Ni aktuelna kolašinska vlast, iako već u posljednjoj trećini mandata, nije uspjela da kolašinskim stočarima obezbijedi bar malo bolje uslove kada je riječ o otkupu stoke. Sigurniji otkup i klanicu pominjali su mnogi tokom predizborne kampanje, ali stočari i dalje troše silno vrijeme ne bi li sami našli kupca za ono što uzgoje. Lokalna uprava je tri i po godine potrošila, uglavnom, na saniranju štete koju su napravili prethodnici, pa očigledno nije bilo ni novca ni vremana da se pozabave jednom od najvećih muka stočara. Za investicije te vrste, očigledno, neće uskoro biti mogućnosti. Biće potrebna i pomoć države ili ozbiljan investitor. Do sada je sve to izostajalo.
U Kolašinu već skoro 30 godina nema ni klanice, čak ni uslužne, tzv. ,,komunalne” pa se stoka i dalje kolje po potocima, dvorištima i ostalim higijenski neuslovnim mjestima. Veterinari nerado daju ocjene uslova pod kojima se kolje stoka.
,,Savakako nijesu adekvatni uslovi, ali ljudi se snalaze kako mogu i vode računa koliko mogu. Nemaju mjesto gdje bi se to obavljalo po višim standardima, pa ne znam šta im drugo preostaje”, objašnjavaju u jednoj od veterinarskih ambulanti.
Stočari kažu da im je minulih godina mukotrpan posao nalaženja nakupaca i cjenkanja s njima, olakšalo to što trguju s nekoliko bjelopoljskih, odnosno podgoričkih preduzeća. Cijena je, kažu, fiksna za kilogram mesa ,,žive vage”, a isplata redovana. Ipak, shvataju, da su, i pored toga, na velikoj šteti jer na njihovoj stoci u marketima višestruko zarađuju.
,,Nema tu mnogo cjenjakanja, Zna se koliko nude, pa uzmi ili ostavi. Nema nam druge nego da damo, iako znamo da će oni višestruko skuplje prodavati meso. Ipak, obaveza klanja i prevoza grla je njihova, pa je i to olakšica. Ko ne uspije da se dogovori s tim firmama, preostaju mu nakupci, koji vrlo često uslovljavaju, a mnogi stočari su ostali uskraćeni za isplatu. Jednostavno, kad uzme stoku, nakupac se više ne javlja”, kažu u domaćinstvu Asanovića.
Najbolje bi bilo, kažu stočari, kada bi se organizovalo udruženje čija bi djelatnost, između ostalog, bila i organizovanje otkupa, to jest prikupljanje najboljih ponuda i posredovanje između stočara i onih koji kupuju njihove proizvode. To bi olakšalo posao i onima koji kupuju i onima koji prodaju stoku.
Pionirske pokušaje u okupljanju i objedinjavanju poljoprivrednika odnedavno čini NVO Klasterska inicijativa. Ta NVO ideja je Kolašinaca Milovana Vlahovića i Balše Cvetkovića, podržana i od Zavoda za zapošljavanje, koji nastoji da poljoprivrednike objedini i nauči zajedničkom djelovanju prema tržištu. Do sada su, kaže Vlahović, uspjeli da na taj način povežu oko 30 poljoprivrednika.
I u lokalnoj upravi ocjenjuju da bi formiranje udruženja olakšalo posao. Broj grla stoke na području kolašinske opštine, napominju, sada je manji od petine onog s kraja osamdesetih. Stručnjaci za poljoprivredu kažu da je za samo dvije decenije stočarstvo u opštini, koja je ,,bogom data” za tu granu, totalno uništeno.
Oko 33.000 ovaca bilo je, na primjer, osamdesetih na području opštine Kolašin, a sada ih je manje od 6.300. Prema podacima od prije dvije godine stočari koji ljetuju na katunima, imaju 981 grlo goveda, 467 koza i 145 konja”- podaci su kojima raspolažu u opštinskoj savjetodavnoj službi.
Prema nekim procjenama za uslužnu klanicu bilo bi potrebno oko 200.000 eura, a time bi se zaposlilo pet-šest radnika. Bilo je predloga da to bude mjesto gdje bi se klala stoka i iz drugih opština. Oragnizovani otkup mesa i klanica prestali su da postoje u Kolašinu početkom devedesetih, s propašću preduzeća Sinjavina, nekadašnjeg OOUR-a Veletrgovine. Neki od bivših rukovodilaca te firme tvrde da je s propadanjem tog preduzeća propalo i mnogo povoljnosti za stočare.
„Klanica je prvobitno služila za uslužno klanje stoke, da se to ne bi obavljalo kao sada po livadama, šumama i dvorištima. Sve je bilo pod kontrolom veterinarske inspekcije. Kasnije je ta klanica registrovana i za izvoz i pored bjelopoljske bila je jedina u Crnoj Gori. Tada se klalo i po 500 jagnjadi za jednu noć. To sada zvuči kao fantastika. Sve se to dešavalo do 1988. godine. Tada smo za jedan dan na Sinjavini kupovali po 1.700 jagnjadi. Zadnji izvoz s područja naše opštine bio je 12. 000 jagnjadi. Izvozili smo i konjsko meso za Italiju”, sjeća se jedan od direkora Sinjavine.
To preduzeće je obavljalo i otkup životinjskih koža i vune, koje se sada, kako tvrdi, bacaju.
Preduzeće Sinjavina prodato je 2006. godine firmi Beppler end Pratners za svega 120 000 eura. Prethodno je u to preduzeće 1992. godine uveden stečaj. Nijesu rijetki oni koji su tvrdili da je imovina nekadašnje respektabilne kolašinske firme prodata u bescjenje. Sinjavina je posjedovala 300 hektara pašnjaka i livada s pratećim objektima za tov junadi i jagnjadi na istoimenoj planini, 14 hektara obradive površine na Vučju, na kojima je bio izgrađen i sistem za navodnjavanje. Prerađivačke kapacitete sačinjavali su klanica s kožarom, četiri otkupne stanice za mlijeko u Barama Kraljskim, Dragovića Polju, Bistrici i u gradu. Imala je i zavidan broj poljoprivrednih mašina, kao i vozni park. Zapošljavala je više od 60 radnika. Firma je 1986. godine i zvanično bila jedna od najuspješnijih u državi.
„Suština je bila u tome što se od zaklane stoke ništa nije bacalo. Proda se koža junadi i teladi, vuna od ovaca. Meso po dobrim cijenama. Milo se čovjeku baviti stočarstvom, jer je znao da slijedi i poštena nadokanada za teški rad. To su bila neka bolja vremena, koja žive u sjećanjima”, kažu Asanovići.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
FOKUS4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice