio konkretan odgovor.
Mašulović je nekoliko godina bio načelnik CB Herceg Novi u čijoj je nadležnosti bio i Kotor, grad iz kojeg je Dudić djelovao.
Vladimir JOVANOVIĆ
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
OKO NAS3 sedmice
HORIZONTI4 sedmice