JP Komunalno Petnjica je u  nedostatku privremene deponije kopalo rupe na velikom broju lokacija u ovoj opštini, punili ih smećem i potom zatrpavali. Ekolozi su im ušli u trag. Oni traže od nadležnih da hitno reaguju na ovaj zločin protiv prirode i javnog zdravlja. Neke od rupa u blizini su izvorišta pitke vode

Gdje god nađeš zgodnu rupu, tu smeće posadi. Tom logikom su se, izgleda, vodili u JP Komunalno Petnjica, kada su u nedostatku privremene deponije kopali rupe na velikom broju lokacija u ovoj opštini, punili ih smećem i potom zatrpavali. Ekolozi su im, ipak, ušli u trag. Aktivisti više nevladinih organizacija otpužili su ih da su nelegalno zatrpavali otpad u devet otkrivenih deponija na teritoriji te opštine.

Isad Muratović, predsjednik NVO Moto klub Bihor. svojom mehanizacijom uspio je da otkrije, odnosno iskopa ta divlja smetlišta i to objavio na svom Fejsbuk profilu. On je za Monitor kazao da je u svemu najgore što su  rupe u kojima je skrivano smeće na izvorištima rijeka pitke vode.

„Čak četiri zatrpane ogromne rupe sa smetlištem, otkopali smo u rejonu izvorišta Murovske rijeke. Tu su tri izvora sa kojih se vodom napaja sedamedset odsto stanovnika Petnjice. To je ne samo težak ekocid, nego i vrlo opasno žarište raznih oboljenja za stanovnike ovog kraja““, kazao je Muratović.

On je, 18. oktobra ,sa Fejsbuk profila uživo emitovao iskopavanje jedne od tih divljih deponija, što je izazvalo veliko interesovanje kod građana.     Prema njegovim riječima, čak tri rupe otrkivene su neposredno kod fabrike košulja „La vista“, odnosno kod izvorišta rijeke sa koje se ova fabrika snadbijeva vodom za piće. „Dvije rupe  sa smećem su samo 20 metara od izvorišta, a još jedna malo dalje“, objasnio je.

Nevladini aktivisti sa područja opštine Petnjica su odavno pokrenuli  akciju čišćenja prirode, a onda se ispostavilo da su kese sa smećem koje su oni skupljali završavale u tim naizgled dobro skrivenim rupama.

„Zamislite kada su jednu rupu napravili tačno pored rijeke Popče, i to baš iznad Bratonjinog vira, koji predstavlja turističku atrakciju za čitav Bihor. Dok god dozvoljavaju vremenske prilike mi ćemo i dalje tragati za takvim mjestima“, kazao je Muratović.

Aktivisti osam nevladinih organizacija sa područja Petnjice obratili su se resornom ministarstvu da im pomogne u zaustavljanju ovakve prakse.

„Tražili smo da izađu inspektori i  da se sankcinišu oni koji su ovo radili ili i dalje rade. Oni su za lokalni Radio Petnjica priznali da su napravili to na lokaciji Murovske rijeke, ali za drugo ne priznaju da je radila njihova mehanizacija. Ono što mi znamo je to da su oni sa komunalnih kamiona pretovarali smeće na obične privatne kamione i odvozili ga na ta nedozvoljena mjesta“, – kazao je Muratović.

Ekološki aktivisti iz Petnjice uputili su poziv drugim ekološkim nevladinim organizacijama da im pruže podršku i da uz pomoć dronova uđu u trag svim lokacijama koje su kontaminirane ovakvim deponijama.

Sjever Crne Gore nema još uvijek regionalnu sanitarnu deponiju, što predstavlja problem za lokalne uprave u gradovima u tom regionu, tako da se broj divljih deponija može mjeriti praktično „po glavi stanovnika“.

Komunalni otpad iz Petnjice je dugo odlagan na divlju deponiju Mostine kod Rožaja, ali su se pobunili tamošnji mještani, koji traže da se i ta deponija konačno zatvori i sanira.

Nevladini aktivisti iz Petnjice vjeruju da se od tada na teritoriji njihove opštine pribjegava ovakvom „skrivanju“ otpada. .

Ekološki aktivista i direktor „Ozona“ Aleksandar Perović ocjenjuje da  neuređena gradska smetlišta na sjeveru Crne Gore predstavljaju veliki ekološki i ekonomski problem koji je sistemski i samim tim zahtijeva preuzimanje obaveza od strane Vlade.

On kaže da je neefikasna primjena zakonskog okvira, podcjenjivanje problematike i omogućavanje bahatog, nehumanog odnosa lokalnih samouprava, dovela do toga da su danas ugroženi i javno zdravlje i ekonomija građana opština sjevernog regiona Crne Gore.

“Tako ja vidim ovo što se događa u Petnjici. Kada imamo od ranije ekosistemske štete po riječne bisere kakve su Tara, Lim, Ibar i njihove pritoke, a evo sada vidimo kako u tom gradu lokalno komunalno preduzeće ugrožava izvore pitke vode koji građanima ruralnih krajeva bukvalno znače život,  moramo doći do zaključka da se radi praktično o organizovanom kriminalu“ – smatra Perović.

On je ocijenio da je zatajila i sudska vlast, naročito tužilaštvo koje je, po njemu, potpuno obesmislio Krivični zakonik i Ustav Crne Gore kao ekološke države i samim tim uticalo da se od jedne potencijalno globalno prepoznatljive turističke destinacije pretvorimo u teritoriju potpuno neinteresantnu za investicije koje su u vremenu ekspanzije cirkularne ekonomije, usmjerene i na resurse kakav je otpad.

„Da funkcioniše pravna država, neko bi zbog ovoga morao biti uhapšen, jer se prave nemjerljive ekološke i ekonomske štete, koje će osjećati i buduće generacije“ – kaže Perović.

On objašnjava da su lokacije koje su određene za privremeno deponovanje komunalnog otpada, zbog neodgovornog ponašanja lokalnih samouprava, kao i miješanja sa drugim, pa i opasnim vrstama otpada, pretvorene u ekološke crne tačke, koje su velika  opasnost za javno zdravlje i životnu sredinu.

„Kada smo prije nekoliko godina mapirali divlje deponije po Crnoj Gori, najveći broj je bio registrovan na sjeveru i to na mjestima koja su trebala biti netaknuta priroda. Stekli smo utisak da postoji prostor za ispitivanje koruptivno-kriminalnih elemenata kao i unaprjeđenja obrazovanja o ovoj problematici, što su osnovne pretpostavke da se stanje unaprijedi u nekom narednom, sigurno ne tako kratkom periodu“,  kaže ovaj ekološki aktivista.

Iz „Euromosta“, koji se na sjeveru profilisao u vodeću ekološku organizaciju slučaj u Petnjici smatraju slikom i prilikom društva bez kulture odgovornosti. Oni poručuju da bi taj slučaj morao da se službeno procesuira.

„Naše kolege iz Petnjice su identifikovale zanimljiv način oslobađanja od otpada, prikrivanjem, pa su se kao arheolozi dali u otkopavanje ne blaga, nego smeća. Mi smo spremni da im ponudimo pomoć u vidu stalnog posmatranja terena dronom i otkrivanja takvih crnih tačaka“ – kazali su Monitoru u toj NVO.

Hoće li neko, doista, preispitati odgovornost komunalnog preduzeća u Petnjici? Ili će i, možda, nagraditi za najmaštovitiji način skrivanja otpada. Koji bi nas mogao koštati i prirode i javnog zdravlja.

                                                                                                                                     Tufik SOFTIĆ

Vijest o hapšenju članova kriminalne grupe koja je, prema prikupljenim dokazima, odgovorna za zločin, tokom gostovanja na Javnom servisu saopštio je vršilac dužnosti šefa sektora kriminalističke policije Lazar Šćepanović. Njegovi navodi potvrđeni su u zvančinom saopštenju medijima, tri dana kasnije.

Vijest da je crnogorska policija uspjela donekle da rasvijetli ubistvo dvojice Cetinjana Petra Lipovine i Žarka Pejakovića 6. novembra u Podgorici, jedna je od onih koja je obilježila nedjelju za nama. Lipovina i Pejaković su likvidirani u sred bijela dana u Podgorici, na kružnom toku ka Nikšiću. Ubice su u žrtve ispalile više od 30 hitaca iz automatskog oružja. Lipovina i Pejaković, prema evidenciji bezbjednosnih službi, bili su bliski kavačkom kriminalnom klanu.

Lipovina je krajem 2023, a Pejaković u oktobru 2024. godine napustio Istražni zatvor, pošto u zakonskom roku od tri godine nijesu donesene prvostepene presude u predmetima organizovanog kriminala.

Vijest o hapšenju članova kriminalne grupe koja je, prema prikupljenim dokazima, odgovorna za zločin, tokom gostovanja na Javnom servisu početkom sedmice saopštio je vršilac dužnosti šefa sektora kriminalističke policije Lazar Šćepanović.

“Nakon pet dana uspjeli smo da razriješimo ovaj slučaj i to nadljudskim naporima. To je slučaj koji je uznemirio građane, a kriminalne grupe su pokazale bezobzirnost u sred bijela dana. Preko 30 projektila je ispaljeno. Više detalja ne mogu saopštiti, a sveobuhvatni epilog biće nakon policijskih i tužilačkih aktivnosti”, kazao je Šćepanović u emisiji Naglas.  Saopštio  je i da „ ovo djelo karakteriše inostrani element”.

Šćepanovićevi navodi potvrđeni su u zvančinom saopštenju policije  medijima, tri dana kasnije.

„Policijski službenici Sektora za borbu protiv kriminala zajedno sa službenicima Regionalnog centra bezbjednosti Centar, a u koordinaciji sa Višim državnim tužilaštvom u Podgorici, sprovode sveobuhvatne intenzivne aktivnosti u cilju rasvjetljavanja dvostrukog ubistva koje se dogodilo 6. novembra u Podgorici. S tim u vezi, do ovoga trenutka, policija je slobode lišila četiri osobe – A.D., M.M., S.K. i N.U. Oni se sumnjiče za krivična djela kriminalno udruživanje i teško ubistvo. U interesu istrage i složenosti predmeta i krivičnog postupka u ovom momentu ne možemo saopštavati više detalja“, piše u saopštenju policije.

Među uhapšenim osobama nalazi se i dvadesetogodišnja Baranka Nikoleta Uskoković. Ona se sumnjiči se da je članica kriminalne grupe koja je odgovorna za ubistvo dvojice Cetinjana. Tokom saslušanja je iskoristila svoje zakonsko pravo i branila se ćutanjem. Na teret joj stavljaju krivična djela – kriminalno udruživanje, teško ubistvo u saizvršilaštvu i nedozvoljeno držanje oružja i eksplozivnih materija.

Lisice su stavljenje još Miljanu Marjanoviću, Aleksandru Daciću i Savu Kaluđeroviću. Prema operativnim podacima policije, uhapšeni su bliski škaljarskom kriminalnom klanu. Po čijem nalogu je počinjeno dvostruko ubistvo i ko je organizator kriminalne grupe za sada nije poznato. Međutim, podaci iz istrage pokazuju da se likvidacija pripremala najmanje mjesec prije nego je počinjena.

Iz istražnih dokumenata  proizilazi da je osumnjičena Uskoković sa Marjanovićem, a po prethodnom dogovoru i planu razrađenom sa ostalim članovima kriminalnog udruženja, početkom oktobra, iznajmila stan od agenta za nekretnine kazavši  da to čine zbog sopstvenih potreba. Nakon što su Uskoković i Marjanović zakupili stan, prema sumnjama Tužilaštva, stavili su ga na „raspolaganje za sada nepoznatim članovima kriminalnog udruženja, koji su 6. novembra ubili Pejakovića i Lipovinu“.

„Ona je imala jasnu ulogu da drugim članovima udruženja koji su 6. novembra ubili Lipovinu i Pejakovića obezbjeđuje smještaj i da ih snadbijeva neophodnim potrepštinama kako bi do izvršenja ovog krivičnog djela, a i nakon njega ostali skriveni i neidentifikovani“,  navodi se u dokumentima iz istrage. Između ostalog ona se tereti i za skrivanje oružja iz kojeg su ubijeni Pejaković i Lipovina.

Marjanoviću i Daciću se na teret stavljaju kriminalno udruživanje, teško ubistvo i nedozvoljeno držanje oružja, dok se Kaluđerović tereti za pomoć učiniocu poslije izvršenog krivičnog djela i neovlašćenu proizvodnju, držanje i stavljanje u promet opojnih droga.

Osumnjičeni Kaluđerović je, piše u tužilačkim spisima, kazao da se na dan ubistva sa osumnjičenim Dacićem “polom” dovezao do Beogradske ulice, kod Akademije nauka, nakon čega se Dacić istim automobilom uputio u nepoznatom pravcu…

“Da bi se nakon nekih 30-40 minuta vratio u ulicu Beogradsku sa oštećenim vozilom…Dacić je bio u vidno uznemirenom stanju”, navodi se u dokumentu koji su objavili mediji.

Prema istrazi oni su se potom  “golfom”, uputili ka sjeveru Crne Gore, prema Andrijevici. Kaluđerović je, navodi se u dokumentima istrage, tokom puta nesumnjivo zaključio da je Dacić učestvovao u izvršenju krivičnog djela – teško ubistvo“

„…Pored navedenog, nastavio je da ga vozi u željenom pravcu, do određene kuće čiju tačnu lokaciju ne zna i tu ga je ostavio. Takođe iz njegove odbrane proizilazi da je i nakon navedenog Dacić Aleksandra nastavio da obavještava o aktivnostima koje mu je bilo poznato da policija preduzima, a vezano za otkrivanje izvršilaca predmetnog krivičnog djela, kako bi mu tako osigurao da ostane nepronađen od strane policije”, stoji se u tužilačkim spisima.

Svetlana ĐOKIĆ

U Crnoj Gori postoje samo dva licencirana skloništa za djecu bez pratnje. Iako ni jedno od njih nije u Danilovgradu, nedavno je Centar za socijalni rad maloljetnu žrtvu porodičnog nasilja smjestio u sklonište u tom gradu, čime su, prema ocjeni kancelarije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda, prekršena garantovana prava djeteta

Registar licenciranih pružalaca usluga skloništa-prihvatilišta za djecu bez pratnje u Crnoj Gori nije sistematski uređen. To se može zaključiti iz Mišljenja zamjenice Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Snežane Mijušković, koja je prethodne sedmice  preporučila Ministarstvu socijalnog staranja da se taj registar uredi kako bi se moglo “bez dileme zaključiti koje je pružanje usluge licencirano, na koju kategoriju se usluga odnosi,  i da sadrži  opis pružene usluge”.

Tom resoru ona je sugerisala i da “u komunikaciji sa centrima za socijalni rad i licenciranim pružaocima usluga utvrdi jasne procedure u odnosu na upućivanje djece i drugih korisnika u skladu sa zakonom i utvrđenim standardima”.

Zamjenica ombudsmana je mišljenje donijela nakon ispitnog postupka,  po pritužbi jedna maloljentice, žrtve porodičnog nasilja iz Danilovgrada. Djevojčica, koja se Zaštitniku žalila na postupanje danilovgradskog Centra za socijalni rad, prema ocjeni Mijušković, bila je pola mjeseca smještana u “sklonište-prihvatilište koje nije licencirano za prijem djece bez pratnje koja su žrtve nasilja”.

“Uz svo razumijevanje potrebe za hitnom reakcijom,  Zaštitnik je mišljenja da se taj postupak ne može opravdati. Smiještanjem djeteta,  koje je u stanju potrebe, u ustanovu, koja nije namijenjena maloljetnicima bez pratnje, koja nema neophodne licence, program za djecu, kao ni obučen kadar za rad sa djecom, krše se brojna garantovana prava djeteta”, navodi se u mišljenju zamjenice Zaštitnika ljudskih prava i sloboda.

Zamjenica Mijušković je primijetila i da “u registru licenciranih usluga nema dovoljno jasnih informacija o kategoriji korisnika na koje se licenca skloništa-prihvatilišta odnosi”. U konkretnom slučaju, ocijenila je,  “to sklonište insistiralo je na zadržavanju djevojčice ne uvažavajući rad i postupanje Centra za socijalni rad kao organa starateljstva”.

Kako su za Monitor kazali u Ministarstvu socijalnog staranja, brige o porodici i demografije, u Danilovgradu trenutno postoji samo jedno licencirano sklonište, ali u opisu usluga koje ono pruža nijesu  navedene maloljetne osobe bez pratnje odraslih.  Za te usluge u Crnoj Gori  licenciran je Dječji dom Mladost u Bijeloj, a za uslugu smještaja u prihvatilištu-skloništu za djecu i mlade koji su žrtve trgovine ljudima  Centar Ljubović.

Licencu da pruža usluge skloništa  u Danilovgradu prvo je  u decembru 2019. godine  dobio NVO Institut za socijalnu i obrazovnu politiku,  čije je odgovorno lice tada bio Mitar Radonjić. U toj NVO je, prema riječima Aleksandra Zubera, glavnog inspektora socijalne i dječje zaštite, od dana dobijanja licence,  pa do 30.  oktobra 2022. godine, obavljeno  ukupno  osam inspekcijskih nadzora, od čega šest  po inicijativi i dva kontrolna nadzora. Utvrđene su, kazao je on Monitoru,  dvije  nepravilnosti, koje su otklonjene,  i podnijet jedan zahtjev za nadzor nad kvalitetom stručnog rada nadležnom ministarstvu.

Zuber objašnjava da je rješenjem Ministarstva javne uprave iz jula 2022.godine, u Registru nevladinih udrženja, obavljena promjena pa je osoba ovlašćena za zastupanje te NVO Milica Đukanović.  Nekoliko  mjeseci kasnije promijenjen je naziv i adresa udruženja , preimenovano je u  NVU Ženska asocijacija.   Te promjene u Statutu NVO ponovo su dovele i inspektore po službenoj dužnosti u sklonište. S obzirom da “nova” NVO niti je imala uslove niti pružala tu vrstu usluga, ubrzo je i ostala bez licence.

Đukanović je, međutim, od sredine prošle godine ovlašćena za zastupanje novoformirane NVO Akcija za ženska i dječja prava (Womens  And Childrens Rights Action) sa sjedištem u Danilovgradu, u koju je poslata djevojčica zbog koje je reagovala zamjenica Zaštitnika. Rješenjem Ministarstva rada i socijalnog staranja, samo nakon četiri mjeseca od osnivanja, toj NVO je izdata i licenca  za obavljanje djelatnosti za uslugu smještaja u prihvatilištu-skloništu za odrasla i stara lica, odnosno odrasla lica sa djetetom koje je žrtva ili svjedok zlostavljanja, zanemarivanja, rodno zasnovanog nasilja, nasilja u porodici i eksploatacije i lica kod kojih postoji opasnost da će postati žrtve. Licenca se odnosi na pružanje usluga šest  korisnika/ca crnogorkim državljanima  sa prebivalištem na teritoriji države, strancu sa odobrenim privremenim boravkom ili stalnim boravkom u drzavi, azilantu i strancu pod supsidijarnom zaštitom, na rok važenja od šest godina.

Između ostale neophodne dokumentacije, kaže Zuber, u rješenju o dobijanju licence,  piše i da je NVU dostavila ugovore  o djelu za poslove stručnog radnika u skloništu za odrasla i stara lica, odnosno odrasla lica sa djetetom koje je žrtva ili svjedok zlostavljanja, zanemarivanja, rodno zasnovanog nasilja, nasilja u porodici i eksploatacije i lica kod kojih postoji opasnost da će postati žrtve. Takođe i ugovore za još nekoliko saradnika.

“Nakon dobijanja licence, u NVU Akcija za ženska i dječja prava,  izvršena su dva inspekcijska nadzora po inicijativi, kojom prilikom nije nađen osnov za preduzimanje mjera iz nadležnosti inspektora za socijalnu i dječju zaštitu. Međutim, zbog sumnje da je pružalac usluge zaključio sporne ugovore sa zaposlenima, jedna inicijativa proslijeđena je inspekciji rada na dalju nadležnost”,  kaže Zuber.

Iz Ministarstva podsjećaju da se “djeca mogu  smještati i u hraniteljske porodice, to jest,  mogu koristiti uslugu porodični smještaj-hraniteljstvo“. U našoj državi trenutno je 263 licencirana pružaoca usluge porodični smještaj-hraniteljstvo,a  353 djece je smješteno u hraniteljske porodice.

“Ministarstvo sprovodi aktivnosti na poboljšanju kvaliteta informacija u registru. U oktobru 2024. godine je formirana radna grupa koja će raditi na izmjenama i dopunama Pravilnika o sadržaju baze podataka i sadržaju i načinu vođenja evidencija u socijalnoj i dječjoj zaštiti…Komunikacija i saradnja centara za socijalni rad i licenciranih pružalaca usluge smještaja u prihvatilištu-skloništu za djecu žrtve porodičnog nasilja i djecu žrtve trgovine ljudima se odvija u skladu sa Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti i Pravilnikom o bližim uslovima za pružanje i korišćenje, normativima i minimalnim standardima usluge smještaja u prihvatilištu “,  kazali su Monitoru u Ministarstvu.

Objašnjavaju da su u Strategiji deinstitucionalizacije, za period od 2025. do 2028. godine s Akcionim planom za 2025. godinu, prepoznata  djeca bez pratnje kao jedna od ciljnih grupa, tako da će se , tvrde, u budućem periodu raditi na razvoju usluga i za njih.

Ministarstvo, obećavaju,  planira da u narednom periodu otvori prihvatilište-sklonište za djecu bez pratnje roditelja, odnosno staratelja.  Kažu da je, u saradnji sa Evropskom unijom, započeta  rekonstrukcija objekta u kome će biti otvoreno sklonište-prihvatilište za djecu bez pratnje. Istim projektom, planirano je i otvaranje svratišta za djecu zatečenu u prosjačenju, kao i prostor za beskućnike. Sproveden je postupak javnih nabavki i potpisan je ugovor sa izvođačem radova, koji bi trebao da počnu krajem novembra 2024. a završeni, sredinom naredne godine.

                                                                   Dragana ŠĆEPANOVIĆ