Više od pola godine „popis” se ozbiljno kandidovao za najomiljeniju crnogorsku riječ. Onda je utihnulo. Dvadesetak dana je prošlo od kad su objavljeni njegovi prvi rezultati, a da oni nikoga ozbiljno nijesu zainteresovali. Čeka se 15. jul kada će biti objavljeni rezultati koji se odnose na pitanja o naciji, vjeri i jeziku. Tada će opet buknuti, kliknuće kolone Crnogorca, Srba, Bošnjaka, Albanaca … Koliko ima ljudi prolazi tiho. Broj stanovnika u Crnoj Gori za osam godina – između popisa 2003. i 2011. -porastao je za svega 0,8 odsto. Crna Gora je imala 620.145 stanovnika, sad ima 625.266. Malo preko pet hiljada više.
Između popisa 1991. i 2003, broj stanovnika Crne Gore Gore bio je povećan za preko 26 i po hiljada. Pedesetih, šezdesetih sedamdesetih – u vremenima komunističkog mraka – svaka decenija donosila je Crnoj Gori po više od 50 hiljada stanovnika više. Doduše, smatra se da mrak pogoduje pravljenju đece.
Objavljujući prve rezultate popisa 2011. Monstat se nije odlučio da objavi podatke sa kojima bi se oni mogli uporediti. Uporednih podataka možda nema baš zato što ne izgledaju veselo.
Prema nekim proračunima, zasnovanim na podacima o prirodnom priraštaju, očekivalo se da će ovaj popis pokazati da u Crnoj Gori živi između 630 i 635 hiljada stanovnika. Nije pokazao. U projekcijama objavljenim u studiji ,,Demografski trendovi u Crnoj Gori od sredine 20 vijeka i perspektive do 2050″, srednja varijanta predviđala je da će 2010. u Crnoj Gori živjeti preko 640 hiljada ljudi. Neće. Jedva mrdamo.
Pored malog broja stanovnika, rezultati popisa pokazuju njihov sve gori razmještaj. Trećina ljudi živi u Podgorici, na sjeveru koji zauzuma 53 odsto teritorije Crne Gore živi 29 odsto stanovništva. Prema popisima iz 1948. i 1953. na sjeveru je živjelo blizu polovine ljudi. Broj stanovnika u središnjem dijelu porastao je 45 na 47 odsto, na primorju je za oko pola procenta više ljudi.
Nekad neslužbena podjela na sjeverni, centralni i južni dio Crne Gore ozvaničena je Zakonom o regionalnom razvoju. Njime je uređeno da primorski region čine opštine: Bar, Budva, Herceg-Novi, Kotor, Tivat i Ulcinj; središnji region: Podgorica, Cetinje, Danilovgrad i Nikšić; sjeverni – Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Kolašin, Mojkovac, Plav, Pljevlja, Plužine, Rožaje, Šavnik i Žabljak.
Za razliku od prethodnog popisa, kada je manji broj stanovnika bilježen u svim opštinama na sjeveru, osim Rožaja, sada je broj opština sa manje stanovnika veći i ima ih svuda. Nikšić, Herceg Novi Kotor i Ulcinj nove su opštine u kojima se broj stanovnika smanjio.
Manje ljudi nego 2003. živi u 14 opština. Neslavni rekorder su Pljevlja. U njima živi 4.746 ljudi manje nego prije osam godina. Tokom 2010. u Pljevljima je rođena 221 beba, a umrle su 403 osobe. Minus 182.
Drastičan pad broja stanovnika zabilježen je i u Bijelom Polju – preko 3.600. Nikšić, koji je 2003. imao preko hiljadu stanovnika više nego 1991., sad ima skoro dvije i po hiljade stanovnika manje. U Herceg Novom živi dvije hiljade ljudi manje nego u vrijeme prethodnog popisa, Cetinje je smanjeno za preko 1700 ljudi. U Kotoru je manje 148, a u Ulcinju 25 ljudi. Ostalo su opštine koje tradicionalno gube na broju stanovnika: Kolašin – preko hiljadu i po, Mojkovac – blizu 1.400, Plužine blizu hiljadu, Šavnik skoro 900, Adrijevica oko 700, Žabljak 600, Plav oko 250.
Od opština na sjeveru povećan je broj stanovnika samo u Rožajama za 619 i Beranama za 384. Ukupno, sjever je izgubio oko 14 hiljada stanovnika.
Gorepomenuti Zakon o regionalnom razvoju, inače jedno dosadno, uopšteno i, sva prilika, nekorisno štivo, kao jednu od podsticajnih mjera za obezbjeđivanje ravnomjernijeg regionalnog razvoja predviđa podsticanje zapošljavanja i smanjenje negativnih demografskih kretanja. Trla baba lan. Prema Monstatovim podacima stopa nezaposlenosti u Crnoj Gori je 19,7, a na sjeveru 28,9 odsto. Prosto je – ljudi moraju da idu jer nemaju šta da rade.
Apsolutni rekorder po prilivu stanovništva je Podgorica u kojoj je broj stanovnika za osam godina porastao za skoro 18 hiljada. U Budvi živi oko 3.200 više ljudi, u Baru 2.200 u Danilovgradu oko 1.100, Tivtu blizu 500.
Stopa nataliteta u Crnoj Gori , nekad manje, nekad više, ali generalno, opada. Za svega pet godina, od 2000. do 2005., broj živorođene djece smanjen je za 20 odsto. Za toliko smanjenje ranije je trebalo da prođe po trideset godina. Iako su podaci o priprodnom priraštaju u godinama nakon 2005. u nekim godinama bili bolji, negativni prirodni priraštaj tokom 2010 u Crnoj Gori zabilježen je u osam opština.
Sve manji broj stanovnika na sjeveru, kažu stručnjaci, može se objasniti unutrašnjim migracijama, međutim, ukupno mali porast stanovnika u Crnoj Gori govori da postoje i velike spoljne migracije.
O tome svjedoče podaci objavljivani ranije, ali uglavnom u statističkim knjigama. Koliko ljudi odlazi odavde nikad nije bila pretjerano popularna priča. Tokom dvanaest godina – između popisa 1991. i 2003. – iz Crne Gore je u inostranstvo odlazilo oko dvije i po hiljade ljudi godišnje.
Prema podacima iz popisa 2003. od ukupno 56 hiljada crnogorskih građana u inostranstvu, čak 32 hiljade ili 57 odsto su osobe koje su otišle poslije 1991. Od dobra, valjda. Koliko ih je otišlo nakon 2003. još se ne zna, jer te podatke u Crnoj Gori niko kontinuirano ne prati. Oni se bilježe samo na popisima stanovništva.
U Crnoj Gori ima 26,8 odsto više stanova nego na popisu 2003. Podatak da Budva i Šavnik imaju više stanova nego stanovnika sasvim solidno opisuje našu brigu o ljudima i prostoru, održivom razvoju, državi i ostalom. Pohlepa podignuta na nivo državne politike betonirala je Budvu, sirotinja proizvedena tranzicionim pobjedama ispraznila je Šavnik.
Cijelu stvar, ipak, moguće je sagledati i optimistički. Komentarišući fakat da trećina Crne Gore živi u Podgorici jedan sjevernjak je zaključio: ,,Mislim da sada više nemamo potrebe za auto putem, svi ćemo doći u Podgoricu i riješen problem”. Divota.
Kosara BEGOVIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
U SJEĆANJU3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
INTERVJU3 sedmice