Prostorni plan Bjelasica i Komovi za 12 godina nije doprinio unapređivanju poljoprivrede, poboljšanju uslova života na selu, niti popravljanju standarda i demografske slike nekoliko sjevernih oština. Jedina oblast u kojoj su ciljevi, zacrtani tim plnaskim dokumentom, u većoj mjeri ispunjeni je – gradnja privatnih smještajnih kapaciteta i ulaganje države u skijašku infrastrukturu
Najmanje 50 preduzetničkih stočarskih farmi i isto toliko onih za pčelarstvo i ribogojstvo, kao i najmanje 100 specijalizovanih ratarskih farmi, sistem otkupa, skladištenja, prerade, podsticaja, komercijalizacija… samo su neki od ciljeva za oblast poljoprivrede, koji su već trebalo da budu relizovani, prema Prostornom planu posebne namjene (PPPN) Bjelasica i Komovi. Taj dokument, donesen je prije 12 godina, ali je stanje u poljoprivredi na području opština koje obuhvata, ako se uporedi zvanična statistika, ostalo, u najboljem slučaju nepromijenjeno, a u nekim krajevima i značajno gore. PPPN je, tokom prvih deset godina, predviđao i intenzivan razvoj prerađivačkih kapaciteta za primarnu i sekundarnu preradu drveta, kao značajno unapređenje putne, vodovodne i ostale infrastrukture na seoskom području, te revitalizaciju katuna, ubrzan razvoj seoskog turizma, nove pješačke, biciklističke staze, vidikovce…
„Ovaj Plan predlaže ozbiljnu revitalizaciju i novi koncept modernog razvoja planinske poljoprivrede. To je moguće jedino zdravim i ofanzivnim preduzetničkim konceptima, a po uzoru na razvijene evropske zemlje. U tom kontekstu se predlaže poslovni koncept razvoja tri tipa farmi (stočarske, voćarske i povrtarske) u prirodnim planinskim uslovima, a posredstvom aktivnog državnog projekta uz potporu internacionalnih fondova”, piše između ostalog u PPPN-u.
Planirane su bile i mjere podrške investicijama u primarnoj poljoprivredi, koje bi se odnosile na povećanja obima proizvodnje, kroz unapređivanje rasnog sastava stoke, povećanja broja i veličine farmi, obnove postojećih i podizanja novih zasada jabučastog, koštičavog i jagodičastog voća… Takođe i intenziviranja ratarske i povrtarske proizvodnje, investicije u objekte za gajenje stoke, razvoj pčelarstva kao i kaveznog uzgoja pastrmke na postojećim vodotocima i izgrađenim vodnim akumulacijama… U prerađivačkom sektoru naglasak je trebalo da bude na ulaganja u kapacitete koji su oslonjeni na korišćenje domaće sirovine, u specifične manje pogone za proizvodnju tradicionalnih i visokokvalitetnih proizvoda, te hlađenje i i čuvanje proizvoda u svježem stanju. Poseban vid podrške, predviđen PPPN-om, odnosio se na stvaranje povoljnih uslova za život na selu, to jest, izgradnju seoske infrastrukture, te pokretanje različitih vidova biznisa u seoskim sredinama kroz formu malih preduzeća.
Trebalo je, u okviru projekta eko i etno sela, da se „na inovativan i moderan način turističkom tržištu ponude kvalitetni smještajni kapaciteti sa dodatnim sadržajima, istovremeno, interpretirajući tradicionalan način života na planini”. Među ciljevima je bila i revitalizacija starih napuštenih kuća u selima i zadržavanje tradicionalnog stila u novoj gradnji na ruralnom dijelu. Takođe i izgradnja više katuna na Bjelasici, od po 20 do 30 koliba „sa smještajnim mogućnostima od 60 do 100 posjetilaca sa maksimalno 3.000 m² bruto razvijene površine”.
Planeri su izdvojili i sela i katune, koje već do 2020. godine vide kao perjanice seoskog turizma. Među njima su i neka kolašinska, bjelopljska, beranska i andrijevička sela i stočarska planinska naselja, koja su, u međuremenu, skoro potpuno opustjela. Između ostalih Vranještica, Opsanica, Rupe Rečinske, Padež, Rupe Ravanjske… Izostala je i relizacija preporučenih projekta koji se tiču seoske infrastrukture u gotovo svim opštinama, a oni koji se odnose na poboljšanje uslova života na katunima, sporadični su i tek u početnoj fazi.
PPPN, zasigurno, nije donio boljitak u oblasti poljoprivrede niti gazdovanja šumama nijednoj od sjevernih opština na koje se odnosi. Ostvarivanje ciljeva tog planskog dokumenta, više puta kritikovanog od struke, vidljivi su samo u oblasti izgradnje turističkih kapaciteta i skijaške infrastrukture, posebno na pojedinim lokacijama koje su napadnute hipergradnjom, kao što je kolašinska strana Bjelasice. Prema PPPN-u, predviđeno je 8 turističkih centara razvoja – Žarski, Cmiljače, Torine, Kolašin 1450, Kolašin 1600, Jelovica, uključujući i golf naselje, Komovi i istoimeni Eko-avanturistički park. Na gotovo svim lokalitetima predviđena je izgradnja objekata sa predloženom prodajom jedinica „po principu kondominijuma”. Takođe, i izgradnja skijaške infrastukture, u koju će država uložiti par stotina miliona eura. Kako su, prije nekoliko godina, ocijenili iz NVO Fidelity consulting, uloženi novac građana, investitorima će omogućiti prodaju imovine, „što znači da im razvoj turizma nije primarni biznis”.
U zoni zahvata dva kolašinska ski-centra planirani su smještajni kapaciteti od blizu 4.500 ležajeva, u mojkovačkom Žarskom oko 6.500, a približno toliko i na dva bjelopljska planinska centra. Dok završetak radova na skijalištima u opštinama Mojkovac, Bijelo Polje i Berane kaska, planinski centri u Kolašinu se intenzivno razvijaju, a taj dio Bjelasice svakodnevno osvajaju nove građevine. Pored četiri hotela, koja se već grade na Kolašinu 1450, planira se još jedan i četiri apartmanske zgrade. Na toj lokaciji planirana je i izgradnja 45 šaleta, odnosno jednoporodičnih smještajnih jedinica. Na lokalitetu Kolašin 1600, u blizini državnog ski-centra, i gdje je privatnicima zemlja data u zakup na 90 godina, pored tri hotela čija izgradnja je u toku, planirano je još 7 hotela i 28 šaleta.
Iz NVO Fidelity consulting su izračunali da će investitori prodajući izgrađene smještajne kapacitete na ski lokalitetima koje obuhvata PPPN, prihodovati ukupno više od pola milijarde eura. Tako će, prema analizi tog udruženja, na Torinama zaraditi 94, na Žarskom oko 202, na Jelovici 62, na Cmiljači 36 miliona eura. Prihod od prodaje jedinica u hotelima i naseljima na lokalitetima Kolašin 1450 i Kolašin 1600 biće skoro 123 miliona eura. S druge strane, ocijenili su iz te NVO, nije rađena analiza isplativnosti državne investicije u skijašku infrastrukturu.
Prostorni plan je više puta kritkovao i Radosav Rako Nikčević iz NVO Zeleni Crne Gore. On je na naučnoj konferenciji Intenzivni integralni razvojni pristup opštine Kolašin, kazao da su prilikom izrade tog plana „na scenu stupile neuke institucije i neuki ministri, planeri i projektanti, koji su pokazali šta je vrhunac neznanja, zle namjere, degradacije prostora, bacanja novca…”. PPPN Bjelasica i Komovi su, prema njegovim riječima, „potpuno laički planiran turistički razvoj tog važnog planinsko-turističkog resursa Crne Gore”. Isto važi, upozorio je, i za Durmitor. Nikčević je više puta apelovao da te planove „hitno treba staviti van snage, jer, tvrdi, nemaju nikakvo uporište u validnim stručno-naučnim teorijama i praksama”.
Gotovo nijedan od ciljeva nije realizovan na području Komova, za koje je nagovještavan, takođe, intenzivan razvoj i višestruko popravljanje demografske i privredne statistike. Nije pomoglo ni to što je taj lokalitet prije šest godina proglašen za Park prirode.
Skoro dvije godine duga borba mještana osujetila je planove za gradnju tri male hidroelektrane (mHE) na vodotocima ispod Koma, ali iz tog kraja svakodnevno mole nadležne institucije da spriječe, kako tvrde, besprizorno uništavanje šuma.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
Izdvojeno2 sedmice
INTERVJU3 sedmice
FOKUS4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
ANKETA4 sedmice