Više od tonu droge zaplijenila je crnogorska policija tokom prošle godine. Pored rekordne zaplijene 1.022 kilograma marihuane, zvanični podaci Uprave policije govore da je policija zaplijenila i osam kilograma heroina, 408,53 grama kokaina, 30,50 grama sintetičkih droga, a oduzeto je i 6,80 grama hašiša. Sve ukupno tona i 30 kilograma opojnih droga.
Procjene stručnjaka iz bezbjednosnih službi govore da se otkrije svega pet do 20 odsto od ukupnog prometa droge. Po toj računici više od 10 tona droge se nesmetano prokrijumčari kroz Crnu Goru.
U izvještajima međunarodnih institucija koje se bave ovom problematikom često se ističe da su crnogorski policijski istražitelji fokusirani na organizatore kriminalnih grupa nižeg nivoa, ulične dilere i korisnike droge, dok se glavni dileri rijetko hapse.
To bjelodano potvrđuje i nesmetan odlazak iz Crne Gore Darka Šarića, Safeta Kalića i Nasera Keljmendija, koji su na Zapadu i u regionu označeni kao međunarodni narko dileri. I epizoda sa hapšenjem Duška Šarića, za koga srpsko tužilaštvo tvrdi da je zajedno sa bratom Darkom lider moćne balkanske narko mafije, epilog je dobila nedavnom oslobađajućom presudom za organizovanje kriminalne grupe i trgovinu drogom.
I dok vrhovi hobotnice nesmetano posluju i kada zagusti bježe iz zemlje, zatvori su puni sitnih dilera i korisnika. Istraživanja su pokazala da 50 odsto zatvorenika u Crnoj Gori služi zatvorsku kaznu zbog krivičnih djela koja imaju veze sa narkoticima.
Po podacima policije, u Crnoj Gori se švercom droge, pranjem novca i ilegalnom prodajom oružja bavi 35 kriminalnih grupa. Novac zarađen prodajom droge kriminalci nastoje da ubace u legalne bankarske tokove, kupujući vrijedne nekretnine – hotele, luksuzne komplekse, diskoteke…
Iako tek dio od tona narkotika koji prođu kroz Crnu Goru ostaje za potrebe domaćeg tržišta, za razliku od ranijih ,,tranzita” duvana, nafte, automobila, šverc droge donosi dugoročne probleme. Na porast broja zavisnika institucije žmure.
Velika ponuda je oborila cijene, pa marihuana košta oko pet eura, gram heroina 20, a kokaina od 80 do 100 eura. A droga je dostupna na ulicama svih crnogorskih gradova.
Stručnjaci poput dr Borislava Mitrića kažu da do prije 23 godine u Crnoj Gori nije bilo narkomana, a da sada ima zavisnika koji imaju svega deset godina.
Dr Ivo Đurišić za Monitor kaže da je sredinom osamdesetih bio na čelu komisije koja je trebala da utvrdi da li i koliko ima zavisnika od droga u Crnoj Gori. Nisu naišli ni na jedan slučaj.
Počev od ’90-ih sve se promijenilo. Konstantna je jedino nespremnost institucija da se uhvate u koštac sa ovim problemom.
,,Čak ni približno tačan broj korisnika, odnosno zavisnika od psihoaktivnih supstanci do sada nije bilo moguće utvrditi, jer nije postojala praksa njihove obavezne registracije u okviru ustanova zdravstvene zaštite”, kaže za Monitor mr sc. dr Ljiljana Golubović iz Instituta za javno zdravlje.
Ona objašnjava da se podaci za 2012. tek obrađuju u Institutu, a da raspolažu sa podacima za 2010. i 2011. Oni govore da je 2010. godine bilo 616 pacijenata koji su zbog upotrebe droga liječeni u javnim zdravstvenim ustanovama, a godinu kasnije bilo ih je 579.
U Institutu navode da je urađeno sve što je neophodno za izradu registra zavisnika.
,,Uvođenjem Registra za narkomaniju postići će se veća redovnost i kompletnost u izvještavanjima. Kada Registar bude uveden u sve zdravstvene ustanove, da bi jedna osoba bila unesena u taj registar uslov je da se korisnik/ca droga javi zdravstvenom radniku ili saradniku u javnim zdravstvenim ustanovama u Crnoj Gori radi problema uzrokovanih upotrebom droga. Treba naglasiti da i onda kada elektronski registar uđe u rutinsku upotrebu, Institut za javno zdravlje će raspolagati isključivo podacima o korisnicima droga koji su se javili u zdravstvene ustanove zbog problema povezanih sa upotrebom droga”, objašnjava dr Golubović.
Prema procjeni Instituta za javno zdravlje, u Crnoj Gori ima oko 2.500 – 3.000 zavisnika od droga. Podaci su iz istraživanja rađenog 2006. godine.
Podaci MUP-a, koje je prošlog mjeseca na tribini u Budvi iznio Veselin Tabaš iz sektora za suzbijanje trgovine narkoticima, kažu da u Crnoj Gori ima oko 3.500 samo heroinskih zavisnika.
U nevladinim organizacijama navode da je međunarodna praksa da se zvanični podaci množe tri ili pet puta da bi se dobio donekle vjerodostojan broj zavisnika.
,,Naša procjena je da se u ovom trenutku taj broj kreće između 10 i 15.000”, kaže za Monitor Saša Mijović iz NVO 4 Life. ,,Relevantnih podataka o broju zavisnika nemamo, jer je Crna Gora u deficitu sa istraživanjima o tome. Nažalost, još nije urađen ni registar zavisnika/ca od droga. Činjenica da je Crna Gora tranzitna zemlja na putu droge direktno doprinosi porastu broja zavisnika/ca, jer je takođe činjenica da velika količina od te droge ostane u našoj zemlji, to je u direktnoj korelaciji i utiče na porast broja zavisnika/ca”.
Stejt department u redovnom godišnjem izvještaju o trgovini drogom u svijetu, u kome se svaka zemlja posebno analizira, navodi da se preko Crne Gore najčešće švercuju skank iz Albanije, heroin iz Avganistana i kokain iz Latinske Amerike. Za lokalne potrebe se krijumčari oko 15 odsto skanka, kanabisa i heroina.
,,Prema istraživanju iz 2011. godine, upotreba droga porasla je za šest odsto u odnosu na prethodnu godinu”, naveo je Stejt department u svom izvještaju.
Zvanične brojke o broju zavisnika daju mogućnost nadležnima da se pohvale da je Crna Gora jedna od zemalja koja je najniže postavljena na ljestvici zloupotrebe narkotika. Praksa ih demantuje.
Nedavna anketa rađena u budvanskim školama govori da je drogu probala petina srednjoškolaca i 1,3 odsto osnovaca.
Dok su u Rožajama i Pljevljima poslovali ugledni biznismeni i „korektni momci” Kalić i Šarići, zabilježen je porast broja zavisnika. U Pljevljima se 2008. liječilo 16 narkomana, sljedeće godine duplo više, 32. Anonimno testiranje 1.781 učenika osnovnih i srednjih škola u tom gradu je pokazalo da od 1.781 đaka, njih 237 uzima drogu. U sedmom razredu osnovne škole bilo ih je 17, a u osmom razredu 27!
Bivši direktor podgoričkog Doma zdravlja dr Ivo Đurišić smatra da u Crnoj Gori ima najmanje 60.000 narkomana.
On za Monitor kaže da je 2005. dok je još obavljao direktorsku funkciju u Domu zdravlja Podgorica imao interni registar zavisnika psihoaktivnih supstanci u glavnom gradu. ,,Po tom registru tada je u Podgorici bilo 3.460 narkomana. Dokumentaciju sam uništio, plašeći se da će je moj nasljednik zloupotrijebiti”, kaže Đurišić.
Na osnovu njegovih procjena tada je samo u Podgorici bilo oko 10.000 narkomana.
Nadležni neće ni da priznaju problem, a kamoli da počnu sa liječenjem.
Predrag NIKOLIĆ
(Projekat Novinarsko istraživanje o uticaju organizovanog kriminala na porast broja zavisnika od droge u Crnoj Gori je podržala Komisija za raspodjelu dijela prihoda od igara na sreću. Tekst je isključivo rezultat istraživanja novinara Monitora.)
U SJEĆANJU4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice