Kolašinska lokalna uprava incirala je proces zaštite najvrednijih prostora te opštine:  kanjona Mrtvice, Kapetnovog jezera i Park-šume Dulovine. Kada  procedure budu završene, ostaće izazov upravljanja tim područjima. Do sada, sudeći prema primjeru Parka prirode Komovi,  Opština nije pokazala umješnost u tim poslovima

Kolašinska lokalna uprava potpisala je, početkom decembra, sa Agencijom za zaštitu životne sredine ugovore o izradi studija zaštite područja Park-šume Dulovine, Kapetanovog jezera i kanjona Mrtvice. Time je, konačno, započela realizacija, decenijama starih, ideje o  zaštiti najvrednijih prostora na teritoriji  te opštine.

Novac za studije obezbijeđen je iz opštinskog budžeta i uz podršku NVO sektora.  Agencija bi posao trebalo da počne ubrzo, a tokom naredne godine i završi. Izradu studije za kanjon Mrtvice finansiraće civilni sektor.  Taj nedovoljno poznat kanjon, skriven između Moračkih planina i dubok oko 1.250 metara, jedan je od najljepših u Evropi. U Opštini podsjećaju da je u blizini Zelenog vira, na Mrtvici, kameni most koji je 1858. godine podigao knjaz Danilo Petrović, u znak sjećanja na majku Krstinju.

Zaštita Kapetanovog jezera, kažu u kolašinskoj lokalnoj upravi, odavno je trebalo da bude inicirana. Očekuju da će, nakon izrade studije,  toj prostor biti spašen od dalje devastacije. Zvaničnici odlazeće kolašinske vlasti se, kako kažu,  nadaju da će njihovi nasljednici imati dovoljno motivacije i stručnosti da se taj posao ne odugovlači. I podsjećaju da je prostor oko jezera već uzurpiran divljom gradnjom, raznim vrstama  otpada i otpadnim vodama, kao i unošenjem alohtonih, invazivnih vrsta.  Inspekcije na to, do sada,  nijesu obraćale mnogo pažnje, pa uvođenje reda u urbanistički haos oko jezera tek predstoji.

Kako za Monitor kaže  predsjednica Opštine Marta Šćepanović, prvo će biti završena studija za Dulovine, čiju izradu finansiraju iz lokalnog budžeta.  Više je razloga za urgentnost  zaštite tog prostora, koju je incirala NVO Natura. Dulovine su  udaljene   svega nekoliko stotina metara  od centra grada, a trajnom zaštitom tog prostora, smatraju inicijatori, omogućila bi se zaštita od budućeg devastiranja i gradnje, pošto važeća planska dokumenta to ne mogu da omoguće. U jeku ubrzanog razvoja grada i investicionog buma, kaže Šćepanovićeva,  ,,nameću se i obaveza i odgovornost da se od devastracije sačuva sve što se može”.

To područje je praktično jedina zelena površina koja je ostala u vlasništvu opštine Kolašin, a ekolozi tvrde da predstavlja vrijedan lokalitet sa pozicije zaštite biodiverziteta, ali i kao izletište za građane i turiste. Krajem 50-ih godina XX vijeka, na tom prostoru zasađena je sastojina crnog i bijelog bora. ,,Prirodan uticaj – sušenje stabala, lomovi od vjetra i snijega su u ovoj šumi ostavili prostor da se javljaju autohtone vrste kao što su jasen, javor, jova, bukva, grab, kao i ostale vrste, čije je ovo i inače prirodno stanište. Sada se na prostoru Park-šume Dulovine  nalazi najveći broj vrsta koje rastu na ovim prostorima. Na južnoj strani zemljište je podbarno, tako da se tu javljaju i vrste kojima pogoduje takvo stanište”, piše u inicijativi, koju je potpisao direktor NVO Natura Milan Mikan Medenica.

Iz te NVO upozravaju i da  bi ,,svaka moguća namjena tog prostora za gradnju učinila nenadoknadivu štetu za Kolašin i za Crnu Goru”. Sticajem okolnosti, većina tog prostora ostala je u vlasništvu Opštine, ali planovi o gradnji ga nijesu zaobišli, pa su autori  planskih dokumenata ostavili mogućnost za gradnju turističkih kompleksa i u tom dijelu grada.

Nakon stavljanja pod zaštitu kanjona Mrtvice, Dulovina i Kapetanovog jezera, objašnjavaju u Opštini, trebalo bi izraditi i petogodišnje planove upravljanja, ali i odrediti upravljače.

Upravljanje  zaštićenim područjima, ako je suditi po iskustvu Parka prirode (PP) Komovi, nije posao u kojem se kolašinska lokalna uprava, do sada, dobro snalazila. Štaviše, način na koji su brinuli o Komovima, pokazao je da za to nedostaje i senzibiliteta i kadra, ali i novca i dobre volje.  Gotovo ništa iz Plana o upravljanju, koji je za Komove donesen, prije više od pola godine do sada nije realizovano. Za upravljanje kolašinskim dijelom PP, kako je predviđeno, u naredne četiri godine, trebalo bi da bude osnovano novo preduzeće ili agencija.

Jedan od modela, kako piše u predlogu Plana, je ,,objedinjavanje lovačkih društava, koja bi, uz administrativni kadar i zaštitare, upravljali tim, kao i budućim zaštićenim područjima na teritoriji opštine Kolašin (Sinjavina, Kapetanovo jezero, Torna i Gradišta, kanjon Mrtvice…)”. PP Komovi, do osnivaja preduzeća ili agencije, upravljaće Sekretarijat za zaštitu životne sredine.

Skupština opštine (SO) Kolašin u decembru 2019. godine donijela je odluku o proglašenju tog zaštićenog područja za dio svoje teritorije. Andrijevica i Podgorica, za teritoriju u PP koja njima pripada, te odluke donijele su četiri godine ranije, a zatim i osnovale upravljače – Park prirode Andrijevica d.o.o i Agencija za upravljanje zaštićenim područjima Podgorica. Predlogom Plana upravljanja PP, Kolašinci su definisali da u Upravnom odboru (UO) novog upravljača budu predstavnici osnivača, Ministarstva poljoprivrede i šumarstva i turističkih ponuđača.

Dokumentom je analiziran i predlog mogućih izvora finansiranja. Direktni prihodi bili bi ostvareni, kako je predloženo, od naknada za ulazak u to zaštićeno područje, pružanje usluga posjetiocima, posmatranja ptica, snimanja igranih i komercijalnih filmova, spotova i reklama, sakupljanja, branja i otkupa šumskih plodova, sportskog ribolova, boravišne takse… Indirektni prihodi stizali bi kroz preusmjeravanje sredstava koji su specijalni prihod opštinskog budžeta – koncesione naknade za lovište i šume koje se nalaze u PP.

,,Treba ispitati i valorizovati brojne vrijednosti i potencijalne turističke atrakcije koje sada nisu dio turističke ponude (alpinizam, specifični i geomorfološki oblici, pećine, izvori, arheološka nalazišta, kulturni spomenici, vodenice, viseći mostovi). Turistička ponuda mora biti raznovrsnija od nuđenja lijepe prirode sa malo sadržaja u katunima”, zaključuju autori predloga Plana.

Prioritet je, tvrde, brz razvoj prateće infrastrukture za razvoj turističke ponude, ali i definisanje ulazne zone za PP. U okviru PP Komovi određuju se zone zaštite 2. i 3. stepena. ,,Zona doživljaja prirode” (2. zona) treba da ,,omogući prirodni razvoj ekosistema i doživljaj prirode posjetiteljima”. Ta zona, čija je površina 212 hektara, obuhvata visokoplaninsko područje Komova, dozvoljeno je posjećivanje, izgradnja i održavanje planinarskih staza i druge neophodne infrastrukture. Za treću zonu, čija je površina 5.948 hektara, predviđeno je održivo korišćenje prirodnih resursa i ruralnog razvoja. I na tom prostoru konstatovani su ugrožavajući faktori – neplanska i nelegalna izgradnja objekata, nekontrolisana sječa šume, prekomjerno branje šumskih plodova i bilja, nekontrolisan lov, podmetnuti požari…

Mještani, do sada jedinog zaštićenog područja o kojem brine lokalna uprava Kolašina tvrde da, tokom minulih godina, nijesu osjetili da nadležni žele i mogu da sačuvaju prirodu Komova, ali ni da unaprijede život onih koji su ostali na tom prostoru. Sječa šume, uništavanje vodotoka i krivolov, tvrde, jednako su česti kao i prije nego što su Komovi zvanično zaštićeni.  U podkomovskim selima objašnjavaju da je, i pored ,,titule” Parka prirode,  taj dio kolašinske opštine na dnu liste prioroteta nadležnih inspekcija, ali i privremenog upravljača Sekreterijata za zaštitu životne sredine.

                                                                                      Dragana ŠĆEPANOVIĆ