Tridesetak nastarijih Kolašinki i Kolašinca iz osam sela imali su tokom prve polovine avgusta priliku da etnomuzikolozima iz nekoliko država ispričajuju svoja sjećanja na narodne pjesme i igre sjevera Crne Gore. Sve to u okviru Etno kampa – Kolašin 2015, po prvi put organizavanog izučavanja te vrste crnogorske tradicije. Težak, ali na kraju i uspješan posao organizacije kampa, odradili su tamošnji Centar za kulturu, KUD Mijat Mašković, CIRTIP, a sve uz pomoć Ministarstva kulture.
Cilj kampa bio je, na prvom mjestu, obilazak terena i razgovor s mahom starijim mještanima kako bi se zabilježile tradicionalne igre i pjesme, ali i običaji, porodične priče i legende, a onda i naučni pristup srodnim temama kroz predavanja i radionice eminentnih stručnjaka iz zemlje i regiona.
,,Istraživačkim radom obuhvaćeno je osam sela, te dio grada Kolašina. Intervjuisani su kazivači i kazivačice, snimljeno mnoštvo neformalnih grupa na saboru i preko 210 GB audio–vizuelne građe koja čeka na arhivaciju. Učesnici kampa i istraživanja bili su studenti FMU u Beogradu i banjalučkog Univerziteta.
Naročito dragocjena, kaže direktor kolašinskog Centra za kulturu Branisav Jeknić, bila su predavanja dr Marjanović koja važi za najvećeg istraživača crnogorske muzike u novijoj istoriji. Ona je govorila i o knjizi Pjesme dalmatske iz Boke u kojoj je, u saradnji sa dr Jakšom Primorcem premijerno prikazala zapise Ludvika Kube iz Boke, što samo po sebi predstavlja nemjerljiv doprinos izučavanju crnogorske muzike.
,,Prof. Predrag Šušić predavanjem na temu Bokeške igre i nošnje bacio je novo svjetlo na primorsku igračku tradiciju uz argumentovane primjere i bogat dokumentarni arhiv. Na sceni, na vrlo kreativan način, uveo je polaznike u karakter primorskog plesa, dokazujući da te igre uopšte nijesu jednostavne i da traže punu posvećenost, kako u tehničkom tako i u duhovnom kontekstu”, objašnjava Jeknić.
Sedlarević je na kampu nastojao da objasni nedoumice u shvatanju crnogorske igre i pjesme. Ono što su istraživači pjevačkog i igračkog nasljeđa na terenu zabilježili tokom trajanja Etnokampa, potvrdilo je da su u kolašinskom KUD-u u pravu kada tvrde da je krajnje vrijeme da se spasi autentični dio tradicije tog kraja, koji je za etnomuzikologe pravo bogatstvo. U kolašinskom KUD-u od prije pet godina u okviru napornog terenskog istraživačkog rada u Rovcima, Donjoj i Gornjoj Morači i Vasojevićima, bilježe i kasnije intrpretacije, tekstove i melodije starih pjesama.
,,To je kao čitav jedan jezik, koji nepovratno nestaje. Decenije nebrige o našoj tradiciji ili prihvatanja objeručke onog što dolazi iz okruženja, napravile su neprocjenjivu štetu, pa sada spasavamo ono što se spasiti može”, kaže rukovodilac kolašinskog KUD-a.
On tvrdi da je kolašinski kraj u prošlosti karakterisala posebna vrsta pjevanja, te da je to ,,jedna zatvorena cjelina, jako interesantna etnomuzikolozima”. Kako kaže, ima krajeva kolašinske opštine, gdje nikad nije kročio nijedan etnomuzikolog.
To je vrlo specifična vrsta pjevanja, posebni tonalni sistem, koji nije „evropski”, da se plastično izrazim, nije skladan. Recimo, pored grupe djevojaka koje pjevaju i onih koje ih prate, ima i grupa koje ,,usijecaju”, što je izuzetno teško i to moderni sistem ne poznaje kao „normalno”, već je nešto što se naziva „disonantno”. Sve što je u modernom pjevanju zabranjeno, u ovom našem tradicionalnom je poželjno. U ovom kraju prvo nijesu poznavali pravila moderne evropske muzike, a kasnije ih nikad nijesu prihvatili, objašnjava on.
U kolašinskoj okolini, kaže, pjevalo se ,,na glas”, što ne znači ,,glasno”, već označava melodiju i model. Poznato je nekoliko vrsta modela, među kojima su svadbarski i slavski.
Pjevanje u tom dijelu Crne Gore je ,,tvrdo”, gorštačko, a izdvajaju se pjesme sa šaljivim i melanholičnim tekstovima.
Svako selo u kolašinskom kraju, kada je riječ o pjevanju, imalo je nešto posebno i različito od drugih. Tako, zbog različitih načina interpretacije, na primjer, Vasojevići ne mogu pjevati zajedno s Rovčanima ili Moračanima.
,,Tekstovi pjesama koje možemo naći u nekim djelima, bez notnog zapisa, ne znače nam ništa. Kad istražujemo na terenu moramo da čujemo pjevanje. Na žalost, sve je manje ljudi koji se sjećaju toga. Snimljenu melodiju po nekoliko puta preslišavamo, zapisujemo, pa tek onda članovi KUD-a uče da pjevaju. Mjesecima se vježba, jer je vrlo teško igrati i pjevati bez instrumentala”, ističe Sedlarević.
On je razočaran što se, kako kaže, u crnogorskim kulturno-umjetničkim društvima izdvode svega dvije-tri pjesme ali se svi trude da sve bude scenski atraktivno. I ,,upeglano”.
Jedan, kako se čini od vrlo uspješnih pokušaja da se spasi dio kolašinske tradicije jeste i održavanje visokostručnog istraživačkog Etnokampa, za koji se u Kolašinu nadaju da će postati tradicionalan i dobti širu podršku.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET3 sedmice